Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2018 | 7 | 49-81

Article title

Warkocz. Transgresje Leśmiana

Authors

Content

Title variants

Warkocz. Transgresje Leśmiana

Languages of publication

PL

Abstracts

PL
Zawarte w tym artykule interpretacje dotyczą motywu warkocza, który pojawia się w różnych formach gatunkowych pisarstwa Bolesława Leśmiana. Część pierwsza wprowadza w jego najważniejsze znaczenia symboliczne: wyjątkowej wartości – odpowiadającej mowie wiązanej, sztuce poetyckiej – a jednocześnie transgresji i zespolenia pozoru z prawdą. Wątki te rozwijane są w kolejnym podrozdziale, uzasadniającym twierdzenie, że za pośrednictwem przedstawień warkocza Leśmian ironicznie ukazuje paradoksalność bytu, jako splotu fantazji z realnością. Myśl poety zostaje w tej partii objaśniona koncepcją farmakonu Jacques’a Derridy. Następna część artykułu prezentuje Leśmianowskie istoty transgresywne – kobiety z warkoczami i same warkocze, obrazujące, że symbolizowana przez nie poezja stanowi wartość, która jest przemianą, „pieśnią bez słów”, naruszaniem granic i połączeniem sprzeczności. Zestawienie tych wątków z ideami gnostyckimi, kontynuowane w dalszym wyodrębnionym fragmencie, nakłada się na ukazanie powiązań twórczości Leśmiana z formułą ironii romantycznej, szczególnie w ujęciu Friedricha Schlegla. Parabazie, autoironicznym tropom i wyobrażeniu „bezsłownej melodii” poświęcone są końcowe interpretacje, zmierzające do wniosku, że warkocz jest w dziełach Leśmiana figurą niewyrażalnej tajemnicy bytu, a zarazem symbolizuje poezję, ironię i fantazję.
EN
The interpretations included in the paper refer to the motif of the plait which appeared in different genre forms of Bolesław Leśmian’s writing. Part one offers an introduction to its most important symbolic meanings: extraordinary value which corresponds to verse, poetic art and, at the same time, transgression and fusion of the appearance with the truth. These threads are developed in the following sub-chapter which justifies the assumption that through depicting the plait Leśmian ironically shows the paradoxality of existence as a tangle of fantasy and reality. The poet’s thought is explained in this part by the concept of Jacques Derrida’s pharmakon. The subsequent part of the article presents Leśmian’s transgressive creatures: women with plaits and plaits alone illustrating that poetry symbolized by them represents a value which is a transformation, “song with no words”, violation of boundaries and fusion of contradictions. Juxtaposing these motifs with gnostic ideas continued in the following isolated fragment overlaps with showing connections between Leśmian’s works with the formula of romantic irony, particularly as understood by Friedrich Schlegel. The parabasis, auto-ironic traces and the concept of “wordless melody” are analyzed in final interpretations which lead to the conclusion that the plait in Leśmian’s works is a figure of the unthinkable mystery of existence, and at the same time it symbolizes poetry, irony and fantasy.

Year

Issue

7

Pages

49-81

Physical description

Dates

published
2018-12-30

Contributors

author
  • Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, Katedra Teorii Literatury

