Motyw kawii domowych (świnek morskich) w malarstwie europejskim doby nowożytnej

• Authors: Joanna Strzemecka

Title variants

EN

Motif of Cavia Porcellus (Guinea Pigs) in Modern European Painting

Abstracts

EN

This paper presents European reception of a guinea-pig motif on the example of paintings from the 16th to 18th centuries. Interpretation of its significance in early Europe is interesting insofar as it concerns an animal with an already established cultural function. After all, the guinea pig’s homeland is South America, where it was bred for food, but also played an important social and religious role. When a domestic guinea pig was brought to Europe, it fundamentally changed its original role. As a new animal with exotic connotations, it gained the status of a valuable faunal specimen and soon became a breeding animal extremely fashionable among the upper class. This evolution can be observed in the field of art. Cavia Porcellus starts to be depicted in representations of a zoological and scientific nature. Initially, the image of a guinea pig is placed in lexicons, and from there it makes its way into elaborate animalistic compositions that enable depiction of the widest possible spectrum of diverse fauna. A natural history perspective, which incorporated a guinea pig into the European bestiary, significantly influenced further development of, now independent, images of the animal. They became most widespread at the turn of the 17th and 18th centuries, especially among artists associated with court circles. Created for wealthy collectors, these depictions expressed a peculiar fashion for this particular animalistic theme, as evidenced by mutual borrowings among painters taking up the motif.

PL

Przedmiotem niniejszych rozważań jest europejska recepcja motywu świnki morskiej na przykładzie dzieł malarskich z okresu od XVI do XVIII wieku. Interpretacja jej znaczenia w dawnej Europie jest o tyle interesująca, że dotyczy zwierzęcia o już ustalonej funkcji kulturowej. Ojczyzną świnki morskiej jest bowiem Ameryka Południowa, gdzie kawia hodowana była dla celów konsumpcyjnych, ale również pełniła ważną rolę społeczną i religijną. Kiedy kawia domowa trafiła do Europy, jako nowe zwierzątko o egzotycznych konotacjach zyskała status cennego okazu fauny i wkrótce stała się niezwykle modnym zwierzęciem hodowlanym wśród przedstawicieli wyższych sfer. Ewolucję tę daje się zaobserwować na gruncie sztuki. „Naturalnym środowiskiem” dla kawii stają się przedstawienia o charakterze zoologicznym i naukowym. Początkowo wizerunek świnki morskiej trafił na karty leksykonów, by stamtąd przedostać się do rozbudowanych kompozycji animalistycznych umożliwiających przedstawienie możliwie jak największego spektrum różnorodnych gatunków fauny. Perspektywa przyrodoznawcza, która włączyła świnkę do europejskiego bestiarium, wpłynęła znacząco na dalszy rozwój, już samodzielnych, wizerunków zwierzęcia. Rozpowszechniają się one najmocniej na przełomie XVII i XVIII wieku, szczególnie wśród artystów związanych z kręgami dworskimi. Tworzone dla zamożnych kolekcjonerów przedstawienia te były wyrazem swoistej mody na ten właśnie temat animalistyczny, o czym świadczą wzajemne zapożyczenia wśród malarzy podejmujących omawiany motyw.

Keywords

PL

kawia domowa; świnka morska; malarstwo europejskie; ikonografia nowożytna

EN

Cavia Porcellus; guinea pig; European painting; modern iconography

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: TECHNE. Seria Nowa
• Year: 2020
• Issue: 6
• Pages: 77-102

