Jakiej płci są piłkarzy(n)ki? Żeński futbol i antropologia zaangażowana

• Authors: Wika Krauz

Title variants

Jakiej płci są piłkarzy(n)ki? Żeński futbol i antropologia zaangażowana

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy projektu „Piłkarzy(n)ki” ‒ queerowo-feministycznej interwencji artystycznej i obiektu do gry stworzonego z lokalną społecznością Poznania. Projekt ten powstał w wyniku dwuletnich badań etnograficznych (2016−2018) na temat marginalizacji żeńskiego futbolu w Polsce. Korzystam w nim z metodologii i teorii antropologii zaangażowanej (Scheper-Hughes 1995) oraz badań w działaniu jako sztuki ze społecznością (Červinková 2012; Bishop 2015; Rakowski 2018), poddając jednocześnie te nurty krytycznemu namysłowi. Artykuł pokazuje, jak inicjatywa łącząca badanie oraz działanie pomaga w uchwyceniu głosu dyskryminowanych piłkarek. Opisany projekt jest odpowiedzią na binarny podział płci w futbolu, symboliczną przemoc (Bourdieu, Wacquant 2001) oraz bezpodstawną degradację, której doświadczyły zawodniczki żeńskiej drużyny klubu Kotwica Kórnik. W tekście stawiam tezę, że piłka nożna to społeczna soczewka, która pokazuje, jak ukształtowany jest porządek płci naszego społeczeństwa.

EN

The article concerns the author’s “Foosball Figurines” project – a queer-feminist art intervention and a game facility created with the local community in Poznań. The project emerged following a two-years-long ethnographic research (2016-2018) about the marginalization of female football in Poland. I applied the methodology and theory of engaged anthropology (Scheper-Hughes 1995) as well as action research perceived as community arts (Červinková 2012; Bishop 2015; Rakowski 2018), simultaneously subjecting these research trends to critical reflection. This article shows how an initiative that combines research and action helps to capture the voices of discriminated soccer players. This project is a response to the binary gender division and inequality in football, the symbolic violence (Bourdieu, Wacquant 2001), and the unjustified degradation experienced by the female soccer players of the Kotwica Kórnik club. In the paper herein, I put forward the thesis that football is a social lens that shows how the gender order within the Polish society is shaped.

Keywords

PL

antropologia sportu; piłka nożna; antropologia płci; sztuka ze społecznością; antropologia zaangażowana; antropologia sportu; piłka nożna; antropologia płci; sztuka ze społecznością; antropologia zaangażowana

EN

anthropology of sport; football; gender anthropology; community arts; engaged anthropology

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2021
• Volume: 17
• Issue: 1
• Pages: 56-70

Dates

published

2021-02-28

Contributors

author

Wika Krauz

• Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych UW, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UW, Nauki o Kulturze i Religii