References

  • Alford S.E., Irony and the Logic of the Romantic Imagination, New York 1984.
  • Allemann B., Ironie und Dichtung, Pfullingen 1969.
  • Awierincew S., Słowiańskie słowo a tradycja hellenizmu, [w:] S. Awierincew, Na skrzyżowaniu literackich tradycji (szkice o literaturze i kulturze wczesnobizantyjskiej), przeł., wstęp, noty biograficzne D. Ulicka, Warszawa 1988.
  • Banek K., Opowieść o włosach. Zwyczaje – rytuały – symbolika, Warszawa 2010.
  • Bielik-Robson A., Granice ironii, „Teksty Drugie” 2002, nr 3.
  • Brzostowska-Tereszkiewicz T., Wielojęzyczność jako chwyt, „Teksty Drugie” 2009, nr 6.
  • Coates P., Identyczność i nieidentyczność w twórczości Bolesława Leśmiana. Studium o tautologii, paradoksie i lustrze, Wrocław 1973.
  • Cymerman J., Manowce poety, „Akcent” 2012, nr 3.
  • Czabanowska-Wróbel A., Baśń jako światopogląd. Baśń i baśniowość w twórczości Leśmiana, [w:] A. Czabanowska-Wróbel, Baśń w literaturze Młodej Polski, Kraków 1996.
  • Czabanowska-Wróbel A., Złotnik i śpiewak. Poezja Leopolda Staffa i Bolesława Leśmiana w kręgu modernizmu, Kraków 2009.
  • Czaplajewicz E., Taniec i śmiech w poezji Leśmiana, „Miesięcznik Literacki” 1972, nr 4.
  • Dällenbach L., The Mirror in the Text, transl. J. Whitely, E. Hughes, Cambridge 1989.
  • Derrida J., Farmakon, przeł. K. Matuszewski, [w:] J. Derrida, Pismo filozofii, wybór i przedm. B. Banasiak, Kraków 1993.
  • Dybel P., Lacan i Leśmian – dwa zwierciadła, [w:] P. Dybel, Urwane ścieżki. Przybyszewski – Freud – Lacan, Kraków 2000.
  • Fazan K., Leśmianowskie epifanie sceniczne. O baśniach mimicznych, [w:] Twórczość Bolesława Leśmiana. Studia i szkice, red. T. Cieślak, B. Stelmaszczyk, Kraków 2000.
  • Fichte J.G., Teoria wiedzy, t. 1, przeł. M.J. Siemek, Warszawa 1996.
  • Foucault M., Przedmowa do transgresji, przeł. T. Komendant, [w:] M. Foucault, Powiedziane, napisane. Szaleństwo i literatura, wybrał i oprac. T. Komendant, Posłowie M.P. Markowski, Warszawa 1999.
  • Głowacka E., Z życia Satyra, „Kronos” 2012, nr 3.
  • Głowiński M., Prace wybrane, red. R. Nycz, t. 4: Zaświat przedstawiony. Szkice o poezji Bolesława Leśmiana, Kraków 1998.
  • Gorgiasz, Pochwała Heleny, przeł. i wstęp K. Tuszyńska-Maciejewska, „Przegląd Humanistyczny” 1984, nr 3.
  • Grodzki B., Leśmianowska baśń nowoczesna. O „Przygodach Sindbada Żeglarza” Bolesława Leśmiana, Lublin 2012.
  • Haardt R., Gnosis: Charakter and Testimony, transl. J.F. Hendry, Leiden 1971.
  • Hoaller S.A., Gnosticism: New Light on the Ancient Tradition of Inner Knowing, Wheaton 2002.
  • Igliński G., W modnym kostiumie Fauna. Postacie „fauniczne” w literaturze i sztuce przełomu XIX i XX wieku oraz ich wpływ na kulturę współczesną, „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” 2012, rok 5.
  • Jonas H., Religia gnozy, przeł. M. Klimowicz, Kraków 1994.
  • Kalinowski G., Odnalezione utwory Leśmiana, „Kwartalnik Artystyczny” 2012, nr 1.
  • Kowalski P., Leksykon. Znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa–Wrocław 1998.
  • Kuźma E., O poetyce negatywnej. Od poetyki do poetologii, od poetologii do metapoetyki, [w:] Poetyka bez granic, red. W. Bolecki, W. Tomasik, Warszawa 1995.
