Internetowa grupa wsparcia jako przestrzeń na opowieść o depresji i innych zaburzeniach psychicznych. Przypadek grupy „Porcelanowe Aniołki”

• Authors: Anna Skiba

Title variants

Internetowa grupa wsparcia jako przestrzeń na opowieść o depresji i innych zaburzeniach psychicznych. Przypadek grupy „Porcelanowe Aniołki”

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia wyniki badań jakościowych facebookowej grupy wsparcia „Porcelanowe Aniołki”. Głównym celem artykułu jest pokazanie roli opowieści o chorobie w kształtowaniu się tożsamości osób zmagających się z problemami psychicznymi oraz tego, jak funkcjonowanie analizowanej grupy wsparcia pozwala wybrzmieć tym historiom. Autorka stawia tezę, że taka społeczność zapewnia przestrzeń na historie, które łatwiej jest opowiedzieć w sieci lub za jej pośrednictwem. Dzięki temu możliwe jest konstruowanie opowieści o subiektywnym przeżywaniu choroby. Podstawę empiryczną artykułu stanowią wywołane dane biograficzne w postaci listów członków grupy. Główny materiał poddany analizie wzbogacony jest internetową obserwacją uczestniczącą, która miała na celu rozpoznanie ogólnych mechanizmów funkcjonowania „Porcelanowych Aniołków”, oraz indywidualnymi wywiadami pogłębionymi z psycholożkami i suicydolożką, które pokazują szerszy kontekst funkcjonowania grupy. Tekst rozpoczyna się od omówienia literatury z zakresu socjologii i antropologii zdrowia, socjologii interakcji, socjologii Internetu oraz od przeglądu dotychczasowych polskich badań internetowych grup wsparcia. Następnie rozważane są kwestie metodologiczne i etyczne. W dalszej części autorka przechodzi do omówienia i analizy zebranego materiału. Rozważania prowadzą ją do wniosku, że w przestrzeni internetowej grupy wsparcia i dzięki niej autorzy listów mogą lepiej zrozumieć własną historię choroby, wykraczającą poza medyczne definicje.

EN

The article presents the results of a qualitative research on the Facebook group called ‘Porcelanowe Aniołki’ [‘Porcelain Angels’]. The main aim of the article is to present the role of storytelling about a disease in shaping the identity of those struggling with a mental health problem, and how the functioning of the analysed support group allows these tales to resonate. The author argues that such a community provides a space for stories, which are easier to tell on the Internet and through it. Owing to this, it is possible to construct tales about experiencing an illness subjectively. The empirical foundation of the article consists of requested biographical data in the form of letters written by the group members. The main researched material is enriched with Internet-based participant observation – which aimed at recognizing the general mechanisms of the functioning of the ‘Porcelanowe Aniołki’ – as well as with individual in-depth interviews with psychologists and a suicidologist, which reveal the broader context of the group’s functioning. The article begins with a literature review regarding the fields of sociology and anthropology of health, sociology of interaction, and sociology of the Internet, as well as an overview of previous Polish Internet-based studies on support groups. Moreover, the material also contains the analysis of methodological and ethical issues. In the further part of the article, the author proceeds to the discussion and analysis of the collected material. The considerations lead the researcher to the conclusion that in and through the support group, the authors of the letters can better understand the history of their own illness, one beyond medical definitions.

Keywords

PL

socjologia Internetu; socjologia zdrowia; antropologia zdrowia; grupy wsparcia; choroba psychiczna; socjologia Internetu; socjologia zdrowia; antropologia zdrowia; grupy wsparcia; choroba psychiczna

EN

sociology of the Internet; sociology of health; anthropology of health; support groups; mental illness

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2021
• Volume: 17
• Issue: 2
• Pages: 110-131

