Uniwersalność i wyjątkowość procesu stawania się emerytem w PRL. Analiza jakościowa pamiętników konkursowych

• Authors: Dorota Kowalska-Papke

Title variants

EN

The Universality and Uniqueness of the Process of Becoming a Retiree in the Polish People’s Republic: A Qualitative Analysis of Competition Memoirs

Abstracts

EN

Becoming a retiree is a multidimensional and diverse process, the experience of which constructs identity as well as impacts people’s quality of life after ending the longest phase of their life, namely professional work. The aim of the study is to describe what the retirement meant for individuals during the communist period. The empirical material was based on 12 contest memoirs constituting an emotional, subjective, and extensive descriptions of the lived experience of becoming a retiree in the social context of the reality of the Polish People’s Republic. The material was coded, analyzed, and interpreted in order for the process patterns to be reconstructed. The emerging collections of common experiences were juxtaposed with the results of Bruno Synak’s research based on a sample of 284 young retirees who retired on average six years later than the authors of the said diaries. The study shows a wide range of meanings, subjective opinions, and the models identity changes from an employee to a retired person, all of which are embedded in the culture of social realism.

PL

Stawanie się emerytem jest procesem wielowymiarowym i różnorodnym, którego sens doświadczenia konstruuje tożsamość oraz wpływa na jakość życia ludzi po zakończeniu najdłuższej fazy ich życia – pracy zawodowej. Cel badania to opisanie, czym było dla jednostki przejście na emeryturę w okresie PRL. Materiał empiryczny stanowiło dwanaście pamiętników konkursowych, które są subiektywnym, emocjonalnym i obszernym opisem przeżytego doświadczenia stawania się emerytem w społecznym kontekście rzeczywistości PRL-u. Materiał został poddany kodowaniu, analizie i interpretacji w celu wyłonienia wzorów procesu. Zbiory wspólnych przeżyć zostały zestawione z wynikami badań przeprowadzonych przez Brunona Synaka na próbie 284 młodych emerytów, którzy przeszli na emeryturę średnio sześć lat później niż autorzy pamiętników. Badanie pokazuje wiele znaczeń, subiektywnych osądów, modeli zmiany tożsamości z pracownika w emeryta, które osadzone są w kulturze realizmu socjalistycznego.

Keywords

PL

fazy życia; podejście biograficzne; tożsamość; przejście; rola społeczna

EN

phases of life; biographical approach; identity; transition; social role

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2023
• Volume: 19
• Issue: 1
• Pages: 90-117

