„Być dobrze zasznurowaną”. Gorset w modzie damskiej, czyli o reinterpretacji przeszłości

• Authors: Łukasz Grzejszczak

Title variants

EN

“To be well laced up“. A corset in women's fashion, i.e. a reinterpretation of the past

Abstracts

EN

The structure of a corset changed over the course of the last century. Its shape was determined by the aesthetic ideal of a given era. At the end of the 19th century, it came to be recognized as a social symbol of women’s fashion, becoming a key part of the phenomenon of the pursuit of fashion, characteristic for the wealthy social strata of that time. From the 1880s, its form began to change and the necessity of wearing it became a widely discussed topic. Doctors and newly asserted representatives of feminist movements spoke out about harmful effects of the corset on the women’s health through series of lectures and informative brochures. However, it was believed that a woman, being a “temptation” for a man, was in need of a kind of an “armor” providing protection. In “The Theory of the Leisure Class”, Thorstein Veblen emphasized that the corset was worn to “lower the subject’s vitality and rendering her permanently and obviously unfit for work” It had social significance, as the woman became morally invincible. At that time, he also shaped the tailoring structure of the garment, considering its artistic sources of inspiration, such as Art Nouveau stylization or the influence of Japaneseism. The way it was laced and worn had a direct impact on women’s health. Therefore, a gradual dethronement of the corset started to occur, encouraged by women’s increased physical activity, participation in sports and actions of feminist movements, as well as fashion designers adjusting their proposals to the requirements of body ergonomics. This led to the liberation of women in the 10’s of the twentieth century from the shackles of corsets. However, due to the actions of various designers, the corset returned in the second half of the 20th century in the form of “memory copy and styling implant”. One can recall the “Ligne Carolle” publicized by Christian Dior, or the underwear corsets common in the 1950s, worn under evening dresses, which came to fashion thanks to English designers Norman Hartnell, Hardy Amies and Charles James, who promoted women’s ‘hourglass’ silhouette in fashion. Moreover, since the 1980s once could observe appearances of a corset as a reinterpretation of its original form and function, reflected in designs by Jean-Paul Gaultier, or Issey Miyake’s anatomical corset-armor, which imitates human skin. The article is devoted to the characteristics of the form and function of the corset as an element of women’s clothing and its implantation into contemporary fashion by giving it new distinctions.

PL

Gorset zmieniał swą konstrukcję na przestrzeni stuleci. Zależało to od ideału estetycznego danej epoki. W końcu XIX wieku stał się społecznym symbolem damskiej mody. Wpisał się w charakterystyczne – dla zamożnych warstw społecznych – zjawisko pogoni za modą. Od lat 80. XIX stulecia zmieniała się jego forma, a konieczność noszenia była szeroko dyskutowana. Lekarze oraz dochodzące do głosu przedstawicielki ruchów feministycznych w seriach odczytów i broszur informowali o szkodliwym wpływie gorsetu na zdrowie. Uważano jednak, że kobieta, stanowiąc dla mężczyzny pokusę, potrzebuje do ochrony swego rodzaju pancerza. Thorstein Veblen w Teorii klasy próżniaczej podkreślał, że gorset noszono dla stłumienia witalności i zapewnienia sobie kryjówki. Miało to bowiem znaczenie obyczajowe, kobieta bowiem stawała się moralnie niezwyciężona. W tym czasie kształtował on krawiecką konstrukcję stroju, uwzględniając również artystyczne źródła inspiracji mody damskiej, jak secesyjna stylizacja czy oddziaływanie japonizmu. Sposób, w jaki gorset był sznurowany i noszony, wpływał bezpośrednio na kłopoty zdrowotne kobiet. Nastąpiła zatem jego stopniowa detronizacja, do której przyczyniły się zwiększona aktywność fizyczna, uprawianie sportu, działalność ruchów feministycznych, ale i projektantów mody dostosowujących swoje propozycje do wymogów ergonomii ciała. Doprowadziło to w pierwszym dziesięcioleciu XX wieku do uwolnienia kobiet z okowów gorsetu. Jednak za sprawą projektantów gorset powrócił w drugiej połowie XX wieku w formie implantu kopii i stylizacji pamięci. Wystarczy przywołać wylansowaną przez Christiana Diora Ligne Carolle czy powszechne w latach 50. XX stulecia gorsety bieliźniane noszone pod sukienkami wieczorowymi, do czego przyczynili się angielscy projektanci Norman Hartnell, Hardy Amies i Charles James, lansujący w modzie kobiecej linię klepsydry. Ale także obserwowane od lat 80. XX wieku pojawienie się gorsetu będącego reinterpretacją jego pierwotnej formy i funkcji, czego wyrazem są projekty Jeana-Paula Gaultiera czy anatomiczne, imitujące ludzką skórę gorsety-pancerze Issey’a Miyake. Artykuł poświęcony został charakterystyce formy i funkcji gorsetu jako elementu garderoby damskiej oraz jego implantowaniu do współczesnej mody przez nadanie mu nowych dystynkcji.

