Laicy jako rzecznicy. Opinie osób niepełnosprawnych jako głos w polemice toczonej przez reprezentantów socjologii medycyny i studiów nad niepełnosprawnością

• Authors: Tomasz Masłyk

Title variants

Laicy jako rzecznicy. Opinie osób niepełnosprawnych jako głos w polemice toczonej przez reprezentantów socjologii medycyny i studiów nad niepełnosprawnością

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W drugiej połowie dwudziestego wieku tematyka niepełnosprawności stała się przedmiotem debat akademickich i badań empirycznych prowadzonych na gruncie nauk społecznych w ramach dwóch równolegle rozwijających się nurtów. W pierwszym z nich – socjologii medycyny (medical sociology), uwagę koncentrowano na naturze i przyczynach chorób przewlekłych i niepełnosprawności, stawiając w centrum zainteresowania szeroko rozumiane dysfunkcje zdrowotne, interpretowane najczęściej w ujęciu indywidualnym. W drugim nurcie – studiach nad niepełnosprawnością (disability studies), uwaga badaczy skupiała się przede wszystkim na problemach społecznych (model społeczny) jako źródle niepełnosprawności oraz na adekwatnych im środkach zaradczych. W modelu społecznym niepełnosprawność traktowano przede wszystkim jako pochodną szeroko rozumianych ograniczeń zewnętrznych, a nie jako konsekwencję dysfunkcji na poziomie organizmu. Celem artykułu jest przybliżenie założeń teoretycznych tych dwóch nurtów z jednoczesnym uwzględnieniem opinii osób niepełnosprawnych, jako głosu uzupełniającego argumentację w toczonej dyskusji. Opinie na temat istoty własnej niepełnosprawności, jej źródeł i konsekwencji wyrażone zostały przez 45 osób niepełnosprawnych, które wzięły udział w badaniach terenowych zrealizowanych z wykorzystaniem techniki indywidualnych wywiadów pogłębionych. Uczestnicy badania na ogół interpretowali swoją niepełnosprawność i jej przyczyny w perspektywie medycznej (indywidualistycznej). Samą dysfunkcję traktowali jako fundamentalną dla budowania statusu centralnego, w mniejszym stopniu przypisując przyczyny swojej niepełnoprawności uwarunkowaniom społecznym.

EN

In the second half of the twentieth century, the thematic area of disability became the subject of academic debates and empirical research conducted in the field of social sciences within two simultaneously developing currents. Within the first one, i.e. medical sociology, attention was directed to the nature and causes of chronic diseases and disabilities, focusing on broadly understood health dysfunctions, interpreted most often on an individual basis. Within the second one, namely disability studies, the researchers’ attention was focused primarily on social problems as a source of disability (the social model) and on adequate remedies. In the social model, disability was treated as a derivative of broadly defined external constrains, and not as a consequence of bodily dysfunction. The aim of this article is to present the theoretical assumptions behind these two currents while taking into account the opinion of people with disabilities as a polemical voice in the ongoing discussion. Opinions on the nature of their own disability, its sources, and consequences were expressed by forty-five people with disabilities, who took part in the field research carried out using the technique of individual in-depth interviews. The participants generally interpreted their disability and its causes in a medical (individualistic) perspective. They treated the dysfunction itself as fundamental for building the central status, negating or ignoring the basic premises of the social model.

Keywords

PL

socjologia medycyny; studia nad niepełnosprawnością; niepełnosprawność; badania jakościowe; socjologia medycyny; studia nad niepełnosprawnością; niepełnosprawność; badania jakościowe

EN

medical sociology; disability studies; disability; qualitative research

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2020
• Volume: 16
• Issue: 3
• Pages: 84-100

Dates

published

2020-08-31

Contributors

author

Tomasz Masłyk

• AGH, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Wydział Humanistyczny AGH