Dates

published

2023

Contributors

author

Dorota Kowalska-Papke

• Uniwersytet Gdański

• https://orcid.org/0000000183200355

References

• Atchley Robert C. (1985), Social Forces and Aging. An Introduction to Social Gerontology, Belmont: Wadsworth Publishing Company Belmont.
• Atchley Robert C., Casey Bernard, Cooper Gary (1983), Work and Retirement, „Aging and Society”, vol. 3(1), s. 115–121, https://doi.org/10.1017/S0144686X00009892
• Bakierowska Alicja (1981), Zwierzenia o zmroku, [w:] Ireneusz Łapiński (red.), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 7–34.
• Becker Howard S. (1963), Outsiders. Studies in the Sociology of Deviance, New York–London: The Free Press. A Division of Macmillan Publishing Co., Inc. Collier Macmillan Publishers.
• Bester Józef (1981), Wspominki niewydojonej krowy, [w:] Ireneusz Łapiński (red.), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: In- stytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 266–291.
• Blaalid Bjørnar (2019), Bookseminar & review: Outsiders: Studies in the sociology of deviance, https://www.researchgate.net/publication/340253845_Bookseminar_review_Outsiders_Studies_in_the_sociology_of_deviance[dostęp: 27.09.2022].
• Bogaard Levi van den, Henkens Kène, Kalmijn Matthijs (2016), Retirement as a Relief? The Role of Physical Job Demands and Psychological Job Stress for Effects of Retirement on Self-Rated Health, „European Sociological Review”, vol. 32(2), s. 295–306, https://doi.org/10.1093/esr/jcv135
• Bonk Edyta, Retowski Sylwiusz (2013), Emerytura – ulga czy udręka? Postrzeganie emerytury na przykładzie słuchaczy Uniwersytetów Trzeciego Wieku, „Gerontologia Polska”, nr 21(1), s. 25–31.
• Bzowski Zdzisław (1981), Co dalej?, [w:] Ireneusz Łapiński (red.), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 231–245.
• Chybalski Filip (2003), Skuteczność i efektywność systemu emerytalnego. Koncepcja analizy i próba pomiaru, Łódź: Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej.
• Eismann Maria, Henkens Kène, Kalmijn Matthijs (2019), Origins and Mechanisms of Social Influences in Couples: The Case of Retirement Decisions, „European Sociological Review”, vol. 35(6), s. 790–806, https://doi.org/10.1093/esr/jcz037
• Fedorowicz Jacek, Majdak Elżbieta, Talacha Jarosław, Walczak-Kowalska Maja, Wędrychowska Agnieszka (2011), Życie PRL. Praca, rozrywka, ludzie. Ilustrowana encyklopedia PRL, Warszawa: Demart SA.
• Frąckowiak Zofia (1981), Lek niezastąpiony, [w:] Ireneusz Łapiński (red.), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 56–71.
• Gennep Arnold van (1960), The Rites of Passage. A Classic Study of Cultural Celebrations, Chicago: University of Chicago Press.
• Hortyński Stanisław (1981), Spotkanie z własnym czasem, [w:] Ireneusz Łapiński (red.), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 165–193.
• Jeleniewska Janina (1981), Panta rhei, [w:] Ireneusz Łapiński (red.), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 35–55.
• Kacperczyk Anna (2007), Od Redakcji, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. III, nr 1, s. i–iv, https://doi.org/10.18778/1733-8069.3.1.01
• Kahneman Daniel (2012), Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym, przełożył Piotr Szymczak, Poznań: Media Rodzina, s. 512–517.
• Kaźmierska Kaja, Waniek Katarzyna (2020), Autobiograficzny wywiad narracyjny. Metoda – technika – analiza, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Kojdar Andrzej (1980), Co to jest teoria naznaczania społecznego?, „Studia Socjologiczne”, t. 3(78), s. 45–65.
• Konecki Krzysztof (2007), Nowi pracownicy a kultura organizacyjna przedsiębiorstwa. Studium folkloru fabrycznego, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. III, nr 1, s. 3–126, https://doi.org/10.18778/1733-8069.3.1.02
• Kosiński Krzysztof (2003), Pamiętnikarstwo konkursowe jako źródło historyczne, „Studia i Materiały”, nr VI, s. 133–145.
• Kowalska Iga (2015), Sytuacja przejścia na emeryturę (w świetle badań diagnostycznych), „Edukacja Dorosłych”, nr 1, s. 129–143.
• Krzyżowski Łukasz (2011), Strategie przechodzenia na emeryturę w Polsce po 1989 roku. Oczekiwania społeczne i praktyki kulturowe, „Studia Socjologiczne”, t. 2(201), s. 165–189.
