Ścieżka dobra i zła w malarstwie nowohiszpańskim XVIII wieku

• Authors: Gisela von Wobeser

Title variants

EN

Path of Good and Evil in New Spain Painting of 18th Century

Abstracts

EN

Since the Middle Ages, paintings have been an element of the Catholic Church propaganda. The phenomenon intensified in the post-Tridentine period. In its official teaching, the Church used paintings to promote, among other things, the idea that there were two paths for a person to follow: a path of good and a path of evil. The choice belonged to the faithful; they were expected to shape their behaviour so that it remained in accordance with the official teachings of the Church. Obviously, the right choice meant following the “path of good”, which was ethically recommended and led to heaven. It was called the ”path of thorns”, because it meant renunciation of earthly pleasures, goods and temporal satisfactions. It was marked by suffering. The path of evil, guided by the demon, led to hell. It was called the “path of roses”, because it was joyful, filled with earthly delights. Those who followed it could enjoy amusements, led a happy life and gained sensual pleasures. It is worth considering the impact that the above-mentioned images, as well as moralising texts, had on the viewers. Undoubtedly, many people attached great importance to the model of life propagated by the Church at the time. Thanks to them, we have access to information through hagiographies, monastic chronicles and inquisition trials against self-proclaimed saints, mystics and hermits. Many of them were clerics, such as Felipe Neri Alfaro, founder of the Sanctuary of Atotonilco, who led an extremely ascetic life, or Venerable Brother Antonio Margil de Jesús, proposed for beatification. There were also many lay people willing to follow the path of thorns. Such a person was, for example, Francisco Lerín, a wealthy merchant, who sold his material goods and became a hermit devoted to construction of the Marian shrine of Pátzcuaro.

PL

Kościół katolicki od czasów średniowiecznych jako element propagandy wykorzystywał obrazy. Proces ten został zintensyfikowany w okresie po soborze trydenckim. W swej oficjalnej nauce poprzez obrazy Kościół propagował m.in. ideę istnienia dwóch ścieżek, którymi może podążać człowiek: drogi dobra i drogi zła. Wybór należał do wiernych, to oni sami powinni kształtować swoje postępowanie tak, by pozostawało w zgodzie z oficjalnymi naukami Kościoła. Oczywiście jako ścieżka wyboru wskazywana była „droga dobra”, była ona polecana pod względem etycznym i prowadziła do nieba. Nazywano ją „ścieżką cierni”, ponieważ oznaczała wyrzeczenie się ziemskich przyjemności, dóbr i doczesnych satysfakcji. Była to droga zaznaczona cierpieniem. Droga zła, na której przewodnikiem był demon, prowadziła do piekła. Nazywano ją „ścieżką róż”, ponieważ była przyjemna, pełna ziemskich przyjemności. Podążający nią mógł smakować rozrywek, prowadzić radosne życie i cieszyć się zmysłowymi przyjemnościami. Warto zastanowić się nad wpływem, jaki wywierały na odbiorców wymienione wyżej obrazy, a także teksty umoralniające. Bez wątpienia wiele osób przywiązywało ogromną wagę do modelu życia propagowanego wtedy przez Kościół. To dzięki nim mamy dostęp do informacji poprzez hagiografie, kroniki zakonne oraz procesy inkwizycyjne przeciwko samozwańczym świętym, mistykom i pustelnikom. Wielu z nich było osobami duchownymi, jak choćby Felipe Neri Alfaro – założyciel sanktuarium w Atotonilco, który wiódł życie skrajnie ascetyczne, czy brat Antonio Margil de Jesús, błogosławiony, proponowany jako kandydat do beatyfikacji. Było również wiele osób świeckich chcących podążać ścieżką cierni. Kimś takim był chociażby Francisco Lerín, bogaty kupiec, który wyzbył się dóbr materialnych, aby jako pustelnik poświęcić się budowie sanktuarium maryjnego w Pátzcuaro.

Keywords

PL

malarstwo kolonialne; Nowa Hiszpania; XVIII wiek; ikonografia religijna

EN

Colonial painting; New Spain; 18th century; religious iconography

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: TECHNE. Seria Nowa
• Year: 2020
• Issue: 6
• Pages: 165-188

