Church Architecture in Southwestern Bulgaria in the Late 9th – Early 11th Century (Based on Archaeological Data)

• Authors: Miroslava Georgieva

Abstracts

EN

This publication is devoted to the church architecture in Southwestern Bulgaria (now Blagoevgrad region) during the First Bulgarian Tsardom, in the period from the end of the 9th to the beginning of the 11th century. From the second half of the 9th century (specifically from 864) the territories of the region under consideration officially entered the borders of the medieval Bulgarian state, which coincided with the conversion to Christianity in Bulgaria (865). The studied region covers the valleys of the rivers of Struma (Middle Struma) and Mesta (Upper and Middle Mesta), which were part of the southwestern borders of the Bulgarian state in the Middle Ages. At present, three churches can be attributed to this period, all excavated through regular archaeological excavations. These are the Basilica of St. Nicholas in the town of Melnik, the single-nave church in the area of Shipotsko at the town of Bansko and the three-conchal church at the village of Kulata, Petrich municipality. In terms of their functional characteristics, these churches include an episcopal (or parish) church (“St. Nicholas” in Melnik), a cemetery church (the church in the area of Shipotsko near the town of Bansko) and a monastery church (the church at the village of Kulata). Characteristic for the first two is their construction on older cult sites – on an ancient sanctuary and an early Christian church (the church “St. Nicholas” in Melnik) and on an early Christian temple (the church in the area of Shipotsko, at the town of Bansko). The small number of excavated church buildings from the First Bulgarian Tsardom is also typical for the rest of the Bulgarian lands. Although the examples from the region are few, they show that almost all major architectural types are found here.

Keywords

EN

church architecture; Southwestern Bulgaria; First Bulgarian Tsardom; cult places; basilicas; single-nave churches; cross-domed churches; three-conchal churches

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Studia Ceranea
• Year: 2023
• Volume: 13
• Pages: 347-379

Dates

published

2023

Contributors

author

Miroslava Georgieva

• South-West University “Neofit Rilski”, Faculty of Law and History, Department of History