  • Leśmian B., Dzieła wszystkie. Baśnie i inne utwory prozą, zebrał i oprac. J. Trznadel, Warszawa 2012.
  • Leśmian B., Dzieła wszystkie. Poezje zebrane, oprac. J. Trznadel, Warszawa 2010.
  • Leśmian B., Dzieła wszystkie. Szkice literackie, zebrał i oprac. J. Trznadel, Warszawa 2011.
  • Leśmian B., Dzieła wszystkie. Utwory dramatyczne. Listy, zebrał i oprac. J. Trznadel, Warszawa 2012.
  • Ligęza L., „Klechdy polskie” Leśmiana na tle folklorystycznym, „Pamiętnik Literacki” 1968, z. 1.
  • Man de P., Pojęcie ironii, przeł. A. Sosnowski, „Literatura na Świecie” 1999, nr 10–11.
  • Nycz R., Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Wrocław 1997.
  • Opacki I., „Pośmiertna w głębi jezior maska”, [w:] Studia o Leśmianie, red. M. Głowiński i J. Sławiński, Warszawa 1971.
  • Podraza-Kwiatkowska M., Leopold Staff i Bolesław Leśmian, czyli o dwóch poematach tercyną, [w:] Poetyka. Polityka. Retoryka, red. W. Bolecki, R. Nycz, Warszawa 2006.
  • Podraza-Kwiatkowska M., Leśmianowy „czyn”, „Ruch Literacki” 1964, nr 5/6.
  • Podraza-Kwiatkowska M., Pustka – otchłań – pełnia, [w:] M. Podraza-Kwiatkowska, Somnambulicy, dekadenci, herosi. Studia i eseje o literaturze Młodej Polski, Kraków 1985.
  • Podraza-Kwiatkowska M., Symbolizm i symbolika w poezji Młodej Polski, Kraków 1994.
  • La Revue de Poésie, Gorgias, Éloge d’Hélène, traduct. M. Deguy, „La Parole dite” 1964, n° 90.
  • Rymkiewicz J.M., Leśmian. Encyklopedia, Warszawa 2001.
  • Sandauer A., Samobójstwo Mitrydatesa. Eseje, Warszawa 1968.
  • Sobieska A., Twórczość Leśmiana w kręgu filozoficznej myśli symbolizmu rosyjskiego, Kraków 2005.
  • Stomma L., Magia Alkmeny, „Etnografia Polska” 1976, z. 1.
  • Stróżewski W., Metafizyka Leśmiana, „Ruch Literacki” 1992, nr 1/2.
  • Szafraniec J., Magia, ryty i terapia, Warszawa 1994.
  • Szczukowski D., Święto wiosny. Bolesława Leśmiana taniec poezji, [w:] Taniec w literaturze polskiej XIX i XX wieku, red. S. Karpowicz-Słowikowska, E. Mikiciuk, Gdańsk 2012.
  • Szturc W., Ironia romantyczna. Pojęcie, granice i poetyka, Warszawa 1992.
  • Taylor N., „Klechdy polskie” – baśń nieustająca, [w:] Twórczość Bolesława Leśmiana. Studia i szkice, red. T. Cieślak, B. Stelmaszczyk, Kraków 2000.
  • Walęciuk-Dejneka B., „…leśna jest, i ruczajna, i górska, i wszelaka” – Leśmianowska demonologia kobieca. Wokół „Klechd polskich”, [w:] B. Walęciuk-Dejneka, Inny obraz feminy. Szkice folklorystyczno-literackie, „Opuscula Slavica Sedlcensia”, t. 3, red. R. Mnich, R. Bobryk, Siedlce 2012.
  • Ważyk A., Kwestia gustu, Warszawa 1966.
  • Wiśniewska L., Znane i nieznane przygody Sindbada-Żeglarza i Każdego, [w:] Twórczość Bolesława Leśmiana. Studia i szkice, red. T. Cieślak, B. Stelmaszczyk, Kraków 2000.
  • Woźniak-Łabieniec M., Leśmianowska „ontologia” nicości, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 1998, z. 1.
  • Zawadzki A., Literatura a myśl słaba, Kraków 2010.

Document Type

Publication order reference

Identifiers

YADDA identifier

bwmeta1.element.ojs-doi-10_18778_2299-7458_07_04
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.