• https://orcid.org/0000-0001-9901-5859

References

• Albrecht L. Gary (2010) The Sociology of Disability: Historical Foundations and Future Directions [w:] Chloe E. Bird et al., eds., Handbook of Medical Sociology. Sixth Edition. Nashville: Vanderbilt University Press, s. 192–209.
• Albrecht L. Gary, Seelman Katherine D., Bury Michael (2001) Introduction: The Formation of Disability Studies [w:] Gary L. Albrecht, Katherine D. Seelman, Michael Bury, eds., Handbook of Disability Studies. Thousand Oaks, London, New Delhi: Sage Publications, s. 1–8.
• Anderson Timothy W., Helm David T. (1979) The Physician-Patient Encounter: A Process of Reality Negotiation [w:] Jaco E. Gartly, ed., In Patients, Physicians, and Illness, New York: Free Press, s. 259–271.
• Barnes Colin, Thomas Carol (2006) Introduction [w:] Len Barton, ed., Overcoming Disabling Barriers. 18 years of Disability and Society. London, New York: Routledge, s. 3–6.
• Bloom Samuel W. (2002) The Word as Scalpel. A History of Medical Sociology. New York: Oxford University Press.
• Bury Michael (1982) Chronic illness as biographical disruption. „Sociology of Health and Illness”, vol. 2, s. 167–182.
• Campbell Kumari Fiona (2001) Inciting legal fictions: Disability’s date with ontology and the ableist body of the law. „Griffith Law Review”, vol. 10, s. 42–62.
• Campbell Kumari Fiona (2009) Disability Harms: Exploring Internalized Ableism [w:] Catherine A. Marshall et al. , eds., Disabilities. Insights from across Fields and around the World. Westport: Praeger Publishers, s. 19–33.
• Charmaz Kathy (1983) Loss of self: a fundamental form of suffering in the chronically ill. „Sociology of Health and Illness”, vol. 2, s. 168–195.
• Cockerham William C. (2001) Medical Sociology and Sociological Theory [w:] William C. Cockerham, ed., The Blackwell Companion to Medical Sociology. Malden, Oxford: Blackwell Publishers, s. 3–22.
• Cockerham William C. (2016) Medical Sociology. Thirteenth Edition. London, New York: Routledge.
• Conrad Peter, Schneider Joseph W. (1992) Deviance and Medicalization. From Badness to Sickness. Philadelphia: Temple University Press.
• ESS Round 9: European Social Survey Round 9 Data (2018) Data file edition 1.1. NSD – Norwegian Centre for Research Data, Norway – Data Archive and distributor of ESS data for ESS ERIC.
• European Communities (2001) Disability and social participation in Europe. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities.
• Freidson Eliot (1970) Profession of Medicine. A Study of the Sociology of Applied Knowledge. New York: Dodd, Mead & Company.
• French Sally, Swain John (2008) There but for Fortune [w:] John Swain, Sally French, eds., Disability on Equal Terms. Los Angeles, London, New Delhi, Singapore: Sage Publications, s. 7–20.
• Gabe Jonathan, Bury Mike, Elston Mary Enn (2004) Key Concepts in Medical Sociology. London, Thousand Oaks, New Delhi: Sage Publications.
• Goodley Dan (2011) Disability Studies. An Interdisciplinary Introduction. New Delhi; Sage Publications.
• Haveman Meindert (2006) Aging, International [w:] Gary. L. Albrecht, ed. Encyclopedia of Disability. Volume I. Thousand Oaks: Sage Publications, s. 78–84.
• Horobin Gordon (1985) Review Essay: Medical sociology in Britain: true confessions of an empiricist. „Sociology of Health and Illness”, vol. 1, s. 94–107.
• ICIDH (1980) International Classification of Impairments, Disabilities, and Handicaps. Geneva: World Health Organization.
• ICIDH-2 (2001) International Classification of Functioning Disabilities, and Health. Geneva: World Health Organization.
