Binarny i spektralny model tożsamości

• Authors: Janusz A. Majcherek

Title variants

EN

The Binary and Spectral Model of Identity

Abstracts

EN

The recognition of two-valued logic as a model of correct reasoning has contributed to the popularization of the binary model in ordering and data analysis in various fields of science. In social sciences, this tendency was especially perpetuated by Claude Lévi-Strauss. The recognition of binary schema also included identity, analogous to its definition in two-valued logic, leading to the conclusion that identity is based on difference, i.e. opposition. Data analysis shows the unreliability of such an approach. Identity is formed and consolidated not through a binary opposition, but through deriving from a wide spectrum of possibilities and variants. Therefore, the spectral model seems to be much more useful and accurate in characterizing identity, be it individual or collective.

PL

Uznanie dwuwartościowej logiki za wzór poprawnego rozumowania przyczyniło się do upowszechnienia binarnego modelu w porządkowaniu i analizie danych w różnych dziedzinach nauki. W naukach społecznych utrwalił tę tendencję zwłaszcza Claude Lévi-Strauss. Ujmowanie w schemacie binarnym objęło także tożsamość, analogicznie do jej definicji stosowanej w dwuwartościowej logice, prowadząc do konstatacji, że tożsamość opiera się na różnicy, czyli opozycji. Analiza wielu danych wskazuje na zawodność takiego podejścia. Tożsamość kształtuje się i jest konstruowana nie w binarnym przeciwstawieniu, lecz w czerpaniu z szerokiego spektrum możliwości i wariantów. Znacznie użyteczniejszy i trafniejszy w charakterystyce tożsamości, zarówno indywidualnej, jak i zbiorowej, jest więc jej spektralny model.

Keywords

PL

zasada tożsamości; opozycje binarne; transkulturowość

EN

the rule of identity; binary oppositions; transculturalism

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2023
• Volume: 19
• Issue: 1
• Pages: 6-21

