Stereotype aus linguistischer und didaktischer Sicht. Stereotypisierungen in ausgewählten Lehrwerken für DaF

• Authors: Iwona Wowro
• Languages of publication: DE

Abstracts

DE

Mit dem vorliegenden Beitrag wird die Absicht verfolgt, den Begriff ‚Stereotyp‘ näher zu besprechen sowie das Problem der Stereotypisierung im didaktischen Kontext darzustellen. Im Rahmen der theoretischen Überlegungen wird unter anderem auf Definitionsprobleme des Begriffs sowie die Rolle von Stereotypen in der Linguistik und im Rahmen des interkulturellen Ansatzes eingegangen. Stereotype, die als „pictures in our head“ gesehen werden, sträuben sich gegen jede Berichtigung und stellen eine Art individuelle Erkenntnisstruktur dar, die einerseits die Wirklichkeit mental ordnen lässt, andererseits mit ihrer treuen Widerspiegelung nicht assoziiert werden kann. Im weiteren Verlauf des Beitrags werden Thematisierungsmöglichkeiten von stereotypen Inhalten in ausgewählten DaF-Lehrwerken dargestellt und miteinander verglichen.

PL

Celem artykułu jest omówienie pojęcia stereotypu oraz przedstawienie problemu stereotypizacji w kontekście dydaktyki języków obcych. Rozważania teoretyczne koncentrują się wokół problemów definicyjnych pojęcia stereotypu oraz jego roli dla lingwistyki jak również w świetle interkulturowego nacechowania procesu kształcenia. Stereotypy, postrzegane jako „pictures in our heads“, są indywidualną konstrukcją poznawczą odporną na jakiekolwiek zmiany, co z jednej strony umożliwia mentalne porządkowanie rzeczywistości, z drugiej nie stanowi wiernego jej odwzorowania. W dalszej części artykułu autorka przedstawia i porównuje przykłady tematyzacji treści stereotypowych w wybranych podręcznikach do nauki języka niemieckiego.

EN

The aim of the article is to discuss the concept of a stereotype and to present the problem of stereotyping in the context of foreign language teaching. The theoretical part deals with the problem of how to define a stereotype and with its function in linguistics as well as in the light of the intercultural character of teaching. Stereotypes – perceived as „pictures in our head“ – are individual cognitive structures resistant to any changes, which, on the one hand, makes it possible to organize the reality mentally but, on the other hand, does not allow for its fully accurate reconstruction. Later in the article, the author presents and compares examples of stereotypes in selected German textbooks.

Keywords

DE

Interkulturalität; „pictures in our head“; Berichtigung; Erkenntnisstruktur; Thematisierungsmöglichkeiten; DaF-Lehrwerke

PL

interkulturowość; „pictures in our head“; korekta; struktura poznawcza; podręczniki; DaF (niemiecki jako język obcy)

EN

intercultural; „pictures in our head“; proof reading; cognitive structure; coursebooks; DaF (German as a foreign language); intercultural; „pictures in our head“; proof reading; cognitive structure; coursebooks; DaF (German as a foreign language)

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Convivium. Germanistisches Jahrbuch Polen
• Year: 2010
• Pages: 303-325