• Levine Sol (1987) The Changing Terrains in Medical Sociology: Emergent Concern with Quality of Life. „Journal of Health and Social Behavior”, vol. 1, s. 1–6.
• Masłyk Tomasz (2019) Po pierwsze człowiek. Kapitał społeczny osób niepełnosprawnych w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Mishler Elliot G. (1984) The Discourse of Medicine: Dialectics of Medical Interviews. Norwood, NJ: Ablex.
• Nagi, Saad Z. (1965) Some conceptual issues in disability and rehabilitation [w:] Marvin B. Sussman, ed., Sociology and rehabilitation. Washington, DC: American Sociological Association, s. 100–113.
• Oliver Michael (1996) DefiningImpairment and Disability, Issues at Stake [w:] Colin Barnes, Geof Mercer, eds., Exploring the Divide. Illness and Disability. Leeds: Leeds University Press, s. 29–54.
• Oliver Michael (2006) If I had a hammer: the social model in action [w:] John Swain et al., eds., Disabling Barriers – Enabling Environments. London: Sage Publications, s. 7–12.
• Ostrowska Antonina (2009) Niepełnosprawność, rehabilitacja i integracja społeczna osób niepełnosprawnych [w:] Antonina Ostrowska, red., Socjologia medycyny. Podejmowane problemy, kategorie analizy. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, s. 146–171.
• Pfeiffer David (2000) The devils are in the details: the ICIDH2 and the disability movement. „Disability and Society”, vol. 7, s. 1079–1082.
• PZN (2015) Niewidomy, słabowidzący, ociemniały, tracący wzrok. Definicje, różnice. Polski Związek Niewidomych [dostęp 14 kwietnia 2018 r.]. Dostępny w Internecie: http://pzn.org.pl/niewidomy-ociemnialy-slabowidzacy-tracacy-wzrok-definicje-roznice
• Scambler Graham, Scambler Sasha, eds., (2010) New Directions in the Sociology of Chronic and Disabling Conditions Assaults on the Lifeworld. New York: Palgrave Macmillan.
• Shakespeare Tom, Watson Nick (2010) Beyond Models: Understanding the Complexity of Disabled People’s Lives [w:] Graham Scambler, Sasha Scambler, eds., New Directions in the Sociology of Chronic and Disabling Conditions Assaults on the Lifeworld. Basingstoke, New York: Palgrave Macmillan, s. 57–76.
• Skrzypek Michał (2013) Wstęp [w:] Michał Skrzypek, red., Socjologia medycyny w multidyscyplinarnych badaniach humanizujących biomedycynę. Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 5–29.
• Snyder Sharon L. (2006) Disability Studies [w:] Gary L. Albrecht, ed., Encyclopedia of Disability. Volume I. Thousand Oaks: Sage Publications, s. 478–490.
• Sokołowska Magdalena (2009) Socjologia medycyny [w:] Antonina Ostrowska, red., Socjologia medycyny. Podejmowane problemy, kategorie analizy. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, s. 21–39.
• Strauss Robert (1957) The Nature and Status of Medical Sociology. „American Sociological Review”, vol. 2, s. 200–204.
• Strauss Robert (1999) Medical Sociology: A Personal Fifty Year Perspective. „Journal of Health and Social Behavior”, vol. 2, s. 103–110.
• Swain John, French Sally, Cameron Colin (2003) Controversial Issues in a Disabling Society. Berkshire: Open University Press.
• Thomas Carol (2010) Medical Sociology and Disability Theory [w:] Graham Scambler, Sasha Scambler, eds., New Directions in the Sociology of Chronic and Disabling Conditions Assaults on the Lifeworld. New York: Palgrave Macmillan, s. 37–56.
• UPIAS (1976) Fundamental Principles of Disability. London: Union of the Physically Impaired Against Segregation.
• Williams Gareth (1984) The genesis of chronic illness: narrative re-construction. „Sociology of Health and Illness”, vol. 2, s. 175–200.

Identifiers

DOI

10.18778/1733-8069.16.3.06