Dates

published

2023

Contributors

author

Janusz A. Majcherek

• Akademia WSB

• https://orcid.org/0000000185001544

References

• Aduszkiewicz Adam (red.) (2004), Słownik filozofii, Warszawa: Świat Książki.
• Akter Tutku (2012), Legitimating and Naturalizing Binary Oppositions in European-Centric System: East and Telling Fortune by Coffee Grounds, „Proceedings of the 10th World Congress of the International Association for Semiotic Studies”, s. 2091–2100.
• Arystoteles (2013), Metafizyka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bator Joanna (2009), Transwestyta z Transylwanii. Krótka historia ucieleśniania się trans-ciał, „Kultura Współczesna”, nr 1, s. 115–129.
• Bauman Zygmunt (1995), Ciało i przemoc w obliczu nowoczesności, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Bauman Zygmunt (2007), Tożsamość ze sklepu, tożsamość ze spiżarni, [w:] Agnieszka Gromkowska-Melosik (red.), Kultura popularna i (re)konstrukcje tożsamości, Poznań–Leszno: Wyższa Szkoła Humanistyczna, s. 49–55.
• Bokszański Zbigniew (2005), Tożsamości zbiorowe, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Brubaker Rogers (2002), Ethnicity without groups, „European Journal of Sociology”, vol. 43, no. 2, s. 163–189, https://doi.org/10.1017/S0003975602001066
• Brubaker Rogers, Cooper Frederick (2000), Beyond ‘identity’, „Theory and Society”, vol. 29, no. 1, s. 1–47, https://doi.org/10.1023/A:1007068714468
• Burszta Wojciech Jerzy (2013), Kotwice pewności. Wojny kulturowe z popnacjonalizmem w tle, Warszawa: Wydawnictwo Iskry. Burszta Wojciech Jerzy (2017), Wojny kulturowe jako fenomen antropologiczny, https://www.nck.pl/upload/archiwum_kw_files/artykuly/2._wojciech_j._burszta_-_wojny_kulturowe_jako_fenomen_antropologiczny.pdf [dostęp: 2.04.2022].
• Clifford James (2000), Kłopoty z kulturą, Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Cohen Jonathan R. (2020), Negative Identity and Conflict, „Ohio State Journal on Dispute Resolution”, vol. 35(5), s. 736–752.
• Czyżewski Marek (2012), Dyskursy tożsamościowe w nauce i życiu społecznym: odmiany, własności, funkcje, [w:] Renata Dopierała, Kaja Kaźmierska (red.), Tożsamość, nowoczesność, stereotypy. Księga Jubileuszowa poświęcona Profesorowi Zbigniewowi Bokszańskiemu, Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, s. 101–120.
• Dworkin Ronald (2008), Is democracy possible here?, Princeton: Princeton University Press.
• Gacka-Asiewicz Aneta (2014), Logika w pigułce. Szybko, zwięźle i na temat, Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
• Gaither Sarah E. (2018), The Multiplicity of Belonging: Pushing Identity Research Beyond Binary Thinking, „Self and Identity”, vol. 17(4), s. 443–454, https://doi.org/10.1080/15298868.2017.1412343
• Grobler Adam (2001), Nie o to chodzi, by złowić króliczka, „Przegląd Filozoficzny”, nr 3, s. 289–297. Hall Edward T. (1984), Poza kulturą, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Herdin Thomas (2012), Deconstructing typologies. Overcoming the limitations of the binary opposition paradigm, „International Communication Gazette”, vol. 74(7), s. 603–618, https://doi.org/10.1177/1748048512458557
• Herman Aleksandra (2013), Teoria i teren. Claude‘a Lévi-Straussa dualizm organizacji społecznej i perspektywy metodologiczne w badaniach antropologicznych, [w:] Ewa Nowacka, Małgorzata Głowacka-Grajper (red.), Antropolog i jego magia. Współczesne inspiracje twórczością Claude‘a Lévi-Straussa, Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, s. 30–48.
• Himmelfarb Gertrude (2007), Jeden naród, dwie kultury, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne. Hunter James D. (1992), Culture Wars. The Struggle to Define America, New York: Basic Books.
• Jałowiecki Bohdan (2005), Globalizacja, lokalność, tożsamość, [w:] Włodzimierz Wesołowski, Jan Włodarek (red.), Kręgi integracji i rodzaje tożsamości: Polska, Europa, świat, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 111–120.
• Jawłowska Aldona (2001), Wokół problematyki tożsamości, Warszawa: Wydawnictwo LTW.
• Klakla Jan Bazyli (2017), Binarna opozycja rodzajów i dyskryminacja ze względu na płeć w warunkach niedychotomicznych podziałów płci kulturowej, „Maska”, t. 34, s. 11–19.
• Kłoskowska Antonina (1992), Tożsamość i identyfikacja narodowa w perspektywie historycznej i psychologicznej, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1, s. 131–141.
• Kłoskowska Antonina (1996), Kultury narodowe u korzeni, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Maalouf
• Amin (2002), Zabójcze tożsamości, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Mariański Janusz (2008), Tożsamości religijne w społeczeństwie polskim, [w:] Irena Borowik, Maria Libiszowska-Żółtkowska, Jan Doktór (red.), Oblicza religii i religijności, Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, s. 93–109.
• Mariański Janusz (2016), Religia i religijność w zsekularyzowanych społeczeństwach, „Zeszyty Naukowe KUL”, nr 4(59), s. 3–26. Melosik Zbyszko (2002), Kryzys męskości w kulturze współczesnej, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Nikitorowicz Jerzy (2019), Hybrydowa tożsamość na kulturowym pograniczu – potencjał i problem osobisty i grupowy?, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J”, t. XXXII, nr 2, s. 11–22, https://doi.org/10.17951/j.2019.32.2.11-22
• Okseniuk Michał (2013), Ratunek dla świata. Propozycja Amina Maaloufa, „Przegląd Pedagogiczny”, nr 1, s. 44–49.
• Paleczny Tadeusz (2008), Socjologia tożsamości, Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM.
• Pankalla Andrzej, Biegała Mateusz (2012), Kolekcjonerzy duchowych polis. Transreligijna tożsamość z perspektywy kulturowej psychologii religii (wioska Shing/Hongkong), [w:] Rafał Ilnicki, Juliusz Iwanicki (red.), Sfery refleksji religioznawczej, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych, s. 47–60.
• Paradis Carita (2013), Binary opposition: A spatial configuration of comparison of opposite properties along a meaning dimension, https://lucris.lub.lu.se/ws/portalfiles/portal/6072485/4113136.pdf [dostęp: 3.04.2022].
• Rock Melissa Y. (b.d.), Deconstructing Binaries, https://www.e-education.psu.edu/geog128/node/608 [dostęp: 6.04.2022].
• Schmitt Carl (2000), Pojęcie polityczności, [w:] Carl Schmitt, Teologia polityczna i inne pisma, Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, s. 245–314.
• Sell Randall L., Kowalska Małgorzata (2016), Definiowanie i pomiar orientacji seksualnej – przegląd, „Przegląd Badań Edukacyjnych”, t. 2(21), s. 175–194, https://doi.org/10.12775/PBE.2015.054
• Sepczyńska Dorota (2010), W poszukiwaniu najlepszego modelu polityki. C. Schmitt, J. Rawls, Ch. Mouffe, [w:] Dorota Sepczyńska, Piotr Wasyluk, Jadwiga Błahut-Prusik (red.), Współczesne dylematy filozofii i kultury, Olsztyn: Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, s. 177–221.
• Szabelska Anna (2012), Claude Lévi-Strauss i strukturalna analiza mitu a przyczynek do badań kognitywnych, „Via Mentis”, nr 1, s. 99–108.
• Szmeja Maria (2000), Niemcy? Polacy? Ślązacy! Rodzimi mieszkańcy Opolszczyzny w świetle analiz socjologicznych, Kraków: Wydawnictwo Universitas.
• Waszczyńska Katarzyna (2014), Wokół problematyki tożsamości, „Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego”, t. 6, s. 48–73.
• Webber Jonathan (1992), Współczesne tożsamości żydowskie. Sytuacja mniejszościowa i tożsamość, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Socjologiczne”, t. 15, s. 137–152.
• Wieradzka-Pilarczyk Anna (2015), Tożsamość religijna młodych Polaków. Próba zastosowania koncepcji Koena Luyckxa w obszarze rozwoju religijnego, Poznań: Uniwersytet Adama Mickiewicza.
• Włodarczyk Tamara (2013), Świecka tożsamość polskich Żydów jako żydowska tożsamość alternatywna, „Studia Europae Gnesnensia”, vol. 8, s. 71–96.
• Yin Jing (2018), Beyond postmodernism: a non-western perspective on identity, „Journal of Multicultural Discourses”, vol. 3(13), s. 193–219, https://doi.org/10.1080/17447143.2018.1497640
• Zambon Veronica (2020), What are some different types of gender identity?, „Medical News Today”, November 5, https://www.medicalnewstoday.com/articles/types-of-gender-identity#gender-as-a-spectrum [dostęp: 3.04.2022].
• Zowczak Magdalena (2015), Religijność na pograniczach. Eseje apokryficzne, Warszawa: Wydawnictwo DiG.

Identifiers

DOI

10.18778/1733-8069.19.1.01

Biblioteka Nauki

28033506