Dates

published

2010-12-30

Contributors

author

Iwona Wowro

References

• BAHLMANN, CLEMENS / BREINDL, EVA / DRÄXLER, HANS-DIETER / ENDE, KARIN / STORCH, GÜNTHER (1998): Unterwegs. Materialienbuch. Berlin.
• BAHLMANN, CLEMENS / BREINDL, EVA / DRÄXLER, HANS-DIETER / ENDE, KARIN / STORCH, GÜNTHER (1998a): Unterwegs. Kursbuch. Berlin.
• BANACH, BOŻENA (2003): Tendencje interkulturowe we współczesnej glottodydaktyce. [Interkulturelle Tendenzen in der gegenwärtigen Glottodidaktik]. In: Języki Obce w Szkole 3:3-14.
• BARTMIŃSKI, JERZY (1985): Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. [Das Stereotyp als Gegenstand der Linguistik]. In: BASAJ, MIECZYSŁAW / RYTEL, DANUTA (eds.): Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej. Tom III. Wrocław, 25-53.
• BARTMIŃSKI, JERZY (1998): Podstawy lingwistycznych badań nad stereotypem – na przykładzie stereotypu matki. [Grundlagen linguistischer Stereotypenforschung – am Beispiele des Stereotyps der Mutter]. In: Język a kultura 12:63-83.
• BARTMIŃSKI, JERZY (2007): Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne. [Stereotype wohnen in der Sprache. Ethnolinguistische Studien]. Lublin.
• BERTING, JAN / VILLAIN-GANDOSSI, CHRISTIANE (1999): Rolle und Bedeutungen von nationalen Stereotypen in internationalen Beziehungen: ein interdisziplinärer Ansatz. In: WALAS, TERESA (ed.): Stereotypen und Nationen. Kraków, 13-27.
• BŁUSZKOWSKI, JAN (2003): Stereotypy narodowe w świadomości Polaków. [Nationale Stereotype im Bewusstsein der Polen]. Warszawa.
• BREDELLA, LOTHAR / DELANOY, WERNER (eds.) (1999): Interkultureller Fremdsprachenunterricht: Das Verhältnis von Fremdem und Eigenem. Tübingen.
• BREWIŃSKA, EWA / JORAS, MONIKA / OBIDNIAK DOROTA / ŚWIERCZYŃSKA, ELŻBIETA (2002): Partnersprache 1. Warszawa.
• CHLEBDA, WOJCIECH (1993): Frazematyka. [Phrasematik]. In: BARTMIŃSKI, JERZY (ed.): Współczesny język polski. Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. Tom II. Wrocław, 327-334.
• GARLEFF, MICHAEL (1995): Stereotypen in der deutschbaltischen Literatur. In: HAHN, 173-189.
• GLASER, ALEKSANDRA (2003): Typisch Deutsch? Typisch Polnisch? In: Języki Obce w Szkole 3:15-21.
• GLENSK, CZESŁAWA / GLENSK, JOACHIM (1991): Myślę, więc jestem… Aforyzmy, maksymy, sentencje. [Ich denke, also bin ich … Aphorismen, Maximen, Sentenzen]. Warszawa.
• GRZEGORCZYKOWA, RENATA (1998): O rozumieniu prototypu i stereotypu we współczesnych teoriach semantycznych. [Zum Verständnis von Prototyp und Stereotyp in modernen Semantiktheorien]. In: Język a kultura 12:109-115.
• HABRAJSKA, GRAŻYNA (1998): Prototyp – stereotyp – metafora. [Prototyp – Stereotyp – Metapher]. In: Język a kultura 12:116-123.
• HAHN, HANS HENNING (ed.) (1995): Historische Stereotypenforschung. Methodische Überlegungen und empirische Befunde. Oldenburg (=Oldenburger Schriften zur Geschichtswissenschaft 2).
• HENTSCHEL, GERD (1995): Stereotyp und Prototyp vom linguistischen Standpunkt. In: HAHN, 14-39.
• HU, ADELHEID (1999): Interkulturelles Lernen. Eine Auseinandersetzung mit der Kritik an einem umstrittenen Konzept. In: Zeitschrift für Fremdsprachenforschung 10/2:227-303.
• KAMIŃSKA-SZMAJ, IRENA (2002): Słownik wyrazów obcych. [Fremdwörterbuch]. Wrocław.
• KASZYŃSKI, STEFAN (2000): Mądrość mówi przyciszonym głosem. [Die Stimme des Intellekts ist leise]. Poznań.
• KOMOROWSKA, HANNA (1996): Nowe tendencje w pracach programowych Rady Europy. [Neue Tendenzen in der Programmarbeit des Europarates]. In: Języki Obce w Szkole 2:112-114.
• KOPALIŃSKI, WŁADYSŁAW (1989): Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. [Fremdwörterbuch]. Warszawa.