• https://orcid.org/0000-0003-3322-9533

References

• Augé Marc (2011) Nie-miejsca. Wprowadzenie do antropologii hipernowoczesności. Przełożył Roman Chymkowski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Birrell Susan (1988) Discourses on the Gender/Sport Relationship: From Women in Sport to Gender Relations. „Exercise and Sport Sciences Reviews”, vol. 16, s. 459−502.
• Bishop Claire (2015) Sztuczne piekła. Sztuka partycypacyjna i polityka widowni. Przełożył Jacek Staniszewski. Warszawa: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.
• Bourdieu Pierre, Wacquant Loic J. D. (2001) Zaproszenie do socjologii refleksyjnej. Przełożyła Anna Sawisz. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Butler Judith (2008) Uwikłani w płeć. Feminizm i polityka tożsamości. Przełożyła Karolina Krasuska. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Caudwell Jayne (2003) Sporting Gender: Women’s Footballing: Bodies as Sites/Sights for the (Re)Articulation of Sex, Gender, and Desire. „Sociology of Sport”, vol. 20, s. 371–386.
• Červinková Hana (2012) Badania w działaniu i zaangażowana antropologia edukacyjna. „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja”, t. 1, nr 57, s. 7−15.
• Collier Jane Fishburne, Rosaldo Michelle Z., Yanagisako Sylvia (2007) Czy rodzina istnieje? Nowe ujęcia antropologiczne [w:] Renata E. Hryciuk, Agnieszka Kościańska, red., Gender. Perspektywa antropologiczna, t. 1. Organizacja społeczna. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 60−75.
• Connell Raewyn, Messerschmidt James W. (2005) Hegemonic masculinity: Rethinking the concept. „Gender and Society”, vol. 19, no. 6, s. 829−859.
• Connell Raewyn (2013) Socjologia płci. Płeć w ujęciu globalnym. Przełożyła Olga Siara. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 15–60.
• Criado Perez Caroline (2020) Niewidzialne kobiety. Jak dane tworzą świat skrojony pod mężczyzn. Przełożyła Anna Sak. Kraków: Karakter.
• de Certeau Michel (2008) Wynaleźć codzienność: sztuki działania. Przełożyła Katarzyna Thiel-Jańczuk. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Dufur Mikaela J., Linford Matthew K. (2010) Title IX: Consequences for Gender Relations in Sport. „Sociology Compass”, vol. 4/9, s. 732−748.
• Dzik Aleksandra (2008) Kobieta w męskim świecie – konflikt czy spójność ról? Studium socjologiczne kobiet uprawiających „męskie” sporty. Na przykładzie wspinaczki wysokogórskiej, narciarstwa wysokogórskiego oraz ekstremalnych rajdów przygodowych. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 4, nr. 1, s. 116−135.
• Engels Fryderyk (1884) The Origin of the Family, Private Property and the State. Chicago: Charles H. Kerr & Company.
• Fasting Kari (2003) Small country – Big Results. Women’s Football in Norway. „Soccer and Society”, vol. 4, no. 2-3, s. 149−161.
• Fine Michelle, Bertram Corrine (1999) Sexing the globe [w:] D. Epstein, J. Sears, eds., A dangerous knowing: Sexuality, pedagogy and popular culture. London: Cassell, s. 153−163.
• Firestone Sulamith (1970) Dialectic of Sex: A Case for Feminist Revolution. New York: Morrow.
• Firth Raymond (2004) Czy antropologia społeczna ma przyszłość? [w:] Marian Kempny, Ewa Nowicka, red., Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Warszawa: PWN, s. 24–25.
• Grabowska Magdalena (2013) Od „gender” do „transgender”: ewolucja kategorii płci społeczno-kulturowej w naukach społecznych i prawie międzynarodowym. Warszawa: Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej.
• Grześkowiak Kamila (2014) Kto kopie jak baba? Renegocjowanie pozycji kobiet w sporcie na przykładzie piłki nożnej [w:] Michał Buchowski, Małgorzata Z. Kowalska, red., Nie tylko piłka w grze. Antropologiczne reprezentacje EURO 2012. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje, s. 143–161.