Dates

published

2021-05-31

Contributors

author

Anna Skiba

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Socjologii

• https://orcid.org/0000-0002-3200-5709

References

• Bajer Jacek (2012) Badania porównawcze w politologii: zagadnienia metodologiczne. „Studia Politicae Universitatis Silesiensis”, nr 8, s. 15–48.
• Baranowska Barbara, Doroszewska Antonina, Tataj-Puzyna Urszula (2019) „Opowiedz mi…”. Narracja w doświadczeniach ciąży, porodu i straty dziecka [w:] Marta Chojnacka-Kuraś, red., Medycyna narracyjna. Opowieści o doświadczeniu choroby w perspektywie medycznej i humanistycznej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 32–48.
• Baumann Barbara (1961) Diversities in conceptions of health and physical fitness. „Journal of Health and Human Behavior”, vol. 2, s. 39–46.
• Bielecka-Prus Joanna (2014) Po co nam autoetnografia? Krytyczna analiza autoetnografii jako metody badawczej. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 10, nr 3, s. 76–95.
• Blaxter Mildred (2009) Zdrowie. Przełożyła Magdalena Okła. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
• Borawska Anna (2013) Listy w psychoterapii. „Psychiatria i Psychoterapia”, t. 4, nr 9, s. 3–13.
• Bornat Joanna (2008) Biographical method [w:] Alasuutari Pertti, Bickman Leonard, Brannen Julia, eds., The Sage Handbook of Social Research Methods. London: Sage, s. 343–355.
• Byczkowska-Owczarek Dominika (2014) Zastosowanie autoetnografii analitycznej w badaniu społecznych aspektów doświadczania choroby. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 10, nr 3, s. 184–201.
• Całek Agnieszka (2012) Internet jako sposób na tabu choroby psychicznej. Analiza przypadku portalu Mam efkę. „Kultura popularna”, t. 34, nr 4, s. 128–139.
• Charon Rita (2006) Narrative medicine: honoring the stories of illness. Oxford: Oxford University Press.
• Chojnacka-Kuraś Marta (2019) Medycyna narracyjna z perspektywy lingwistyki i poetyki kognitywnej [w:] Marta Chojnacka-Kuraś, red., Medycyna narracyjna. Opowieści o doświadczeniu choroby w perspektywie medycznej i humanistycznej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 72–93.
• Fabrega Horacio (1972) The study of disease in relation to culture. „Behavioral Science”, no. 17, s. 183–203.
• Feigelman William i in. (2008) Internet Support Groups for Suicide Survivors: A New Mode for Gaining Bereavement Assistance. „Omega – Journal od Death and Daying”, vol. 57, s. 217–243.
• Frank Arthur (1995) The Wounded Storyteller. Chicago: University of Chicago Press.
• Frąckowiak-Sochańska Monika (2019) Społeczne konstruowania kategorii zdrowia, choroby i zaburzenia psychicznego w społeczeństwie późnej nowoczesności. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Giza Anna (1990) Biografia jako fakt empiryczny i jako kategoria teoretyczna [w:] Włodarek Jan, Ziółkowski Marek, red., Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa, Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 39–54.
• Goffman Erving (2005) Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości. Przełożyły Aleksandra Dzierżyńska, Joanna Tokarska. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Houston Thomas, Cooper Lisa, Ford Daniel (2002) Internet Support Groups for Depression: A 1-Year Prospective Cohort Study. „Journal of Psychiatry”, vol. 159, s. 2062–2068.
• Jemielniak Dariusz (2018) Socjologia 2.0: O potrzebie łączenia Big Data z etnografią cyfrową, wyzwaniach jakościowej socjologii cyfrowej i systematyzacji pojęć. „Studia Socjologiczne”, t. 2, nr 229, s. 7–29.
• Jemielniak Dariusz (2019) Socjologia Internetu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Jung Bohdan (2010) Wstęp [w:] Jung Bohdan, red., Wokół mediów ery Web 2.0. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, s. 7–10.
• Juza Marta (2019) Między wolnością a nadzorem. Internet w zmieniającym się społeczeństwie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Kacperczyk Anna (2014) Autoetnografia – technika, metoda, nowy paradygmat? O metodologicznym statusie autoetnografii. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 10, nr 3, s. 32–74.
