Między tragedią antyczną i mieszczańską – postdramatyczna estetyka Heinera Müllera

• Authors: Joanna Jabłkowska

Title variants

Między tragedią antyczną i mieszczańską – postdramatyczna estetyka Heinera Müllera

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł zajmuje się adaptacjami tragedii antycznych i motywów mitologicznych w dramatach Heinera Müllera, znanego niemieckiego dramatopisarza, uważanego za spadkobiercę Brechta. Swoją działalność pisarską wiązał Müller z NRD; mimo że często miał problemy z cenzurą, nie zdecydował się na emigrację. Adaptacje Müllera można czytać – jak inne jego dramaty – jako utwory politycznie zaangażowane, kontestujące w wyrafinowanej argumentacji ułomności systemu komunistycznego. Nie z tego jednak powodu utwory Müllera są aktualne do dziś. Ich estetyczna atrakcyjność polega na propozycji dialektycznego powiązania dwóch tradycji dramatu. Na przykładzie trzech reprezentatywnych tekstów Müllera, Der Horatier, Filoktet oraz Gnijący brzeg. Materiały do Medei. Krajobraz z Argonautami artykuł prezentuje strategię poetologiczną autora, łącząca tragedię z bürgerliches Trauerspiel, dwie wykluczające się formy niemieckiego dramatu. Z syntezy tej wynika ważna konkluzja polityczna, w oczywisty sposób nieodczytana przez enerdowskich cenzorów.

EN

The article focuses on the adaptations of ancient tragedies and mythological motifs in dramas by Heiner Müller – a renowned German dramatist, who is considered the successor of Brecht. Despite numerous problems with censorship, Müller never decided to leave the German Democratic Republic and emigrate abroad. Just like his other dramas, Müller’s adaptations can be read as politically involved writings which – through an elaborate argumentation – remonstrate the flaws of the Communist system. It is not, however, the reason why his works still remain topical. Their aesthetic allure lies in the proposal of a dialectical bond between two traditions of drama. On the examples of Müller’s three representative texts The Horatian, Philoc­tetes and Despoiled Shore Medea-material Landscape with Argonauts, the article presents the dramatist’s poetological strategy that combines tragedy with bürgerliches Trauerspiel – two mutually exclusive forms of German drama. The synthesis results in a significant political conclusion, which was obviously missed by the East German censors.

Keywords

PL

tragedia; tragedia mieszczańska; Heiner Müller; literatura NRD; adaptacja mitów; tragedia; tragedia mieszczańska; Heiner Müller; literatura NRD; adaptacja mitów

EN

tragedy; bürgerliches Trauerspiel; East German literature; adaptation of myths

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze
• Year: 2016
• Issue: 5
• Pages: 283-297

Dates

published

2016-12-30

Contributors

author

Joanna Jabłkowska

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Germańskiej, Zakład Mediów Niemieckojęzycznych i Kultury Austriackiej

