O peregrynacjach artysty i jego dzieła. Przypadek "Efektu melodramy" Feliksa Pęczarskiego

• Authors: Agnieszka Świętosławska , Anna Talanowa

Title variants

O peregrynacjach artysty i jego dzieła. Przypadek "Efektu melodramy" Feliksa Pęczarskiego

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł poświęcony jest obrazowi Efekt melodramy należącemu do zbiorow Państwowego Muzeum Sztuki w Niżnym Nowogrodzie w Rosji. Blisko 60 lat temu Andrzej Ryszkiewicz zidentyfikował go jako dzieło warszawskiego malarza z połowy XIX wieku, Feliksa Pęczarskiego (1804/1805–1862). Tym samym badacz ten przyczynił się do poszerzenia wiedzy o nielicznie niestety zachowanym dorobku niezwykle ciekawego, głuchego artysty, ktory w swoich czasach zasłynął nie tylko jako autor biedermeierowskich portretow, ale przede wszystkim komicznych scen rodzajowych wykorzystujących karykaturalną charakterystykę fizjonomii postaci i groteskowo przerysowaną mimikę. Atrybucja zaproponowana przez Ryszkiewicza została w pełni przyjęta zarowno przez środowisko polskich badaczy, jak rownież rosyjskich muzealnikow opiekujących się kolekcją w Niżnym Nowogrodzie. Jednakże dotychczas nie została wyjaśniona kwestia sposobu, w jaki obraz trafił do odległej rosyjskiej prowincji. Niniejszy artykuł stanowi probę rozwiązania tej zagadki. Według notatki XIX-wiecznego pamiętnikarza Franciszka Ksawerego Preka, ktory znał Pęczarskiego osobiście, ten ostatni podczas kilkuletniego pobytu na Lubelszczyźnie (gdzie powstał omawiany obraz) portretował bliżej nieokreśloną generałową rosyjską. Do zbiorow muzealnych Efekt melodramy trafił w 1924 roku z zamku we wsi Jurino. Przeprowadzona analiza, bazująca na kwerendzie w dawnych inwentarzach kolekcji zamkowej oraz badaniach historii dwoch arystokratycznych rodow związanych z majątkiem, Szeremietiewow i Skobelewow, pozwoliła wskazać osobę, ktora potencjalnie mogła być pierwszym nabywcą obrazu.  

EN

The article focuses on the painting Efekt melodramy (Melodrama Effect) belonging to the collection of the State Museum of Art in Nizhny Novgorod in Russia. Nearly 60 years ago, Andrzej Ryszkiewicz identified it as the work of the mid-nineteenth century, Warsaw painter, Feliks Pęczarski (1804/1805–1862). Thus, Ryszkiewicz has contributed to knowledge of the unfortunately poorly preserved ouvre of this extremely interesting deaf artist. In 19th century Pęczarski was acknowledged as the author of Biedermeier portraits, but above all he was famous for his comic genre compositions in which he used the caricature of character’s physiognomy and grotesquely exaggerated facial expressions. The attribution proposed by Ryszkiewicz was fully accepted by the circles of Polish researchers as well as Russian museum staff in Nizhny Novgorod taking care of the collection. However, the question of how the painting made its way to a distant Russian province has not yet been clarified. This article is an attempt to solve the puzzle. According to a note left by the nineteenth-century memoirist Franciszek Ksawery Prek, who knew Pęczarski in person, during a few-year stay in the Lublin region (this is where the painting was made) the artist portrayed a wife of an unidentified Russian general. In 1924 the painting was taken from the castle in the village of Jurino and has become a part of the State Museum of Art in Nizhny Novgorod collection. This analysis, based on a query in old castle collection inventories and on research on the history of two aristocratic families related to the estate, Sheremetyevi and Skobelev, allowed to identify a person who could potentially be the first purchaser of Pęczarski’s work.

Keywords

PL

Feliks Pęczarski (1804/1805–1862); malarstwo polskie XIX wieku; zbiory rosyjskie; sceny rodzajowe; kolekcjonerstwo; Feliks Pęczarski (1804/1805–1862); malarstwo polskie XIX wieku; zbiory rosyjskie; sceny rodzajowe; kolekcjonerstwo

EN

Feliks Pęczarski (1804/1805–1862); 19th-century Polish painting; Russian collections; genre scenes; art collections

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: TECHNE. Seria Nowa
• Year: 2019
• Issue: 3
• Pages: 11-27

Dates

published

2019-06-30

Contributors

author

Agnieszka Świętosławska

• Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Łódzki

• https://orcid.org/0000-0001-8488-4365

author

Anna Talanowa

• Katedra Filologii i Kultury Słowiańskiej, Instytut Filologii i Dziennikarstwa, Uniwersytet Państwowy im. N.I. Łobaczewskiego w Niżnym Nowogrodzie