References

• Fontes graeci historiae bulgaricae / Grăcki izvori za bălgarskata istorija, vol. VI, Sofija 1965.
• Ivanov J., Bălgarski starini iz Makedonija. Fototipno izdanie, Sofija 1970.
• Teofilakt, Kliment Ohridski, trans. et ed. Al. Milev, Sofija 1955.
• Aleksova B., Episkopijata na Bregalnica, Prilep 1989.
• Balş G., L’influence du plan serbe sur le plan des églises roumaines, [in:] L’art byzantin chez les Slaves, vol. I, Les Balkans, parts 2, Paris 1930, p. 277–294.
• Barjakov V., Sveti mesta okolo Bansko, [in:] 170 godini hram “Sveta Troica” v gr. Bansko, еd. L. Stefanov, Bansko 2005, p. 3–4.
• Bojadžhiev St., Po văprosa za priemstvenostta v arhitekturata na Părvata bălgarska dărzhava, [in:] Arhitekturata na Părvata i Vtorata bălgarska dăržava, ed. G. Kožuharov, Sofija 1975, p. 32–77.
• Bošković D., Arhitektura srednjeg veka, Beograd 1957.
• Cvetkov B., Selištnata mreža v dolinata na Sredna Struma prez Srednovekovieto IX–XVII vek (po arheologićeski danni), Sofija 2002.
• Ćaneva-Dećevska N., Arhitekturni vlijanija ot Rim i Konstontinopol vărhu cărkovnata arhitektura po bălgarskite zemi (IV–X v.), “Rhodopica” 1–2, 2002, p. 149–157.
• Ćaneva-Dećevska N., Cărkovnata arhitektura na Părvata bălgarska dăržava, Sofija 1984.
• Ćaneva-Dećevska N., Cărkovnata arhitektura v Bălgarija prez XI–IV vek, Sofija 1988.
• Ćaneva-Dećevska N., Osnovni napravlenija v razvitieto na srednovekovnata kultova arhitektura v Bălgarija, [in:] Bălgarskata arhitektura prez vekovete, еd A. Obretenov, Iv. Ivančev, R. Angelova, St. Stamov, Sofija 1982, p. 52–79.
• Ćaneva-Dećevska N., Po văprosa za srednovekovnite trikonhalni cărkvi ot manastirski tip na Balkanite, “Музеи и паметници на културата” / “Muzei i pametnici na kulturata” 1, 1971, p. 10–15.
• Ćaneva-Dećevska N., Rannohristijanskata arhitektura v Bălgarija ІV–VІ vek, Sofija 1999.
• Ćaneva-Dećevska N., Trikonhalnite cărkvi ot ІХ–ХІV v. po bălgarskite zemi, “Археология” / “Arheologija” 4, 1970, p. 8–21.
• Ćurčić S., Architecture in the Balkans. From Diocletian to Süleyman the Magnificent, New Haven–London 2010.
• Deroko A., Monumentalna i dekorativna arhitektura u srednjovekovnoj Srbiji, Beograd 1953.
• Dimitrova E., The Church of the Holy Virgin Eleoussa at Veljusa. The Most Significant Values of the Cultural and Natural Heritage, Skopje 2016.
• Dimova V., Cărkvite v Bălgarija prez XIII–IV vek, Sofija 2008.
• Dončeva S., Bazilikite ot Părvoto bălgarsko carstvo. Arhitekturen oblik, Šumen 2003.
• Dončeva S., Krăstokupolnite cărkvi v Părvoto bălgarsko carstvo. Arhitekturen oblik, Veliko Tărnovo 2008.
• Dujčev I., Melnik au Moyen Age, “Byzantion” 28, 1968, p. 328–412.
• Dujčev I., Melnik prez srednovekovieto, [in:] I. Dujčev, Bălgarsko srednovekovie. Prouchvanija vărhu politićeskata i kulturna istorija na srednovekovna Bălgarija, Sofija 1972, p. 374–412.
• Filov B., Starobălgarskoto izkustvo, Sofija 2019.
• Georgieva M., Burial Pits Lined with Stone Slabs along the Valley of the River of Mesta in the Roman Age, [in:] First international Symposium Ancient Cultures in South-East Europe and the Eastern Mediterranean. Megalithic Monuments and Cult Practices, ed. V. Markov, J. Gošev, K. Porožanov, A. Gocev, P. Maglova, Blagoevgrad 2012, p. 138–152.
• Georgieva M., Trikonhalni cărkvi ot Jugozapadna Bălgarija (po arheologičeski danni), [in:] Kăsnosrednovekovnite Balkani. Sbornik v čest na doc. d-r Snežana Rakova, ed. E. Azmanova-Rudarska, K. Jordanov, Sofija 2022, p. 247–282.
• Georgieva M., Georgieva D., Manastiri ot teritorijata na Jugozapadna Bălgarija, “Multidisciplinary Journal of Science, Education and Art. Union of Scientists in Bulgaria – Branch Blagoevgrad” 2020, p. 19–48, www.usb-blagoevgrad.swu.bg [31 VIII 2023].
• Georgieva S., Arheologičeski proučvanija na kăsnosrednovekovnata cărkva “Sv. Nikola” v Melnik, “Археология” / “Arheologija” 2, 1974, p. 28–37.