• Kamińska Magdalena (2014) Autoetnografia jako technika badań etnograficznych w Internecie. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 10, nr 3, s. 170–183.
• Kancelaria Senatu (2019) Zdrowie psychiczne w Unii Europejskiej. Opracowanie tematyczne [dostęp 6 kwietnia 2021 r.]. Dostępny w Internecie: https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/175/plik/ot-674_zdrowie_psychiczne.pdf
• Kleinman Arthur (1978) Concepts and a model for the comparision of medical systems as cultural systems. „Social Science & Medicine”, vol. 12, s. 85–93.
• Kleinman Arthur (1988) The Illness Narratives: Suffering, Healing, and the Human Condition. New York: Basic Books.
• Kohli Martin (2012) Biografia: relacja, tekst, metoda [w:] Kaźmierska Kaja, red., Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów. Kraków: Nomos, s. 125–137.
• Komenda Główna Policji [dostęp 6 kwietnia 2021 r.]. Dostępny w Internecie: https://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/zamachy-samobojcze
• Kondracka Marta (2009) Samopomoc w Internecie − zjawisko społeczności wirtualnych skupionych wokół idei wzajemnego wsparcia i pomocy [w:] Kondracka Marta, Łysak Alina, red., Edukacja, wychowanie, poradnictwo w kulturze popularnej. Publikacja została wydana własnym sumptem we współpracy z Biblioteką Uniwersytecką we Wrocławiu. Wrocław, s. 105–120.
• Kowalski Tadeusz (2017) Koncepcje pluralizmu mediów i polityki mediowej w warunkach rozwoju platform cyfrowych. „Studia medioznawcze”, t. 2, nr 69, s. 21–28.
• Kozinets Robert (2012) Netnografia. badania etnograficzne online. Przełożyła Maja Brzozowska-Brywczyńska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Krejtz Izabela, Krejtz Krzysztof (2006) Ja w sieci ¾ sieć we mnie. Zależności pomiędzy doświadczeniami relacji w Internecie a reprezentacją obrazu siebie [w:] Batorski Dominik, Marody Mirosława, Nowak Andrzej, red., Społeczna przestrzeń Internetu. Warszawa: Wydawnictwo SWPS – Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej, s. 91–113.
• Królikowska Anna (2006) Pomocna dłoń w cyberprzestrzeni. Poszukiwanie pomocy i formy jej udzielania w Internecie [w:] Batorski Dominik, Marody Mirosława, Nowak Andrzej, red., Społeczna przestrzeń Internetu. Warszawa: Wydawnictwo SWPS – Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej, s. 163–179.
• Kuś Jakub, Stefańska Katarzyna, Bukowska Alicja (2015) Metodologia badań psychologicznych prowadzonych w przestrzeni Internetu. „Studia Metodologiczne”, nr 34, s. 209–237.
• Męcfal Sylwia i in. (2020) Dyskusja. Badania społeczne i humanistyczne w czasach pandemii – aspekty etyczno-metodologiczne. Dyskusja podczas „Spotkań Badaczek”. „Przegląd Socjologiczny”, t. 3, nr 69, s. 203–214.
• Miller Piotr (2012) Wprowadzenie do obserwacji online: warianty i ograniczenia techniki badawczej. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 8, nr 1, s. 76–97.
• Najwyższa Izba Kontroli (2020) Dostępność lecznictwa psychiatrycznego dla dzieci i młodzieży (w latach 2017–2019) [dostęp 6 kwietnia 2021 r.]. Dostępny w Internecie: https://www.nik.gov.pl/plik/id,22730,vp,25429.pdf
• Narodowy Fundusz Zdrowia (2020) NFZ o zdrowiu. Depresja [dostęp 6 kwietnia 2021 r.]. Dostępny w Internecie: https://zdrowedane.nfz.gov.pl/pluginfile.php/266/mod_resource/content/1/nfz_o_zdrowiu_depresja.pdf
• Nowicka Ewa (2006) Świat człowieka – świat kultury. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• O’Reilly Tim (2005) What is web 2.0 [dostęp 6 kwietnia 2021 r.]. Dostępny w Internecie: https://www.oreilly.com/pub/a/web2/archive/what-is-web-20.html
• Penkala-Gawęcka Danuta (1994) Antropologiczne spojrzenie na chorobę jako zjawisko kulturowe. „Medycyna nowożytna”, t. 1, nr 2, s. 5–16.
• Pilarska Aleksandra, Suchańska Anna (2011) Tożsamość a depresja. „Czasopismo psychologiczne”, t. 17, nr 2, s. 267–276.
