Lucien Goldmann, autor “Don Kichota”. Perspektywa socjologii literatury

• Authors: Paweł Ćwikła

Title variants

EN

Lucien Goldmann, the author of “Don Quixote”: The Perspective of the Sociology of Literature

Abstracts

EN

The article constitutes a proposal of looking at literary images of social phenomena as a subject of sociological research. It refers to Lucien Goldmann’s point of view on genetic structuralism, in particular to the criticism addressed against it. The text uses statements of those eminent scholars who expressed their opinions about Goldmann’s way of analyzing literature at the time of its greatest popularity. The contemporary presence of this approach in Western humanities is also marked here. In reflecting on possible interpretations and modifications of Goldmann’s method, a short story by Jorge Luis Borges – namely one titled Pierre Menard, the author of Don Quixote – is used as an artistic illustration of a scientific theory.

PL

Artykuł dotyczy propozycji spojrzenia na literackie obrazy zjawisk społecznych jako na przedmiot badań socjologicznych. Odwołuje się do Goldmannowskiego ujęcia strukturalizmu genetycznego, szczególnie do kierowanej wobec niego krytyki. Korzysta się tu z głosów wybitnych uczonych, którzy wyrażali o nim swoje opinie w okresie największej jego popularności; zaznacza się też aktualną obecność tego podejścia w humanistyce zachodniej. W refleksji nad możliwymi interpretacjami i modyfikacjami metody Goldmanna sięga się, między innymi, po jedno z opowiadań Jorge Luisa Borgesa, Pierre Menard, autor „Don Kichota”, które potraktowano jako artystyczną ilustrację teorii naukowej.

Keywords

PL

socjologia literatury; strukturalizm genetyczny; Lucien Goldmann; Jorge Luis Borges

EN

sociology of literature; genetic structuralism; Lucien Goldmann; Jorge Luis Borges

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2021
• Volume: 17
• Issue: 4
• Pages: 28-43