• Georgieva S., Srednovekovnijat Melnik, “Музеи и паметници на културата” / “Muzei i pametnici na kulturata” 3, 1979, p. 5–9.
• Gerasimova-Tomova V., Kamenna plastika, [in:] Melnik, vol. I, ed. S. Georgieva, V. Neševa, Sofija 1989, p. 160–183.
• Gjuzelev V., Apologija na Srednovekovieto, Sofija 2004.
• Grabar A., Martyrium. Recherches sur le culte de reliques et l’art chrétien antique, London 1972.
• Grigorovič V., Očerk za pătešestvie po Evropejska Turcija (1844–1845) s karta na okolnostite na Ohridskoto i Prespanskoto ezero, Sofija 1978.
• Grozdanov C., Sveti Naum Ohridski, Skopјe 2015.
• Grozdanova G., Selištnata sistema v Trakija prez Rannoto srednovekovie: Problemi na proučvanijata, [in:] Trakija prez Srednovekovieto i osmanskata epoha. Harakter i dinamika na selištnija život (XII–XVIII vek), Sbornik statii ot naučna konferencija, provedena na 27–28 noemvri 2014 g. v Sofija, ed. D. Stojanova, Č. Kirilov, Sofija 2020, p. 26–48.
• Harbova M., Tri hrama, tri religii. Edna zemja, naričana bălgarska, Sofija 1999.
• Iliev I., Sv. Kliment Ohridski. Zhivot i delo, Plovdiv 2010.
• Ivanov E., Hristijanska arheologija i izkustvo, vol. I, Rannohristijansko i srednovekovno izkustvo ot Albanija, Sofija 2013.
• Ivanova V., Stari cărkvi i monastiri v bălgarskite zemi (IV–XII v.), “Годишник на Народния музей” / “Godišnik na Narodnija muzej” 4, (1922–1925) 1926, p. 429–582.
• Jakobson A.L., Očerk istorii zodčestva Armenii V–XVII vekov, Moskva 1950.
• Janković Dj., Srpsko pomorje od 7. do 10. Stoljeđa, Beograd 2007.
• Khrushkova L.G., The Bishop’s Basilica (Uvarov’s) of Chersonesos in the Crimea. The Modern View after a Century and a Half of Study, “Archaeologia Bulgarica” 21.2, 2017, p. 27–78.
• Koco D., Klimentoviot manastir “Sv. Pantelejmon” i raskopkata pri “Imaret” vo Ohrid, “Годишен зборник на Филозофскиот факултет (Скопjе)” / “Godišen zbornik na Filozofski fakultet (Skopјe)” 1, 1948, p. 129–182.
• Koco D., Novi podatoci za istorijata na Klimentoviot manastir “Sv. Pantelejmon” vo Ohrid, “Годишен зборник на Филозофски факултет (Скопје)” / “Godišen zbornik na Filozofski fakultet (Skopјe)” 19, 1967, p. 245–255.
• Koco D., Proučvanja i arheološki izpitivanja na crkvata na manastirot “Sv. Naum”, “Зборник на Археолошкиот музеj (Скопје)” / “Zbornik na Arheološkiot muzej (Skopje)” 1957–1958, p. 56–80.
• Koco D., Trikonhalnite crkvi vo Klimentovoto vreme, “Словенска писменост” / “Slovenska pismenost”, 1050-godišnina na Kliment Ohridski, Ohrid 1966, p. 91–100.
• Korkutova Z., Ednokorabni cărkvi s dvuskatno pokritie ot Jugozapadna Bălgarija XII–XIV vek (po arheologičeski danni), Sofija 2013.
• Kostova E., Medieval Melnik. From the End of the Twelfth to the End of the Fourteenth Century. The Historical Vicissitudes of a Small Balkan Town, Sofia 2013.
• Kostova E., Srednovekovnijat Melnik (kraja na XII – kraja na XIV v.), Plovdiv 2020.
• Kostova R., St. Kliment of Ohrid and his Monastery: Some More Archeology of the Written Evidence, [in:] Vizantija – Balkanite – Evropa. Izsledvanija v čest na prof. Vasilka Tăpkova-Zaimova, ed. V. Tăpkova-Zaimova, V. Gjuzelev, A. Garabedjan, Sofija 2006 (= “Studia Balcanica” 25), p. 593–605.
• Krautheimer R., Early Christian and Byzantine Architecture, New Haven–London 1986.
• Kuzman P., Arheološki svedoštva za dejnosta na Sveti Kliment Ohridski vo Ohridskiot region, “Slověne” 2, 2016, p. 136–178, https://doi.org/10.31168/2305-6754.2016.5.2.4
• Мal’cewa C.В., Trikonhi v arhitekture Balkan IV–XII vekov, “Вестник Православного СвятоTихоновского гуманитарного университета. Серия V: Вопросы истории и теории христианского искусства” / “Vestnik Pravoslavnogo Sviato-Tikhonovskogo gumanitarnogo universiteta. Serija V: Voprosy istorii i teorii khristianskogo iskusstva” 32, 2018, p. 34–58, https://doi.org/10.15382/sturV201832.34-58