Dates

published

2020

Contributors

author

Joanna Strzemecka

• Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

• https://orcid.org/000000028281706X

References

• Acosta 2006 [1590] – José de Acosta, Historia natural y moral de las Indias. En que se tratan de las cosas notables del cielo / elementos / metales / plantas y animales dellas y los ritos / y ceremonias / leyes y gobierno de los indios, México 2006 [1590].
• Arriaga 1621 – Pablo José de Arriaga, Extirpación de la idolatría del Peru. Dirigido al Rey N. S. en su Real Conseio de Indias. Por el padre Pablo Ioseph de Arriaga de la Compañia de Iesus, Lima 1621.
• Biblia Tysiąclecia 1971 – Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Biblia Tysiąclecia, red. o. Augustyn Jankowski, w przekładzie z języków oryginalnych, oprac. zespół biblistów polskich z inicjatywy benedyktynów tynieckich, wyd. drugie poprawione, Warszawa 1971.
• Cobo 1964 [1653] – Bernabé Cobo, Historia del Nuevo Mundo, t. 1, Madrid 1964 [1653].
• Gesner 1620 [1551] – Conrad von Gesner, Historiae animalium. Liber primus. De Quadrupedibus viviparis, wyd. drugie, Francofurti 1620 [1551].
• Białostocki/Walicki 1955 – Jan Białostocki, Michał Walicki, Malarstwo europejskie w zbiorach polskich 1300–1800, Warszawa 1955.
• Chmielewski 2015 – Filip Chmielewski, O motywie świnki morskiej na obrazach trzech artystów: Giovanniego Agostina Cassany, Teodora Lubienieckiego i Franza Wernera von Tamma, „Barok” 2015, XXII/2 (44), s. 79–102.
• Chudzikowski 1967 – Andrzej Chudzikowski, Malarstwo europejskie. Katalog zbiorów, t. 1, Warszawa 1967.
• Cichocki et al. 2015 – Włodzimierz Cichocki et al., Polskie nazewnictwo ssaków świata, Warszawa 2015.
• Cooper/Eade 2013 – Tarnya Cooper, Jane Eade, Elizabeth & and Her People, London 2013.
• Dittrich/Dittrich 2004 – Sigrid Dittrich, Lothar Dittrich, Lexikon der Tiersymbole. Tiere als Sinnbilder in der Malerei des 14.–17. Jahrhunderts, Petersberg 2004.
• Dudek-Bujarek 2007 – Teresa Dudek-Bujarek, Stała ekspozycja sztuki od XIV wieku do dwudziestolecia międzywojennego XX wieku. Przewodnik, Bielsko-Biała 2007.
• Erlendsdóttir/Martinell/Söhrman 2017 – De América a Europa. Denominaciones de alimentos americanos en las lenguas europeas, red. Erla Erlendsdóttir, Emma Martinell, Ingmar Söhrman, Madrid–Frankfurt am Main 2017.
• Gawrycki 2014 – Marcin Florian Gawrycki, Chrystus jada cuy. Latynoamerykańska sztuka kulinarna nie od kuchni, Warszawa 2014.
• Genaille 2001 – Robert Genaille, Encyklopedia malarstwa flamandzkiego i holenderskiego, Warszawa 2001.
• Hyams 1974 – Edward Hyams, Zwierzęta w służbie człowieka, tłum. Joanna Gliwicz, Warszawa 1974.
• Katalog Galerii Malarstwa Obcego 1938 – Katalog Galerii Malarstwa Obcego. Muzeum Narodowe w Warszawie, oprac. Juliusz Starzyński, Michał Walicki, Warszawa 1938.
• Kobielus 2002 – Stanisław Kobielus, Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze, Warszawa 2002.
• Kolb 2005 – Arianne Faber Kolb, Jan Brueghel the Elder. The entry of the animals into Noah’s Ark, Los Angeles 2005.
• Lasota-Moskalewska 2005 – Alicja Lasota-Moskalewska, Zwierzęta udomowione w dziejach ludzkości, Warszawa 2005.
• Lejman 2012 – Beata Lejman, Malarstwo Europy Środkowej XVI–XVIII w. Niemcy, Austria, Czechy, Węgry, Słowacja, Wrocław 2012.
• Porzio 1989 – Francesco Porzio, La natura morta in Italia, t. 1, Milano 1989.
• Purc-Stępniak 2007 – Beata Purc-Stępniak, Bogaty świat zwierząt, [w:] Malarstwo flamandzkie doby Rubensa, van Dycka i Jordaensa 1608–1678, red. Antoni Ziemba, Warszawa 2007, s. 211–233.
• Steinborn 2006 – Bożena Steinborn, Katalog zbiorów malarstwa niderlandzkiego, Wrocław 2006.
• Steinborn 2012 – Bożena Steinborn, Katalog zbiorów malarstwa krajów romańskich, Wrocław 2012.
• Tomkiewicz 1972 – Władysław Tomkiewicz, Lubieniecki Teodor, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 17, Wrocław 1972, s. 607–608.
• Tongiorgi Tomasi/Nygren 1998 – Lucia Tongiorgi Tomasi, Christopher J. Nygren, Animal subjects, [w:] The Dictionary of Art, t. 1, London 1998, s. 102–108.
• Walicki 1949 – Michał Walicki, Z dziejów barokowego portretu polskiego, „Rozprawy Komisji Historii Kultury i Sztuki” 1949, t. 1, s. 196–230.
• Walicki 1961 – Michał Walicki, Lubienieccy, Warszawa 1961.
• Wołoszyn 2011 – Janusz Z. Wołoszyn, Kulinarna selekcja, czyli o tym, jak świnka morska nie trafiła do światowego menu, „Przegląd Historyczny” 2011, t. 102, s. 637–659.
• Zendt 2010 – Christina Zendt, Marcos Zapata’s Last Supper. A Feast of European Religion and Andean Culture, „Gastronomica” 2010, nr 4, s. 9–11.

Identifiers

DOI

10.18778/2084-851X.10.04

Biblioteka Nauki

29519272