Keywords

PL

bielizna damska; gorset; moda europejska XIX−XX wieku; historia ubioru; socjologia mody

EN

lingerie; corset; 19th-20th century European fashion; history of clothing; sociology of fashion

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: TECHNE. Seria Nowa
• Year: 2021
• Issue: 7
• Pages: 91-106

Dates

published

2021

Contributors

author

Łukasz Grzejszczak

• Instytut Architektury Tekstyliów, Politechnika Łódzka

• https://orcid.org/0000000231636568

References

• BARSZCZEWSKA 1910 – Maria Barszczewska, Gorset i higiena, „Bluszcz”, nr 7 (1910), s. 74.
• BARSZCZEWSKI 1901 – Czesław Barszczewski, Wpływ gorsetów na ustrój kobiecy w świetle badań promieniami Roentgena, Warszawa 1901.
• BLACKMAN 2013 – Carol Blackman, 100 lat mody, Warszawa 2013, s. 59.
• DZIEKOŃSKA-KOZŁOWSKA 1964 – Alina Dziekońska-Kozłowska, Moda kobieca XX wieku, Warszawa 1964, s. 18–20.
• GAWROŃSKI 1912 − Henryk Gawroński, „Rozwój”, nr 170 (1912), s. 4.
• GOLKA 2009 – Marian Golka, Pamięć społeczna i jej implanty, Warszawa 2009, s. 161–164.
• IHNATOWICZ 1972 – Ireneusz Ihnatowicz, Burżuazja warszawska, Warszawa 1972, s. 161.
• JANIAK-JASIŃSKA 1998 − Agnieszka Janiak-Jasińska, Aby wpadło w oko…, Warszawa 1998, s. 103.
• KAMIŃSKA 1960 − Maria Kamińska, Ścieżkami wspomnień, Warszawa 1960, s. 29.
• KELLES-KRAUZ 1984 – Kazimierz Kelles-Krauz, Listy, t. I: 1890–1897, red. Feliks Tych, Wrocław−Kraków 1984, s. 89–98.
• Przeciw sznurówkom 1903 – [b.a.], Przeciw sznurówkom, „Rozwój”, nr 85 (1903), s. 56.
• SIERADZKA 2013 – Anna Sieradzka, Moda w przedwojennej Polsce. Codzienna, sportowa, wieczorowa, ślubna, dziecięca, bielizna, Warszawa 2013, s. 308.
• TOUSSAINT-SAMANT 2011 – Maguelonne Toussaint-Samant, Historia stroju, tłum. Krystyna Szeżyńska-Maćkowiak, Warszawa 2011, s. 366–367
• Śmierć gorsetom 1902 − Śmierć gorsetom, „Ziarno”, nr 27 (1902), s. 529.
• VEBLEN 1971 – Thorstien Veblen, Teoria klasy próżniaczej, tłum. Janina i Krzysztof Zagórscy, Warszawa 1971, s. 157.
• Walka z gorsetem 1902 – [b.a.], Walka z gorsetem, „Goniec Łódzki”, nr 24 (1902), s. 6.
• WAYDEL-DMOCHOWSKA 1960 – Jadwiga Waydel-Dmochowska, Jeszcze o dawnej Warszawie, Warszawa 1960, s. 320–321.
• Wieczna kwestia 1903 − [b.a.], Wieczna kwestia, „Goniec Łódzki”, nr 158 (1903), s. 2–3.

Identifiers

DOI

10.18778/2084-851X.11.05

Biblioteka Nauki

2142135