Manès Sperbers Weg aus dem „Städtel“ in das Kampfgetümmel der „Weltrevolution“

• Authors: Zbigniew Światłowski
• Languages of publication: DE

Abstracts

DE

Im Mittelpunkt der Analyse steht All das Vergangene, die dreibändige Autobiographie Manès Sperbers (1905-1984). Die in ihr beschriebene Entwicklung von der frommen Gesinnung der frühen Lebensjahre zum revolutionären Marxisten (Kommunisten) ist exemplarisch gewesen. Den Verlockungen der marxistischen Ideologie sind zahlreiche Intellektuelle aus aller Herren Ländern erlegen. In besonderer Weise galt das für jüdische Intellektuelle aus Europas Osten, aus den osteuropäischen „Städtels“. Das ist allgemein bekannt. Weniger bekannt sind psychologische und soziologische Voraussetzungen sowie Motivierungen ihrer weltanschaulichen Entscheidungen. Sie sind es aber, die erkennen lassen, warum die Idee der „Weltrevolution“ gerade in dieser Lebenssphäre besonders tiefe Wurzeln schlug. Im Zusammenhang mit der hier umrissenen Problematik besitzen Sperbers Lebenserinnerungen einen unschätzbaren Erkenntniswert. Im ersten Jahrzehnt des vergangenen Jahrhunderts setzt Sperbers Lebensbericht ein, mit dem Ende des Zweiten Weltkrieges klingt er aus, umfasst also vier blutigste, insoweit höchst denkwürdige Dekaden der modernen Geschichte.

PL

Przedmiotem analizy jest trzytomowa autobiografia Manèsa Sperbera (1905-1984) All das Vergangene… (Wszystko, co minione). Opisana w niej przemiana pobożnego chłopca z wschodniogalicyjskiego miasteczka w rewolucyjnego marksistę i komunistę ma egzemplaryczne znaczenie. Sile oddziaływania marksistowskiej ideologii ulegli liczni intelektualiści wielu krajów. Stwierdzenie powyższe dotyczy szczególnie żydowskich intelektualistów pochodzących ze wschodniej Europy. Fakt to ogólnie znany. Mniej znane są psychologiczne i społeczne motywacje podejmowanych przez nich światopoglądowych decyzji. A przecież dopiero one pozwalają zrozumieć, dlaczego idea „światowej rewolucji“ zapuściła najgłębsze korzenie w tej socjalnej sferze. W kontekście zarysowanej tu problematyki wspomnienia Sperbera posiadają ogromny walor poznawczy. Początek narracji przypada na pierwsze dziesięciolecie minionego stulecia, urywa się ona wraz z końcem II Wojny Światowej. Obejmuje zatem ona cztery najbardziej dramatyczne dekady historii współczesnej.

EN

The subject of the analysis is a three-volume-autobiography by Manès Sperber (1905-1984) All das Vergangene… (All that is gone…). The transformation of a pious boy of an eastern Galician village into a revolutionary Marxist and communist has an exemplary importance. Many intellectuals from various countries were in thrall to the power of the Marxian ideology. The foregoing statement refers especially to the Jewish intellectuals from the Eastern Europe, which is a commonly known issue. What is less known, are the psychological and social motives of their worldview driven decisions. And it is only them that allow to understand why the idea of a „world revolution“ puts down its deepest roots in this social sphere. In the context of the problems depicted here, Sperber’s memories have immense cognitive value.

Keywords

DE

Autobiographie; Manès Sperber; Marxismus; jüdische Intellektuelle; Osteuropa; Weltrevolution

PL

Autobiografia; Manès Sperber; marksizm; żydowscy intelektualiści; Europa Wschodnia; rewolucja światowa

EN

Autobiography; Manès Sperber; Marxism; East Europe; Jewish intellectuals; world revolution; Autobiography; Manès Sperber; Marxism; East Europe; Jewish intellectuals; world revolution

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Convivium. Germanistisches Jahrbuch Polen
• Year: 2011
• Pages: 153-175

Dates

published

2011-12-30

Contributors

author

Zbigniew Światłowski

References

• BLOCH, ERNST (1959): Geist der Utopie. Gesamtausgabe. Bd. 3. Frankfurt (M.).
• CANETTI, ELIAS (1979): Die gerettete Zunge. Berlin/Weimar.
• CANETTI, ELIAS (1985): Die Fackel im Ohr. Frankfurt (M.).
• FURET, FRANCOIS (1996): Przeszłość pewnego złudzenia. Esej o idei komunistycznej w 20. wieku. [Die Vergangenheit einer Täuschung. Ein Essay über die kommunistische Idee im 20. Jahrhundert]. Warszawa.
• JOHNSON, PAUL (1988): Intelektualiści. [Intellektuelle]. Aus dem Englischen übersetzt von Andrzej Piber. Warszawa.
• KŁAŃSKA, MARIA (1994): Aus dem Schtetl in die Welt 1772-1938. Ostjüdische Autobiographien in deutscher Sprache. Wien/Köln/Weimar.
• MAGRIS, CLAUDIO (1974): Verlorene Welt des Ostjudentums. Wien.
• MIŁOSZ, CZESŁAW (1974): Verführtes Denken. Frankfurt (M.).
• REICH-RANICKI, MARCEL (1970): Deutsche Literatur in West und Ost. Reinbek bei Hamburg.
• ROTH, JOSEPH (1990): Werke 2. Das journalistische Werk 1924-1928. Köln.
• SPERBER, MANÈS (1976): Wie eine Träne im Ozean. Köln.
• SPERBER, MANÈS (1983): All das Vergangene… Die Wasserträger Gottes. Die vergebliche Warnung. Bis man mir die Scherben auf die Augen legt. Wien/Zürich.

Identifiers

DOI

10.18778/2196-8403.2011.09