Od redaktorów: W kierunku refleksyjności, inkluzyjności i różnorodności – znaczenie płci w studiach nad niepełnosprawnością

• Authors: Jakub Niedbalski , Mariola Racław , Dorota Żuchowska-Skiba

Title variants

Od redaktorów: W kierunku refleksyjności, inkluzyjności i różnorodności – znaczenie płci w studiach nad niepełnosprawnością

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest wprowadzenie w tematykę numeru specjalnego poświęconego zaprezentowaniu znaczenia płci, która w relacji z niepełnosprawnością i innymi czynnikami demograficzno-społecznymi wpływa na konstruowane tożsamości i wypełniane role społeczne osób z niepełnosprawnościami. Wymagało to przedstawienia obecnych w tradycji badań nad niepełnosprawnością nurtów metodologicznych i prześledzenia dominujących współcześnie podejść badawczych. Analiza ta pozwoliła zauważyć odchodzenie w ostatnich dekadach od traktowania niepełnosprawności jako nadrzędnej kategorii umożliwiającej wyjaśnienie wszystkich aspektów funkcjonowania osób z niepełnosprawnościami. Zastąpiło ją dostrzeganie wzajemnego wpływu różnych czynników demograficznych i społecznych determinujących położenie społeczne osób z niepełnosprawnościami. Ten trend dostrzegalny jest w badaniach nad płcią prowadzonych w ramach studiów nad niepełnosprawnością. Odrzucają one podejście esencjalistyczne i podążają w kierunku analiz o charakterze konstruktywistycznym i intersekcjonalnym. Takie podejście pozwala na ukazanie wielowymiarowości i złożoności samego zjawiska niepełnosprawności, które wymyka się prostej dychotomii sprawny/niepełnosprawny.

EN

The aim of the article is to introduce the subject of this special issue devoted to showing the meaning of gender, which – in relation to disability and other demographic and social factors – affects the constructed identities and fulfilled social roles of people with disabilities. This undertaking required demonstrating the methodological trends that are present in the tradition of research on disability, as well as following the research approaches that seem to predominate today. The analysis made it possible to notice a departure in recent decades from treating disability as the superior category that allows one to explain all the aspects of the functioning of people with disabilities. Such a category has been replaced by the perception of the mutual influence of various demographic and social factors determining the social situation of people with disabilities. This trend is noticeable in gender studies conducted as part of disability studies. They reject the essentialist approach and move towards constructivist and intersectional analyses. Such an attitude makes it possible to reveal the multidimensionality and complexity of the phenomenon of disability itself, which – in relation to a person – eludes the simple ‘able/disabled’ dichotomy.

Keywords

PL

gender; studia o niepełnosprawności; antyesencjalizm; intersekcyjność; konstruktywizm; gender; studia o niepełnosprawności; antyesencjalizm; intersekcyjność; konstruktywizm

EN

gender; disability studies; anti-essentialism; intersectionality; constructivism

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2020
• Volume: 16
• Issue: 3
• Pages: 6-16

Dates

published

2020-08-31

Contributors

author

Jakub Niedbalski

• Uniwersytet Łódzki, Instytut Socjologii, Katedra Socjologii Organizacji i Zarządzania

• https://orcid.org/0000-0002-2803-7628

author

Mariola Racław

• Uniwersytet Warszawski, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych UW