• https://orcid.org/0000-0002-4480-6474

References

• BACEWICZ/NARUSZEWICZ 2014 – Jan Bacewicz, Tomasz Naruszewicz, Gmina Rutka-Tartak: historia i współczesność, Suwałki 2014.
• JÓZEFCZUK 2004 – Grzegorz Józefczuk, Efekt melodramy, „Gazeta Wyborcza – Lublin” 2004, nr 257.
• KAMIŃSKI 1997 – Ireneusz J. Kamiński, O sztuce w Lublinie, [w:] Lublin w dziejach i kulturze Polski, red. Tadeusz Radzik, Adam A. Witusik, Lublin 1997, s. 285–362.
• KENIG 1845 – [Józef Kenig], Wystawa sztuk pięknych, „Gazeta Warszawska” 1845, nr 191 z dnia 23 VII, s. 2–3.
• KOTULA 1996 – Krystyna Kotula, Nabytki działu sztuki w latach 1991–1995, „Rocznik Muzealny Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku” 1996, s. 144–145.
• „Kurier Warszawski” 1822 – „Kurier Warszawski” 1822, nr 191, z dnia 11 VIII, s. 1.
• „Kurier Warszawski” 1835 – „Kurier Warszawski” 1835, nr 250, z dnia 20 IX, s. 1281.
• MANCZARSKI 1930 – Aleksander Manczarski, Feliks Pęczarski, pierwszy w Polsce głuchoniemy artysta-malarz, „Nauczyciel Głuchoniemych i Niewidomych” 1930, nr 4–5, s. 90–95.
• MICHAŁOWSKI 1959 – Janusz M. Michałowski, Feliks Pęczarski w Płocku, „Notatki Płockie” 1959, nr 11/12, s. 39–45.
• MICHAŁOWSKI 1961 – Janusz M. Michałowski, Nowe materiały do biografii Feliksa Pęczarskiego, „Biuletyn Historii Sztuki” 1961, nr 1, s. 63–65.
• MICHAŁOWSKI 1976a – Janusz M. Michałowski, „Szulerzy” i „Lichwiarze” – obrazy rodzajowe F. Pęczarskiego, „Biuletyn Historii Sztuki” 1976, nr 3, s. 266–277.
• MICHAŁOWSKI 1976b – Janusz M. Michałowski, Warszawskie kawiarnie Feliksa Pęczarskiego, „Kronika Warszawy” 1976, nr 4, s. 89–97.
• NOWAKOWSKI 1990 – Piotr Nowakowski, Feliks Pęczarski. Wystawa monograficzna, kat. wyst. Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej, Włocławek 1990.
• NOWAKOWSKI 1998 – Piotr Nowakowski, Malarstwo Feliksa Pęczarskiego – rozwój kolekcji w latach 1992–1997, „Rocznik Muzealny Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku” 1998, s. 83–90.
• Painting, prints and sculpture 2001 – Painting, prints and sculpture, sales catalog 29 Nov 2001, Sloan’s, Bethesda 2001, s. 85.
• POLANOWSKA 2003 – Jolanta Polanowska, Feliks Pęczarski, [w:] Słownik artystów polskich i w Polsce działający (zmarłych przed 1966 r.), t. VII, red. Urszula Makowska, Warszawa 2003, s. 63–67.
• PREK 1959 – Franciszek Ksawery Prek, Czasy i ludzie, oprac. Henryk Barycz, Wrocław 1959.
• RYSZKIEWICZ 1952 – Andrzej Ryszkiewicz, Na temat pozycji społecznej artystów polskich w pierwszej połowie XIX w., „Sztuka i krytyka. Materiały do studiów i dyskusji z zakresu teorii i historii sztuki, krytyki artystycznej oraz badań nad sztuką” 1952, nr 2–3, s. 405–450.
• RYSZKIEWICZ 1958 – Andrzej Ryszkiewicz, Na widowni lubelskiego teatru, „Pamiętnik Teatralny” 1958, z. 3–4, s. 473–476.
• SIEGFRIED 1995 – Suzanne L. Siegfried, The Art of Louis-Leopold Boilly. Modern Life in Napoleonic France, New Haven 1995.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego 1882 – Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, t. III, Warszawa 1882.
• Sztuka dawna. XIX w. – Modernizm – Międzywojnie 2019 – Sztuka dawna. XIX w. – Modernizm – Międzywojnie, kat. aukcji Desa Unicum 12 grudnia 2019, Warszawa 2019.
• SZWANKOWSKI 1959 – Eugeniusz Szwankowski, List do Redakcji, „Pamiętnik Teatralny” 1959, z. 4, s. 608.
• ŚWIĘTOSŁAWSKA 2015 – Agnieszka Świętosławska, Obrazy codzienności. Polskie malarstwo rodzajowe I połowy XIX wieku, Warszawa–Toruń 2015.
• WHITLUM-COOPER 2019 – Francesca Whitlum-Cooper, Boilly: Scenes of Parisian Life, London 2019.
• Wystawy dzieł sztuki zabezpieczonych przez ZSRR 1956 – Wystawy dzieł sztuki zabezpieczonych przez ZSRR. Warszawa, Gdańsk, Poznań, Szczecin, Warszawa 1956.
• ВИНОГРАДОВ 2013 – Михаил Алексеевич Виноградов, Скобелевы и Виноградовы в Заборово: возрождение имен и традиций, [w:] Генерал М.Д. Скобелев и его время (к 170-летию со дня рождения). Материалы международной научно-практической конференции «М.Д. Скобелев: история и современность», Рязань 2013.
• ГОРАК 2013 – Артур Горак, Скобелева в польских землях: памятники, майораты и село Скобелевка, [w:] Генерал М.Д. Скобелев и его время (к 170-летию со дня рождения). Материалы международной научно-практической конференции «М.Д. Скобелев: история и современность», Рязань 2013.
• ИВАНОВ/КИСЕЛЕВА 2012 – Ананий Герасимович Иванов, Лидия Анатольевна Киселева, Описание юринского имения дворянина П.В. Шереметева 1916 года, „Марийский археографический вестник” 2012, № 22, c. 150–193.
• Каталог произведений западноевропейского искусства 1977 – Каталог произведений западноевропейского искусства. Живопись. Графика (гравюра), Горький 1977.
• МАЛЫШЕВ 2019 – Андрей Вячеславович Малышев, Село Богородское Горбатовского уезда Нижегородского уезда и ближайшие селения в 1860 году, Богородск 2019.
• Перемещенное искусство 2014 – Перемещенное искусство 1945–1958: Архивные документы, Государственный Эрмитаж, Санкт-Петербург 2014, Ч. 1.

Identifiers

DOI

10.18778/2084-851X.07.02