References

• Crăciun I., Die Politisierung des antiken Mythos in der deutschsprachigen Gegenwartsliteratur, Tübingen 2000.
• Domdey H., Produktivkraft Tod. Das Drama Heiner Müllers, Köln–Weimar– Wien 1998.
• Eke N.O., Furcht und Schrecken im Theater der Erinnerung oder „Man sollte Komödien schreiben / Leben in diesem trüben Menschenbrei“. Heiner Müllers Tragödie, [w:] Die deutsche Tragödie. Neue Lektüren einer Gattung im europäischen Kontext, red. V. C. Dörr, H. H. Schneider, Bielefeld 2006, s. 235–254.
• Eke N.O., Heiner Müller, Stuttgart 1999.
• Ethik und Ästhetik des Mitleids, red. I. von der Lühe, N. Gülcher, Freiburg i.B.– Berlin–Wien 2007.
• Ette W., Kritik der Tragödie. Über dramatische Entschleunigung, Weilerswist 2011.
• Georg S., Modell und Zitat: Mythos und Mythisches in der deutschsprachigen Literatur der 80er Jahre, Aachen 1996.
• Greiner B., Die Tragödie. Eine Literaturgeschichte des aufrechten Ganges, Stuttgart 2012.
• Gruber B., Mythen in den Dramen Heiner Müllers. Zu ihrem Funktionswandel in den Jahren 1958 bis 1982, Essen 1989.
• Hauschild J.Ch., Heiner Müller oder Das Prinzip Zweifel. Eine Biografie, Berlin 2001.
• Heiner Müller Handbuch. Leben-Werk-Wirkung, red. H.-Th. Lehmann, P. Primavesi, Stuttgart 2003.
• Hilzinger S., Kassandra: über Christa Wolf, Frankfurt a.M. 1982.
• Huller E.C., Griechisches Theater in Deutschland. Mythos und Tragödie bei Heiner Müller und Botho Strauß, Köln 2007.
• Jabłkowska J., „Antique” Dramas by Heiner Müller. Adaption of Myths or a new Dramatic, „Collectanea Philologica” 2014, nr 17, s. 137–148.
• Jentgens S., Kassandra. Spielarten einer literarischen Figur, Hildesheim 1995.
• Keim K., Theatralität in den späten Dramen Heiner Müllers, Tübingen 1998.
• Lehmann H.-Th., Teatr postdramatyczny, przeł. D. Sajewska, M. Sugiera, Kraków 2004.
• Lehmann H.-Th., Zwischen Monolog und Chor. Zur Dramaturgie Heiner Müllers, [w:] Heiner Müller: Probleme und Perspektiven. Bath Symposion 1998, red. I. Wallace, D. Tate, G. Labroisse, Amsterdam–Atlanta 2000, s. 11–26.
• Lefèvre E., Sophokles’ und Heiner Müllers ‚Philoktet‘, [w:] Skenika: Beiträge zum antiken Theater und seiner Rezeption. Festschrift zum 65. Geburtstag von Horst-Dieter Blume, red. S. Gödde, Darmstadt 200, s. 419–438.
• Lessing G.E., Mendelssohn M., Nicolai F., Briefwechsel über das Trauerspiel [1756/57], red. J. Schulte-Sasse, München 1972.
• Liwiusz Tytus, Dzieje od założenia miasta Rzymu, wyb., przeł. i oprac. W. Strzelecki, Wrocław 2004.
• Lüdde M.-E., Die Rezeption, Interpretation und Transformation biblischer Motive und Mythen in der DDR-Literatur und ihre Bedeutung für die Theologie, Berlin 1993.
• Müller H., Der Horatier, [w:] H. Müller, Werke 4, Stücke 2, Frankfurt a.M. 2001, s. 73–85.
• Müller H., Filoktet, „Literatura na Świecie”, 1976, nr 1, s. 75–107.
• Müller H., Gesammelte Irrtümer, Frankfurt a.M., 3 tomy, pierwsze wydania: 1986, 1991, 1994.
• Müller H., Gnijący brzeg, Materiały do Medei. Krajobraz z Argonautami, przeł. J.St. Buras, „Literatura na Świecie”, 1985, nr 4, s. 183–191.
• Müller H., Krieg ohne Schlacht. Leben in zwei Diktaturen, Köln 1992.
• Petersohn R., Heiner Müllers Shakespeare-Rezeption. Texte und Kontexte, Frankfurt a.M. i in. 1993.
• Sauerland K., Smutna prawda, „Literatura na Świecie” 1976, nr 1, s. 108–111.
• Schiller F., Über den Grund des Vergnügens an tragischen Gegenständen, [w:] tenże, Gesammelte Werke, t. 8: Philosophische Schriften, Berlin 1955, s. 164–177.
• Schings H.-J., Der mitleidigste Mensch ist der beste Mensch: Poetik des Mitleids von Lessing bis Büchner, München 1980.
• Schößler F., Einführung in das bürgerliche Trauerspiel und das soziale Drama, Darmstadt 2003.
• Schütte U., Heiner Müller, Köln–Weimar–Wien 2010.
• Schulz G., Heiner Müller, Stuttgart 1980.
• Sofokles, Tragedie, t. 1, przeł. i wstępem opatrzył R. R. Chodkowski, Lublin 2009.
• Szondi P., Die Theorie des bürgerlichen Trauerspiels im 18. Jahrhundert, Frankfurt a.M. 1973.
• Walerich-Szymani E., Godzina aktora. W poszukiwaniu utopii w dramaturgii Heiner Müllera, Kraków 2004.

Identifiers

DOI

10.18778/2299-7458.05.17