• Mamaloukos S., A Contribution to the Study of the “Athonite” Church Type of Byzantine Architecture, “Зограф” / “Zograf ” 35, 2011, p. 39–50, https://doi.org/10.2298/ZOG1135039M
• Mango C., Architettura bizantina, Milano 1978.
• Markov K., Duhoven život v bălgarskite zemi prez kăsnata antičnost (IV–VI v.), Sofija 1995.
• Mavrodinov N., Cărkvi i monastiri v Melnik i Rožen, “Годишник на Народния музей” / “Godišnik na Narodnija muzej” 5, (1926–1931) 1933, p. 285–306.
• Mavrodinov N., Ednokorabnata i krăstovidnata cărkva po bălgarskite zemi do kraja na XIV v., Sofija 1931.
• Mavrodinov N., Starobălgarskoto izkustvo XI–XIII vek, Sofija 1966.
• Mavrodinov N., Starobălgarskoto izkustvo. Izkustvoto na Părvoto bălgarsko carstvo, Sofija 1959.
• Mavrodinov N., Vizantijskata arhitektura, Sofija 1955.
• Melamed A., Proučvanija na rannohristijanskata bazilika i srednovekovna carkva v mestnostta “Šipotsko”, obština Bansko (1992–1993), “Археологически открития и разкопки през 1992–1993 г.” / “Arheologičeski otkritija i razkopki prez 1992–1993 g.” 1994, p. 118.
• Melamed A., Proučvanija na srednovekovnata cărkva i nekropol i bazilika v m. Šipotsko kraj gr. Bansko, “Археологически открития и разкопки през 1994 г.” / “Arheologičeski otkritija i razkopki prez 1994 g.” 1995, p. 152.
• Melamed K., Rannohristijanska bazilika, srednovekovno selo, cărkva i nekropol v Šipotsko, Bansko, “Археологически открития и разкопки през 2008 г.” / “Arheologičeski otkritija i razkopki prez 2008 g.” 2009, p. 701–704.
• Mihajlov S., Za sedemte săborni hrama na knjaz Boris, “Археология” / “Arheologija” 2, 1992, p. 38–41.
• Mijatev Kr., Arhitekturata v srednovekovna Bălgarija, Sofija 1965.
• Mikulčiќ I., Srednovekovni gradovi i tvrdini vo Makedoniјa, Skopje 1996.
• Milčev A., Arheologičeski razkopki i proučvanija v dolinata na Sredna Struma. Otkrita krăstovidno-kupolna trikonhalna cărkva v okolnostite na s. Kulata, “Годишник на Софийския университет „Св. Климент Охридски”. Философско-исторически факултет” / “Godishnik na Sofijskija universitet „Sv. Kliment Ohridski”. Filosofsko-istoričeski fakultet” 53 (1959), 1960, p. 401–449.
• Milev A., Grăckite žitija na Kliment Ohridski, Sofija 1966.
• Millet G., L’école grecque dans l’architecture byzantine, Paris 1916.
• Mucopulos N., Bazilikata “Sv. Ahilij” v Prespa. Edin istoričeski pametnik, Plovdiv 2007.
• Neševa V., Duhovnijat život v Melnik prez XIII–XIV v., [in:] Vtori meždunaroden kongres po bălgaristika, Sofija, 23 maj – 3 juni 1986, vol. VI, Dokladi, Bălgarskite zemi v drevnostta, Bălgarija prez srednovekovieto, Sofija 1987, p. 501–514.
• Neševa V., Etapi v istoričeskoto razvitie na Melnik do kraja na ХІV v. (po arheologičeski danni), [in:] Acta musei Varnaensis, vol. ІІІ.2, Bălgarskite zemi prez srednovekovieto (VІІ–ХVІІІ v.), Meždunarodna konferencija v čest na 70-godišninata na prof. Aleksandăr Kuzev, Varna 12–14 septemvri 2002, Varna 2005, p. 307–322.
• Neševa V., Komentar kam statijata na Ž. Văžarova “Melnik v izsledvanijata na ruskite arheolozi prez XIX v.”, [in:] Melnik, vol. II, еd. M. Stančeva, St. Bojadžhiev, V. Neševa, Sofija 1994, p. 122–125.
• Neševa V., Melnik (Melnik) prez antičnostta i rannovizantijskata epoha, [in:] Rimski i rannovizantijski selišta v Bălgarija, vol. II, ed. R. Ivanov, Sofija 2003, p. 235–263.
• Neševa V., Melnik pri car Samuil v kraja na X – načaloto na XI vek (po arheologičeski danni), [in:] Vizantija – Balkanite – Evropa. Izsledvanija v čest na prof. Vasilka Tăpkova-Zaimova, ed. V. Tăpkova-Zaimova, V. Gjuzelev, A. Garabedjan, Sofija 2006 (= “Studia Balcanica” 25), p. 605–622.
• Neševa V., Melnik. Bogozidanijat grad, Sofija 2008.
• Neševa V., Melnik. Bogozidanijat grad. Avtoreferat na disertacija za prisăždane na naučnata stepen “Doktor na istoričeskite nauki”, Sofija 2009.