• Krzyżowski Łukasz, Kowalik Wojciech, Suwada Katarzyna, Pawlina Anna (2014), Młodzi emeryci w Polsce. Między biernością a aktywnością, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Lofland John, Lofland Lyn H., Snow David A., Anderson Leon (2009), Analiza układów społecznych: przewodnik metodologiczny po badaniach jakościowych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Łapiński Ireneusz (red.) (1981), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.
• Marciniak Łukasz T. (2008), Stawanie się nauczycielem akademickim. Analiza symboliczno-interakcjonistyczna, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. IV, nr 2, s. 1–131, https://doi.org/10.18778/1733-8069.4.2.02
• Miller Piotr (2010), Konstruowanie tożsamości ratownika górskiego, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. VI, nr 1, s. 1–115.
• Olszewski Henryk (2003), Starość i witaukt psychologiczny: atrybucja rozwoju, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Osborne John W. (2009), Commentary on Retirement, Identity, and Erikson’s Developmental Stage Model, „Canadian Journal on Aging / La Revue canadienne du vieillissement”, vol. 28(4), s. 295–301, https://doi.org/10.1017/S0714980809990237
• Palska Hanna (1997), Polskie pamiętnikarstwo konkursowe: ideologia w autobiografii, autobiografia w ideologii, „ASK: Research and Methods” vol. 1–2(5–6), s. 9–17.
• Pierzchalska Maria (2012), Społeczne i kulturowe uwarunkowania wieku emerytalnego, [w:] Teresa Nawrocka-Szczerbik (red.) Wiek emerytalny, Kazimierz Dolny: Biuro Poligrafii ZUS w Warszawie, s. 76–92.
• Polakowski Michał, Szelewa Dorota (2015), Polityka społeczna PRL, Warszawa: Friedrich Ebert Stiftung. Przedstawicielstwo w Polsce i Fundacja Międzynarodowe Centrum Badan i Analiz (ICRA).
• Prawda Marek (1989), Biograficzne odtwarzanie rzeczywistości (o koncepcji badań biograficznych Fritza Schütze), „Studia Socjologiczne”, t. 4(115), s. 81–99.
• Pysz Alina (1981), Moje bunty i niepokoje, [w:] Ireneusz Łapiński (red.), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 72–92.
• Rogalski Stanisław (1981), I jesień może być piękna, [w:] Ireneusz Łapiński (red.), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 93–124.
• Rostkowski Henryk W. (1981), Przesiadka, [w:] Ireneusz Łapiński (red.), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 216–230.
• Schütze Fritz (1997), Trajektoria cierpienia jako przedmiot badań socjologii interpretatywnej, „Studia Socjologiczne”, t. 144(1), s. 11–56.
• Schütze Fritz (2012), Analiza autobiograficzna ugruntowana empirycznie w autobiograficznym wywiadzie narracyjnym. Jak analizować autobiograficzne wywiady narracyjne, [w:] Kaja Kaźmierska (red.), Metoda biograficzna w socjologii: antologia tekstów, Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, s. 141–278.
• Stank (1981), Handlowe retro, [w:] Ireneusz Łapiński (red.), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 194–215.
• Starr Frederick (1910), Reviewed Work: Les rites de passage. Arnold Van Gennep, „American Journal of Sociology”, vol. 15(5), s. 707–709, https://doi.org/10.1086/211834
• Strauss Anselm L. (2012), Transformacje tożsamości, [w:] Kaja Kaźmierska (red.), Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów, Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, s. 529–550.
• Strauss Anselm L. (2013), Zwierciadła i maski: w poszukiwaniu tożsamości, Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”.
• Strauss Anselm L., Barney G. Glaser (2017), Status Passage, b.m.w.: Taylor & Francis Ltd. Synak Brunon (1987), Młodzi emeryci, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.
• Tarkowska Elżbieta (2002), Zróżnicowanie polskiej biedy w świetle badań jakościowych, „Problemy Polityki Społecznej: Studia i Dyskusje”, t. 4, s. 119–132.
• Wyroba Władysław (1981), Nie zmarnowałem życia, [w:] Ireneusz Łapiński (red.), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 125–164.
• Zieleniecki Marcin (2012), Ewolucja wieku emerytalnego w ustawodawstwie polskim – perspektywa historyczna, [w:] Teresa Nawrocka-Szczerbik (red.) Wiek emerytalny, Kazimierz Dolny: Biuro Poligrafii ZUS w Warszawie, s. 8–22.

Identifiers

DOI

10.18778/1733-8069.19.1.05

Biblioteka Nauki

28034231