• Hammersley Martyn, Atkinson Paul (2001) Metody badań terenowych. Przełożył Sławomir Dymczyk. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Hillier Lynne (2005) Safe Spaces: The Upside of the Image Problem for Same Sex Attracted Young Women Playing Australian Rules Football. „Football Studies”, vol. 8, s. 51−64.
• Hryciuk Renata, Korolczuk Elżbieta (2012) Pożegnanie z Matką Polką? Dyskursy, praktyki i reprezentacje macierzyństwa we współczesnej Polsce. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Izdebska Karolina (2018) Budowanie i splatanie, czyli społeczność jako „twórcza materia”. Z zapisków badaczki [w:] Jaśmina Wójcik, Igor Stokfiszewski, Izabela Jasińska, red., Sztuka ze społecznością. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, s. 98−115.
• Jacobs Barbara (2004) The Dick, Kerr’s Ladies. London: Robinson.
• Jakubowska Honorata (2006) Kobiety i piłka nożna. „Czas Kultury”, t. 2, s. 18−38.
• Jakubowska Honorata (2013) Sport kobiet i mężczyzn: uwarunkowania, różnice, granice. „Człowiek i Społeczeństwo”, t. 36, s. 7−10.
• Jakubowska Honorata (2015) Dlaczego kobiety nie oglądają piłki nożnej kobiet [w:] R. Kossakowski, J. Kurowski, J. Nowakowski, red., Modern futbol a świat kibiców. Pszczółki: Wydawnictwo Orbis Exterior, s. 71−88.
• Kościańska Agnieszka (2004) Ku odpowiedzialności. Etnologia w Polsce: tradycje i wyzwania. „Maszyna interpretacyjna. Pismo kulturalno-społeczne”, t. 6−7, nr 19−20, s. 12−13.
• Ogrodzka Dorota (2020) Pytania o kobiecość we wsiach Zaława i Cukrówka „Kultura oddolna” [dostęp 27 września 2020]. Dostępny w Internecie: https://kulturaoddolna.pl/pytania-o-kobiecosc/
• Pawłowska Kinga (2017) The Power of the Weak: Strategies of Power and Tactics of Resistance in Organization. “Social Studies: Theory and Practice”, t. 3, s. 39−60.
• Pfister Gertrude (2011) Women in Sport – Gender Relations and Future Perspectives [w:] Richard Giulianotti, ed., Sociology of Sport, vol. 2. Social Divisions and Conflicts in Sport. Los Angeles, London, New Delhi, Singapore, Washington: SAGE, s. 57−74.
• Plińska Weronika, Rakowski Tomasz (2010) Etnografia jako działanie społeczne/animacja kultury. „Prace Etnograficzne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. 38, s. 85–93.
• Rakowski Tomasz (2013) Etnografia/animacja/sztuka. Obrona metodologiczna. „Stan rzeczy”, t. 4, s. 38−63.
• Rakowski Tomasz (2018) Wieś, podmiotowości, działanie: sztuka wśród społeczności (community arts) [w:] Jaśmina Wójcik, Igor Stokfiszewski, Izabela Jasińska, red., Sztuka ze społecznością. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, s. 74−96.
• Scheper-Hughes Nancy (1995) The Primacy of the Ethical. Propositions for a Militant Anthropology. „Current Anthropology”, vol. 36, s. 409−440.
• Sochacki Łukasz (2010) Antropologia zaangażowana (?). „Prace etnograficzne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, t. 38, s. 7−16.
• Songin-Mokrzan Marta (2013) Antropologia zaangażowana w Polsce. Poza postmodernistyczną koncepcję nauki. „Lud”, t. 97, s. 111−132.
• Songin-Mokrzan Marta (2014) Zwrot ku zaangażowaniu. Strategie konstruowania nowej tożsamości antropologii. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
• Stokfiszewski Igor (2018) Sprawczość wspólnoty. W stronę radykalnego programu sztuki ze społecznością [w:] Jaśmina Wójcik, Igor Stokfiszewski, Izabela Jasińska, red., Sztuka ze społecznością. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, s. 14−51.
• Struzik Justyna (2012) Publiczna socjologia queer. „Studia Humanistyczne AGH”, t. 11/2, s. 93−103.
• Suchocka Agnieszka (2011) Przemoc symboliczna jako element ukrytego programu kształcenia polskiej szkoły. „Zeszyty Naukowe AMW”, t. 4, s. 293−302.
• Williams Jean (2007) A Beautiful Game: International Perspectives on women’s football. Oxford: Berg.
• Wójcik Jaśmina, Stokfiszewski Igor, Jasińska Izabela, red. (2018) Sztuka ze społecznością. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Identifiers

DOI

10.18778/1733-8069.17.1.05