• Neševa V., Trakijsko svetilište pod bazilikata “Sv. Nikola” v Melnik, “Археология” / “Arheologija” 1, 2002, p. 50–57.
• Neševa V., Za kulta na Sveti Nikola v Melnik, “Известия на Регионален исторически музей – Русе” / “Izvestija na Regionalen istoričeski muzej – Ruse” 10, 2006, p. 172–182.
• Nikolova B., Pravoslavnite cărkvi prez Bălgarskoto srednovekovie IX–XIV vek, Sofija 2002.
• Nikolova B., Ustrojstvo i upravlenie na Bălgarskata pravoslavna cărkva (IX–XIV vek), Sofija 2017.
• Orlandos A.K., Byzantine Architecture, Athens 1998.
• Ousterkhaut R., Vizantijskie stroiteli, Kiyev–Moskva 2005.
• Panajotova D., Arhitektura, [in:] Istorija na băalgarskoto izobrazitelno izkustvo, vol. I, Sofija 1976, p. 174–198.
• Patricios N.N., The Athonite Type of Byzantine Church, “Journal of the Institute for Sacred Architecture” 42, 2022, p. 24–27, https://www.sacredarchitecture.org/articles/the_athonite_type_of_byzantine_church_nicholas_n_patricios [31 VIII 2023].
• Perdrizet P., Melnic et Rossno, “Bulletin de correspondance hellénique” 31, 1907, p. 20–37, https://doi.org/10.3406/bch.1907.3247
• Petrova S., Antični i rannovizantijski arhitekturni detajli ot bazilikata “Sv. Nikola” v Melnik, “Археология” / “Arheologija” 3, 2002, p. 58–63.
• Pljakov Z., The City of Melnik, “Bulgarian Historical Review” 4, 1995, p. 75–90.
• Popović M., Melnik – Geschichte und Denkmäler einer Stadt an den Ausläufern des Pirin-Gebirges, “Bulgaren in Österreich” 11, 2008, p. 16–18.
• Prepis A., Kăm problema za datirovkata na srednovekovnata katedrala “Sv. Nikola” v krepostta na Melnik, [in:] Părvi meždunaroden kongres po bălgaristika, Sofija, 23 maj – 3 juni 1981, Dokladi, vol. I, Bălgarskata kultura i vzaimodejstvieto j săs svetovnata kultura. Kulturata na srednovekovna Bălgarija, ed. P. Zarev, Sofija 1983, p. 176–193.
• Snegarov I., Istorija na Ohridskata arhiepiskopija, vol. I, Ot osnovavaneto ù do zavladjavaneto na Balkanskija poluostrov ot turcite, 2Sofija 1995.
• Stanković N., Аn Unusual Triconchal Church in the Vicinity of Svrljig (“Manastirište Svete Petke Rusalne”): Original Form, Architectural Analogies, аnd Potential Date оf Construction, [in:] Niš i Vizantija. Sedamnaesti međunarodni naučni skup, Niš, 3–5 jun 2018. Zbornik radova, vol. XVII, ed. M. Rakocija, Ниш 2019, p. 215–243.
• Stanković N., Ostaci crkve neobichne osnove kod Svrljiga (Manastirište Svete Petke Rusalne), “Гласник Српског археолошког друштва” / “Glasnik Srpskog arheološkog društva” 35, 2019, p. 153–179.
• Stransky А., Remarques sur la peinture du moyen-âge en Bulgarie, en Grèce et en Albanie, “Известия на Археологическия институт” / “Izvestija na Arheologičeskija institut” 10, 1936, p. 37–41.
• Stričević Dj., Églises triconques médiévales en Serbie et en Macédoine et la tradition de l’architecture paléobyzantine, [in:] Actes du XIIe Congrès international d’études byzantines Ochride 10–16 septembre 1961, vol. I, Beograd 1963, p. 224–240.
• Strzygowski J., Die Baukunst der Armenier und Europa, Wien 1918.
• Tantsis A., The So-called “Athonite” Type of Church and Two Shrines of the Theotokos in Constantinople, “Зограф” / “Zograf ” 34, 2010, p. 3–11, https://doi.org/10.2298/ZOG1034003T
• Tuleškov N., Arhitektura na bălgarskite manastiri, Sofija 1989.
• Tuleškov N., Arhitektura na srednovekovnija hristijanski i isljamski svjat, Sofija 2007.
• Vežić P., Dalmatinski trikonhosi, “Ars Adriatica” 1, 2011, p. 27–66, https://doi.org/10.15291/ars.428
• Vlachos Th., Die Geschichte der Byzantinischen Stad Melnikon, Thessaloniki 1969.
• Zlatkov M., Selištnata sistema na Melniško prez XI–XVII v. Avtoreferat na disertacionen trud za prisaždane na obrazovatelna i naučna stepen “doktor”, Sofija 2021.

Identifiers

DOI

10.18778/2084-140X.13.42

Biblioteka Nauki

31331023