Dates

published

2020

Contributors

author

Gisela von Wobeser

• Universidad Nacional Autónoma de México, Meksyk

• https://orcid.org/0000000236942687

References

• Biblia Tysiąclecia 1971 – Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, red. Augustyn Jankowski, Lech Stachowiak, Kazimierz Romaniuk, Poznań–Warszawa 1971.
• Bolaños 1992 [1792] – Joaquín Bolaños, La portentosa vida de la muerte, México 1992.
• Gómez de la Parra 1992 [1732] – José Gómez de la Parra, Fundación y primer siglo. Crónica del primer convento de carmelitas descalzas en Puebla. 1604–1704, México 1992.
• Loyola 2022 – Ignacy Loyola, Pisma, wyd. Wacław Królikowski, Kraków 2022.
• Madre de Dios 1984 [ok. 1650] – Agustín de la Madre de Dios, Tesoro escondido en el Santo Carmelo mexicano. Mina rica de ejemplos y virtudes en la historia de los carmelitas descalzos de la provincia de la Nueva España, México 1984.
• Méndez 1993 [1689] – Juan Bautista Méndez, Crónica de la provincia de Santiago de México de la orden de predicadores (1541–1564), México 1993.
• Ramos 2004 [1689–1690] – Alonso Ramos, Prodigios de la omnipotencia y milagros de la gracia en la vida de la venerable sierva de Dios Catharina de San Joan, México 2004.
• Rosignoli 1746 – Carlo Gregorio Rosignoli, Verdades eternas, explicadas en lecciones ordinarias principalmente para los días de los ejercicios espirituales, Madrid 1764.
• Señeri 1780 – Pablo Señeri, El infierno abierto al cristiano, para que no caiga en él o consideraciones de las penas que allá se padecen, Puebla de los Ángeles 1780.
• Valadés 1989 [1579] – Diego Valadés, Retórica cristiana, México 1989.
• Battistini 2003 – Matilde Battistini, Símbolos y alegorías, Barcelona 2003.
• Bravo 1984 – Dolores Bravo, Ana Rodríguez de Castro y Aramburu, ilusa, afectadora de santos, falsos milagros y revelaciones divinas. Proceso Inquisitorial en la Nueva España, wyd. Alejandra Herrera, México 1984.
• Curiel/Rubial 1999 – Gustavo Curiel, Antonio Rubial, Los espejos de lo propio: ritos públicos y usos privados en la pintura virreinal, [w:] Pintura y vida cotidiana en México, 1650–1950, red. Gustavo Curiel, México 1999, s. 49–153.
• Dehouve 2000 – Danièle Dehouve, Rudingero el borracho y otros exempla medievales en el México virreinal, México 2000.
• Espejo 1995 – Beatriz Espejo, En religiosos incendios, México 1995.
• Gerlero 1987 – Elena Isabel Gerlero, La demonología en la obra gráfica de fray Diego Valadés, [w:] Iconología y sociedad. Arte colonial hispanoamericano. Memorias del XLIV Congreso Internacional de Americanistas, red. Elisa Vargas Lugo, México 1987, s. 79–89.
• Gunnarsdottir 2002 – Ellen Gunnarsdottir, Cartas de Francisca de los Ángeles de 1693 a 1727, [w:] Monjas y beatas. La escritura femenina en la espiritualidad barroca novohispana. Siglos XVII y XVIII, red. Asunción Lavrin, Loreto L. Rosalva, México 2002, s. 364–383.
• Jaffary 2006 – Nora E. Jaffary, María Josefa de la Peña y la defensa de la legitimidad mística, [w:] Diálogos espirituales. Manuscritos femeninos hispanoamericanos, siglos XVI–XIX, red. Asunción Lavrin, Loreto L. Rosalva, Puebla 2006, s. 94–133.
• Katzew 2004 – Ilona Katzew, La pintura de castas. Representaciones raciales en el México del siglo XVIII, México 2004.
• Marichal 1999 – Carlos Marichal, La bancarrota del virreinato. Nueva España y las finanzas del Imperio español, 1780–1810, México 1999.
• Palomera 2003 – Esteban J. Palomera, Introducción, [w:] Diego Valadés, Retórica cristiana, México 2003, s. VII–XLIX.
• Ramos Medina 2008 – Manuel Ramos Medina, El Carmelo novohispano, México 2008.
• Rubial García 1999 – Antonio Rubial García, La santidad controvertida. Hagiografía y conciencia criolla alrededor de los venerables no canonizados de Nueva España, México 1999.
• Rubial García 2000 – Antonio Rubial García, Profetisas y solitarios. Espacios y mensajes de una religión dirigida por ermitaños y beatas laicos en las ciudades de Nueva España, México 2000.
• Rubial García 2003 – Antonio Rubial García, El hábito de los santos. Construcción y recepción de la santidad de los laicos en la Nueva España del siglo XVII, [w:] Camino a la santidad, siglos XVI–XX, red. Manuel Ramos Medina, México 2003, s. 347–363.
• Santiago Silva 2004 – José de Santiago Silva, Atotonilco. Alfaro y Pocasangre, Guanajuato 2004.
• Villavic encio García 2009 – Abraham Crispín Villavicencio García, El infierno abierto al novohispano. Las penas del infierno en el contexto de la pintura escatológica novohispana, praca magisterska napisana na kierunku historia na Wydziale Nauk Humanistycznych UNAM, promotorka pracy: Gisela von Wobeser, México 2009.
• Viqu eira Alban 1987 – Juan Pedro Viqueira Alban, ¿Relajados o reprimidos? Diversiones públicas y vida social en la ciudad de México durante el Siglo de las Luces, México 1987.
• von Wobeser 1993 – Gisela von Wobeser, La postura de la iglesia católica frente a la usura, „Memorias de la Academia Mexicana de la Historia” 1993, nr 36, s. 121–145.
• von Wob eser 2015 – Gisela von Wobeser, Cielo, infierno y purgatorio. Representaciones sobre el más allá en Nueva España, México 2015.

Identifiers

DOI

10.18778/2084-851X.10.07

Biblioteka Nauki

29519274