• https://orcid.org/0000-0002-7614-0507

author

Dorota Żuchowska-Skiba

• AGH, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Wydział Humanistyczny

• https://orcid.org/0000-0002-8198-9900

References

• Arnade Sigrid, Haefner Sabine (2011) Standard Interpretation of the UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD) from a Female Perspective [dostęp 20 lipca 2020 r.]. Dostępny w Internecie: http://nw3.de/attachments/artic-le/100/100_crpd_interpretation_women_and_gender_provisions_nw3-de_2011.pdf
• Asch Adrienne, Michelle Fine (1988) Introduction: Beyond pedestals [w:] Fine Michelle, Asch Adrienne, eds., Women with disabilities: Essays in psychology, culture, and politics. Philadelphia: Temple University Press, s. 1–37.
• Aune Gunnbjørg (2013) Everyday Challenges for Mothers with Spinal Cord Injury: A Qualitative Study. „Scandinavian Journal of Disability Research”, no. 2 (15), s. 185–198.
• Barnes Colin (2012) Understanding the social model of disability: past, present and future [w:] Watson Nick, Roulstone Allan, Thomas Carol, eds., Routledge Handbook of Disability Studies. London, New York: Routledge, s. 12–29.
• Barnes Colin, Mercer Geof (2008) Niepełnosprawność. Przełożył Piotr Morawski. Warszawa: Sic.
• Begum Nasa (1992) Disabled women and the feminist agenda. „Feminist Review”, no. 40, s. 70–84.
• Begum Nasa (1994) Mirror, Mirror on the Wall [w:] Begum Nasa, Hill Mildrette, Stevens Andy, eds., Reflections: Views of black disabled people on their lives and community care. London: Central Council for Education and Training in Social Work, s. 17–36.
• Bhaskar Roy, Danermark Berth (2006) Metatheory, Interdisciplinarity and Disability Research: A Critical Realist Perspective. „Scandinavian Journal of Disability Research”, no. 4(8), s. 278–297.
• Bowleg Lisa (2008) When Black + lesbian + woman ≠ Black lesbian woman: The methodological challenges of qualitative and quantitative intersectionality research. „Sex Roles: A Journal of Research”, no. 5−6 (59), s. 312–325.
• Christensen Ann-Dorte, Jensen Sune Q. (2012) Doing Intersectional Analysis: Methodological Implications for Qualitative Research. „Nordic Journal of Feminist and Gender Research”, no. 2 (20), s. 109–125.
• Ciaputa Ewelina, Król Agnieszka, Warat Marta (2014) Genderowy wymiar niepełnosprawności. Sytuacja kobiet z niepełnosprawnościami wzroku, ruchu i słuchu [w:] Gąciarz Barbara, Rudnicki Seweryn, red., W Polscy niepełnosprawni: od kompleksowej diagnozy do nowego modelu polityki społecznej. Kraków: Wydawnictwa AGH, s. 153–174.
• Ciaputa Ewelina i in. (2014) Macierzyństwo kobiet z niepełnosprawnościami ruchu, wzroku i słuchu. „Studia Socjologiczne”, nr 2 (213), s. 203–255.
• Cieślikowska Dominika, Sarata Natalia (2012) Dyskryminacja wielokrotna – historia, teorie, przegląd badań [dostęp 17 lipca 2020 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.tea.org.pl/userfiles/file/Wielokrotna.pdf
• Colligan Sumi E. (1999) Where in Lie the “Secrets of Life”?: An Argument Against Biological Essentialism. „International Journal of Sexuality and Gender Studies”, no. 4, s. 73–85.
• Corker Mairian, French Sally (1999) Disability Discourse. Buckingham: Open University Press.
• Corker Mairian, Shakespeare Tom (2002) Disability/Postmodernity: Embodying Disability Theory. London: Continuum.
• Crenshaw Kimberle (1991) Mapping the Margins: Intersectionality, Identity Politics, and Violenceagainst Women of Color. „Stanford Law Review”, no. 6 (43), s. 1241–1299.
• Crenshaw Kimberle (1992) Whose story is it anyway? Feminist and antiracist appropriations of Anita Hill [w:] Morrison Toni, ed., Race-ing Justice, Engendering Power. New York: Pantheon, s. 402−440.
• Davis Kathy (2008) Intersectionality as Buzzword: A Sociology of Science Perspective on What Makes a Feminist Theory Successful. „Feminist Theory”, no. 1 (9), s. 67–85.
• Deegan Mary J. (1985) Multiple minority groups: a case study of physically disabled women [w:] Deegan Mary J., Brooks Nancy A., eds., Women and Disability: the double handicap. Oxford: Transaction Books, s. 37–55.
• Dostępność usług ginekologicznych – raport z badania [dostęp 20 lipca 2020 r.]. Dostępny w Internecie: https://www.kulawawarszawa.pl/dostepnosc-uslug-ginekologicznych-dla-kobiet-z-niepelnosprawnosciami/ Erevelles Nirmala (2011) Disability and Difference in Global Contexts: Enabling a Transformative Body Politic. New York: Palgrave Macmillan.
• Erevelles Nirmala, Alison Kafer (2010) Committed Critique: An Interview with Nirmala Erevelles [w:] Burch Susan, Kafer Alison, eds., Deaf and Disability Studies. Washington, DC: Gallaudet University Press, s. 204–221.
• Feely Michael (2016) Disability studies after the ontological turn: a return to the material world and material bodies without a return to essentialism. „Disability and Society”, no. 7, s. 863–883.
• Forber-Pratt Anjali J. i in. (2017) Disability identity development: A systematic review of the literature. „Rehabilitation Psychology”, no. 2(62), s. 198−207.