• Polskie Towarzystwo Historii Mówionej (2020) Historia mówiona a epidemia COVID-19. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Historii Mówionej [dostęp 6 kwietnia 2021 r.]. Dostępny w Internecie: http://pthm.pl/wp-content/uploads/2020/12/Covid-19-a-historia-mowiona-rekomendacje-PTHM-przyjete-przez-Walne-3.12.2020.pdf
• Przybylska Katarzyna (2016) Depresja chorobą cywilizacyjną XXI wieku ¾ leczenie farmakologiczne a psychoterapia [w:] Maciąg Monika, Nowak Beata, red., Choroby cywilizacyjne i społeczne XXI wieku – przegląd i badania. Lublin: Wydawnictwo Naukowe Tygiel, s. 136–144.
• Rakowski Tomasz (2008) Medycyna humanistyczna. Nowe wyzwania w praktyce lekarskiej. „Medycyna po dyplomie”, nr 10, s. 206–212.
• Rakowski Tomasz (2013) Antropologia medyczna jako stosowana nauka humanistyczna. Założenia, cele praktyki [w:] Maciej Ząbek, red., Antropologia stosowana. Warszawa: Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego, s. 355–374.
• Rancew-Sikora Dorota (2012) W poszukiwaniu społecznej koncepcji depresji. „Studia Socjologiczne”, nr 3, s. 81–105.
• Rodak Olga (2017) Twitter jako przedmiot badań socjologicznych i źródło danych społecznych: perspektywa konstruktywistyczna. „Studia Socjologiczne”, t. 3, nr 226, s. 209–236.
• Rosa Krzysztof (2015) Listy pożegnalne niedoszłych samobójców. Analiza treści. „Przegląd Socjologiczny”, t. 4, nr 64, s. 103–128.
• Roszczyńska-Michta Joanna, Anczewska Marta, Waszkiewicz Justyna (2009) Zdrowienie – budowanie własnej narracji. Warszawa: Instytut Psychologii i Neurologii.
• Salem Deborah, Bogat Anne, Reid Christina (1997) Mutual help goes on-line. „Journal of Community Psychology”, vol. 2, no. 25, s. 189–207.
• Sieć Obywatelska Watchdog Polska (2019) Psychiatria dzieci i młodzieży w Polsce. Raport [dostęp 6 kwietnia 2021 r.]. Dostępny w Internecie: https://siecobywatelska.pl/raport-watchdoga-jak-zle-jest-w-polskiej-psychiatrii-dzieci-i-mlodziezy/
• Strzelecki Wojciech, Pawlak Piotr (2012) Rola internetowych grup wsparcia w zaburzeniach funkcjonowania społecznego i emocjonalnego. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Studia Informatica”, t. 30, nr 733, s. 111–120.
• Szmigielska Barbara (2008) Internetowe dzienniki młodzieży jako przedmiot badań psychologicznych. „Przegląd Psychologiczny”, t. 51, nr 1, s. 55–68.
• Szugajew Aleksandra (2019) Metoda uważnego czytania (close reading) w medycynie narracyjnej [w:] Marta Chojnacka-Kuraś, red., Medycyna narracyjna. Opowieści o doświadczeniu choroby w perspektywie medycznej i humanistycznej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 109–124.
• WHO (2017) Depression and Other Common Mental Disorders [dostęp 6 kwietnia 2021 r.]. Dostępny w Internecie: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/254610/WHO-MSD-MER-2017.2-eng.pdf
• WHO (2020) Depresion [dostęp 6 kwietnia 2021 r.]. Dostępny w Internecie: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression
• Wieczorkowska Magdalena (2015) Zdrowie i choroba w Sieci − o przejawach i konsekwencjach popularyzacji wiedzy medycznej w Internecie. „Człowiek i społeczeństwo”, nr 40, s. 137−156.
• Włodarek Jan, Ziółkowski Marek (1990) Teoretyczny i empiryczny status metody biograficznej we współczesnej socjologii [w:] Włodarek Jan, Ziółkowski Marek, red., Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa, Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 3–9.
• Woźny Aleksander (2020) Scenariusze kultury w mediach i medycynie narracyjnej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Wysocka-Pleczyk Małgorzata (2012) Grupy wsparcia online jako nowa forma pomocy w zmaganiu się z chorobą. „Heygeia Public Health”, t. 47, nr 4, s. 391–397.
• Zając Jan, Krejtz Krzysztof (2007) Internet jako przedmiot i obszar badań psychologii społecznej. „Psychologia społeczna”, t. 3, nr 5, s. 191–200.
• Ziebland Sue, Wyke Sally (2012) Health and Illness in a Connected World: How Might Sharing Experiences on the Internet Affect People’s Health? „The Milbank Quarterly”, vol. 90, no. 2, s. 219–249.

Identifiers

DOI

10.18778/1733-8069.17.2.06