• KOWALEWSKI, JERZY (2008): „Sześciu pijaków szukało budki z piwem“. Analiza treści kulturowych wybranych podręcznikach do nauczania języka polskiego jako obcego. [„Sechs Säufer suchten einen Bierstand“. Eine Analyse kultureller Inhalte in ausgewählten Lehrbüchern für Polnisch als Fremdsprache]. In: Języki Obce w Szkole 1:21-32.
• KURCZ, IDA (1994): Zmienność i nieuchronność stereotypów. [Veränderlichkeit und Unabwendbarkeit von Stereotypen]. Warszawa.
• LIPPMANN, WALTER (1922): Public Opinion. New York.
• LÖSCHMANN, MARTIN (2001): Was tun gegen Stereotype? In: WAZEL, GERHARD (ed.): Interkulturelle Kommunikation in Wirtschaft und Fremdsprachenunterricht. Frankfurt (M.), 147-202.
• MAIJALA, MINNA (2008): Zwischen den Welten – Reflexionen zu interkulturellen Aspekten im DaF-Unterricht und in den DaF-Lehrwerken. In: Zeitschrift für interkulturellen Fremdsprachenunterricht 13:1-17.
• MIHUŁKA, KRYSTYNA (2007): Wpływ dowcipów na rozpowszechnianie i utrwalanie stereotypów narodowych. [Die Rolle von Witzen bei der Verbreitung und Verfestigung nationaler Stereotype]. In: Języki Obce w Szkole 4:5-15.
• MIHUŁKA, KRYSTYNA (2007a): Porozmawiajmy otwarcie o tabu! Tematy tabu w komunikacji międzykulturowej. [Reden wir offen von Tabus! Tabuthemen in der interkulturellen Kommunikation]. In: Języki Obce w Szkole 1:19-25.
• OSTASZEWSKA, DANUTA (1997): Stereotyp rodziny utrwalony w materiale frazeologizmów i tekstów przysłowiowych. [Das Stereotyp der Familie in Phraseologismen und sprichwörtlichen Texten]. In: NOWAKOWSKA-KEMPNA, IWONA (ed.): Śląsk w badaniach językoznawczych. Badanie pogranicza językowo-kulturowego polsko-czeskiego. Tom III. Katowice, 26-35.
• PANASIUK, JOLANTA (1998): O zmienności stereotypów. [Zur Veränderlichkeit von Stereotypen]. In: Język a kultura 12:84-98.
• PAWŁOWSKA, AGNIESZKA (2008): Fröhliche Weihnachten. In: Języki Obce w Szkole 5: 124-128.
• PERLMANN-BALME, MICHAELA / SCHWALB, SUSANNE / WEERS, DÖRTE (1999): em. Abschlusskurs. Deutsch als Fremdsprache für die Mittelstufe. München.
• QUASTHOFF, UTA (1989): Ethnozentrische Verarbeitung von Informationen: Zur Ambivalenz der Funktionen von Stereotypen in der interkulturellen Kommunikation. In: MATUSCHE, PETRA (ed.): Wie verstehen wir Fremdes? München, 37-62.
• QUASTHOFF, UTA (1998): Etnocentryczne przetwarzanie informacji. Ambiwalencja funkcji stereotypów w komunkacji międzykulturowej. [Ethnozentrische Verarbeitung von Informationen. Zur Ambivalenz der Funktionen von Stereotypen in der interkulturellen Kommunikation]. In: Język a kultura 12:11-30.
• SCHAFF, ADAM (1980): Stereotypen und das menschliche Handeln. Wien.
• SCHAFF, ADAM (1981): Stereotyp a działanie ludzkie. [Stereotype und das menschliche Handeln]. Warszawa.
• SIELATYCKI, MIROSŁAW (2001): Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce – jak o nich uczyć? [Nationale und ethnische Minderheiten in Polen im Schulunterricht]. In: Języki Obce w Szkole 6:17-21.
• SJP (1998) = SZKILADZ, HIPOLIT et al.
• STORCH, GÜNTHER (1999): Deutsch als Fremdsprache. Eine Didaktik. München.
• SZKILADZ, HIPOLIT et al. (1998): Słownik języka polskiego. [Wörterbuch der polnischen Sprache]. Warszawa.
• SZWAJGIER, HALINA (2008): Sprechen wir über unsere Nachbarn. In: Języki Obce w Szkole 5:121-124.
• TOKARSKI, RYSZARD (1998): Biała brzoza, czarna ziemia, czyli o miejscu stereotypu w opisie języka. [Weiße Birke, schwarze Erde. Zum Platz des Stereotyps in der Sprachbeschreibung]. In: Język a kultura 12:124-134.
• VOLKMANN, LAURENZ (2002): Aspekte und Dimensionen interkultureller Kompetenz. In: STIERSTORFER, KLAUS / GEHRING, WOLFGANG / VOLKMANN, LAURENZ (eds.): Interkulturelle Kompetenz. Theorie und Praxis des fremdsprachlichen Unterrichts. Tübingen, 11-48.
• VORDERWÜLBECKE, ANNE (1997): Stufen International 3. Deutsch als Fremdsprache für Jugendliche und Erwachsene. Lehr- und Arbeitsbuch. Stuttgart.

Identifiers

DOI

10.18778/2196-8403.2010.16