Dates

published

2021

Contributors

author

Paweł Ćwikła

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

• https://orcid.org/0000000169120324

References

• Antonik Dominik (2019) Relacyjna koncepcja kultury literackiej i pisarze-celebryci. „Kultura i Społeczeństwo”, nr 3, s. 141–169.
• Boer Roland (2009) Criticism of Religion. On Marxism and Theology. Leiden, Boston: Brill.
• Borges Jorge Luis (2003) Pierre Menard, autor „Don Kichota” [w:] Jorge Luis Borges, Fikcje. Przełożyli Andrzej Sobol-Jurczykowski, Stanisław Zembrzuski. Warszawa: Prószyński i S-ka, s. 47–61.
• Bourdieu Pierre (1993) The Field of Cultural Production. New York: Columbia.
• Bourdieu Pierre (2001) Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego. Przełożył Andrzej Zawadzki. Kraków: Universitas.
• Brodzka Alina (1966) O kryteriach realizmu w badaniach literackich. Warszawa: PIW.
• Cohen Mitchell (1994) The Wager of Lucien Goldmann: Tragedy, Dialectics, and a Hidden God. New Jersey: Princeton University Press.
• Ćwikła Paweł (2006a) Kilka uwag o związku socjologii z literaturą. „Studia Socjologiczne”, nr 2, s. 127–158.
• Ćwikła Paweł (2006b) Boksowanie świata. Wizje ładu społecznego na podstawie twórczości Janusza A. Zajdla. Katowice: Śląsk.
• Ćwikła Paweł (2012) Socjologia w literaturze. Casus „Wojny końca świata” Mario Vargasa Llosy. „Studia Socjologiczne”, nr 2, s. 47–80.
• Domosławski Artur (2010) Kapuściński non-fiction. Warszawa: Świat Książki.
• Eco Umberto (1996a) Interpretacja i historia [w:] Umberto Eco, Richard Rorty, Christine Brooke-Rose, Interpretacja i nadinterpretacja. Przełożył Tomasz Bieroń. Kraków: Znak.
• Eco Umberto (1996b) Nieobecna struktura. Przełożył Adam Weinsberg, Paweł Bravo. Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Escarpit Robert (1980) Literatura a społeczeństwo. Przełożył Janusz Lalewicz [w:] Andrzej Mencwel, red., W kręgu socjologii literatury. Antologia tekstów zagranicznych, t. 1. Warszawa: PIW, s. 209–251.
• Fabre Daniel (2009) Czym jest antropologia literatury? Pytanie o początek literatury. Z Danielem Fabre rozmawia Paweł Rodak. „Teksty Drugie”, nr 4, s. 245–258.
• Fuchs Christian (2021) Towards a Critical Theory of Communication with Georg Lukács and Lucien Goldmann [w:] Christian Fuchs, ed., Marxist Humanism and Communication Theory. Volume One. London: Routledge, s. 265−281.
• Głowiński Michał (1968) Lucien Goldmann i socjologia powieści [w:] Michał Głowiński, Porządek, chaos, znaczenie. Warszawa: PIW, s. 137–153.
• Goldmann Lucien (1955) Le Dieu caché, étude sur la vision tragique dans les «Pensées» de Pascal et dans le théâtre de Racine. Paris: Gallimard.
• Goldmann Lucien (1970) Socjologia literatury: stan obecny i zagadnienia metodologiczne. Przełożył Władysław Kwiatkowski. „Pamiętnik Literacki”, nr 61, s. 291–314.
• Goldmann Lucien (1973) Metoda strukturalno-genetyczna w historii literatury. Przełożył Jerzy Brablec [w:] Henryk Markiewicz, red., Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, t. 3. Kraków: Wydawnictwo Literackie, s. 339–354.
• Goldmann Lucien (2013) The Hidden God. A Study of Tragic Vision in the “Pensées” of Pascal and the “Tragedies” of Racine. Przełożył Philip Thody. London, New York: Routledge.
• Gombrowicz Witold (1990) Testament. Warszawa: Res Publica.
• Gombrowicz Witold (1997) Dziennik 1953-1969. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Janion Maria (1972) Romantyzm, rewolucja, marksizm. Colloquia gdańskie. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
• Kołakowski Leszek (1957) Pascal i epistemologia historyczna Goldmanna. „Studia Filozoficzne”, nr 3, s. 182–195.
• Kołakowski Leszek (1984) Fabula mundi i nos Kleopatry [w:] Leszek Kołakowski, Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań. Londyn: Aneks, s. 68–72.
• Kołakowski Leszek (1988) Główne nurty marksizmu. Londyn: Aneks.
• Kołakowski Leszek (1989) Pascal i epistemologia historyczna Goldmanna [w:] Leszek Kołakowski, Pochwała niekonsekwencji. Pisma rozproszone z lat 1955-1968, t. 1. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza, s. 117–131.
• Kołakowski Leszek (1994) Bóg nam nic nie jest dłużny. Krótka uwaga o religii Pascala i o duchu jansenizmu. Przełożył Ireneusz Kania. Kraków: Znak.
• Jankowicz Grzegorz, Marecki Piotr, Sowiński Michał, red., (2014) Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre’a Bourdieu. Podręcznik. Kraków: Korporacja Ha!art.
• Laurenson Diana, Swingewood Alan (1972) The Sociology of Literature. London: Paladin.
• Lukács György (1968) Teoria powieści. Esej historyczno-filozoficzny o wielkich formach epiki. Przełożył Jan Goślicki. Warszawa: PIW.
• Łęcki Krzysztof (1995) „El conde” Gombrowicz – Pan bez włości (Pomiędzy ziemiaństwem, arystokracją a literaturą) [w:] Ewa Kosowska, red., Polska kultura ziemiańska. Szkice i rozprawy. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 136–183.
• Łęcki Krzysztof (1997) Św. Gombrowicz. Zinstytucjonalizowane formy komunikowania o literaturze. Socjologiczna analiza zjawiska. Katowice: Śląsk.
• Łęcki Krzysztof (1999) Literatura piękna [w:] Henryk Domański i in., red., Encyklopedia socjologii, t. 2. Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 128−134.
• Łęcki Krzysztof (2012) Inny zapis. „Sekretny dziennik” pisarza jako przedmiot badań socjologicznych. Na przykładzie „Dzienników” Stefana Kisielewskiego. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Memmi Alberto (1973) Problemy socjologii literatury. Przełożyła Helena Chorbkowska [w:] Henryk Markiewicz, red., Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia. Kraków: Wydawnictwo Literackie, s. 80−103
• Mills Charles Wright (2007) Wyobraźnia socjologiczna. Przełożyła Marta Bucholc. Warszawa: PWN.
• Milner Andrew (1981) John Milton and the English Revolution. A Study in the Sociology of Literature. London: MacMillan Press.
• Mittenzwei Werner (1984) Dialog i spór z György Lukácsem. Polemiki metodologiczne. Przełożył Cezary R. Jenne i in. Warszawa: PIW.
• Muszyński Marcin (2015) Strukturalizm genetyczny. „Edukacja Dorosłych”, nr 1, s. 37–54.
• Park Robert E. (1928) Stranger, Migration and Marginal Man. „American Journal of Sociology”, no. 6, s. 881–893.
• Parkhurst Bryan J., Hammel Stephan (2017) On Theorizing a “Properly Marxist” Musical Aesthetics. „International Review of the Aesthetics and Sociology of Music”, no. 1, s. 33–55.
• Rousseau Jan Jakub (2000) Umowa społeczna. Przełożył Antoni Peretiatkowicz. Kęty: Antyk.
• Scruton Roger (2018) Głupcy, oszuści i podżegacze. Myśliciele nowej lewicy. Przełożył Filip Filipowski. Poznań: Zysk i S-ka.
• Siemek Marek J. (2013) Marksizm jako filozofia [w:] G. Lukács, Historia i świadomość klasowa. Przełożył Marek J. Siemek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Simmel Georg (2006) Socjologia. Przełożyła Małgorzata Łukasiewicz [w:] Paweł Śpiewak, red., Klasyczne teorie socjologiczne. Wybór tekstów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 201–232.
• Soman Neha, Padmanabhan B. (2020) Space, Place and Consciousness. Explorations on Jewish Identity in Amos Oz’s Life Narrative “A Tale of Love and Darkness”. „British Journal of Middle Eastern Studies”, no. 46, s. 1–15.
• Wacquant Loïc (2017) Cztery generalne zasady zastosowania Bourdieu w działaniu. Przełożył Tomasz Warczok. „Kultura i Rozwój”, nr 4, s. 65–79.
• Wyka Kazimierz (1989) Tragiczność, drwina, realizm [ w:] Kazimierz Wyka, Pogranicze powieści. Warszawa: Czytelnik, s. 7−31.
• Zimand Roman (1971) Pułapki socjologii literatury [w:] J. Sławiński, red., Problemy socjologii literatury. Wrocław: Ossolineum, s. 9–28.

Identifiers

DOI

10.18778/1733-8069.17.4.02

Biblioteka Nauki

2033737