• Forber-Pratt, Anjali J. (2019) (Re)Defining Disability Culture: Perspectives from the Americans with Disabilities Act Generation. „Culture and Psychology”, no. 2 (25), s. 241–256.
• Galvin Rose (2003) The Paradox of Disability Culture: The need to combine versus the imperative to let go. „Disability and Society”, no. 5 (18), s. 675–690.
• Garland-Thomson Rosemary (2005) Feminist Disability Studies. „Signs. Journal of Women in Culture and Society”, no. 2 (30), s. 1557–1587.
• Gerschick Thomas J. (2000) Toward a Theory of Disability and Gender. „Signs”, no. 4 (25), s. 1263–1268.
• Goethals Tina, De Schauwer Elisabeth, Van Hove Geert (2015) Weaving Intersectionality into Disability Studies Research: Inclusion, Reflexivity and Anti-Essentialism. „DiGeSt. Journal of Diversity and Gender Studies”, no. 1–2, s. 75–94.
• Goodley Dan (2010) Disability Studies: an Interdisciplinary Introduction. London: Sage.
• Goodley Dan (2013) Dis/entangling Critical Disability Studies. „Disability and Society”, no. 5 (28), s. 631–644.
• Jenkins Richard (1991) Disability and Social Stratifications. „The British Journal of Sociology”, no. 4 (42), s. 557–580.
• Król Agnieszka (2018) Niepełnosprawność i sprawiedliwość reprodukcyjna. Zarys wybranych zagadnień dotyczących kobiet z niepełnosprawnościami. „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura”, nr 1 (10), s. 84–99.
• Kumanicka-Wiśniewska Agnieszka (2006) Kim jestem? Tożsamość kobiet upośledzonych umysłowo. Warszawa: Wydawnictwo Żak.
• Lang Raymond (2001) The Development and Critique of the Social Model of Disability [dostęp 20 czerwca 2020 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.ucl.ac.uk/lcccr/lccstaff/raymondlang/deve-lopmment_and_critique_of_the_social_model_of_d.pdf
• McCall Leslie (2005) The Complexity of Intersectionality. „Signs: Journal of Women in Culture and Society”, no. 3 (30), s. 1771–1800.
• McRuer Robert (2013) Compulsory Able-Bodiedness and Queer/Disabled Experience [w:] Lennard J. Davis, ed., The Disability Studies Reader. New York, London: Routledge, s. 369–380.
• Meekosha Helen, Shuttleworth Russell (2009) What’s So “Critical” about Critical Disability Studies? „Australian Journal of Human Rights”, no. 1 (15), s. 47–76.
• Mikołajczyk-Lerman Grażyna (2013) Między wykluczeniem a integracją: realizacja praw dziecka niepełnosprawnego i jego rodziny. Analiza socjologiczna. Łódź: Wydawnictwo UŁ.
• Nash Jennifer C. (2008) Re-thinking Intersectionality. „Feminist Review”, no. 89, s. 1–15.
• Northcott Rebekah, Chard Gill (2000) Sexual Aspects of Rehabilitation: The Client’s Perspective. „British Journal of Occupational Therapy”, no. 9 (63), s. 412–18.
• Nygaard Ingrid, Bartscht Karen D., Cole Sandra (1990) Sexuality and reproduction in spinal cord injured women. „Obstetrical and Gynecological Survey”, no. 45, s. 727–732.
• Oliver Michael (1990) The Politics of Disablement: A Sociological Approach. London: Macmillan Press Ltd.
• Palęcka Alicja, Szczodry Helena (2011) Hipermacierzyństwo. Na przykładzie matek osób z niepełnosprawnością intelektualną [w:] Polęcka Alicja, Szczodry Helena, Warat Marta, red., Kobiety w społeczeństwie polskim. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 17–42.
• Parker Malorie G., Yau Matthew K. (2012) Sexuality, identity and women with spinal cord injury. „Sexuality and Disability”, no. 30(1), s. 15–27.
• Paterson Kevin, Hughes Bill (1997) The social model of disability and the disappearing body: towards a sociology of impairment. „Disability and Society”, no. 12, s. 325–340.
• Price Jane, Shildrick Margrid (1998) Uncertain Thoughts on the Disabled Body [w:] M. Shildrick Margrid, Price Jane, eds., Vital Signs: Feminist Reconfigurations of the Biological Body. Edinburgh: Edinburgh University Press, s. 228−237.
• Singh Roop, Sharma Sansar C. (2005) Sexuality and women with spinal cord injury. „Sexuality and Disability”, no. 23, s. 21–33.
• Söder Marten (2009) Tensions, Perspectives and Themes in Disability Studies. „Scandinavian Journal of disability Research”, no. 2 (11), s. 67–81.
• Stetler Żaneta (2014) Sposób realizacji roli rodzicielskiej wobec dziecka niepełnosprawnego intelektualnie. „Polskie Forum Psychologiczne”, nr 1 (19), s. 87–109.
• Thomas Carol (1999) Female Forms: experiencing and understanding disability. Buckingham: Open University Press.
• Wiszejko-Wierzbicka Dorota, Mariola Racław, Agnieszka Wołowicz-Ruszkowska, red. (2018) Byliśmy jak z kosmosu. Między (nie)wydolnością środowiska a potrzebami rodziców z niepełnosprawnościami. Warszawa: ISP.
• Witkowska Małgorzata, Imielski Wojciech (2018) Społeczna percepcja kobiety z niepełnosprawnością – w poszukiwaniu kobiecej tożsamości. „Ogrody Nauk i Sztuk”, nr 8, s. 285–294.
• Wołowicz-Ruszkowska Agnieszka (2013) Zanikanie. Trajektorie tożsamości kobiet z niepełnosprawnością. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
• Yuval-Davis Nira (2006) Intersectionality and Feminist Politics. „European Journal of Women’s studies”, no. 3 (13), s. 193–209.

Identifiers

DOI

10.18778/1733-8069.16.3.01