Dialektyka wróg–rodzina. O Sąsiadach Józefa Ignacego Kraszewskiego i Marii Sadowskiej

• Authors: Tadeusz Budrewicz

Title variants

EN

The enemy–family dialectic. On the works entitled Neighbours by Józef Ignacy Kraszewski and Maria Sadowska

Abstracts

EN

Maria Sadowska’s novel Sąsiedzi [The Neighbours] (1874) and J. I. Kraszewski’s Sąsiedzi (1878) take up the same theme. They describe the disputes between the neighbours – that is, the gentry. The boundaries of the landed estates generated severe tensions. ‘Neighbour’ was equivalent of ‘enemy’. The neighbours hated each other, unlike their children who loved each other. The young generation turned the enemies into family, which promised well. Such situations are a metonymy of Poland’s political situation. In their novels the writers create the programme of solidarity as a basis for the nation’s existence.

PL

Powieści Marii Sadowskiej Sąsiedzi (1874) oraz Józefa Ignacego Kraszewskiego Sąsiedzi (1878) podejmują ten sam temat. Opisują spory między sąsiadami – szlachtą. Granice posiadłości ziemskich generowały ostre konflikty. Sąsiad był wrogiem. Sąsiedzi się nienawidzili, ale ich dzieci się kochały. Młoda generacja przemienia dawnych wrogów w rodzinę, co jest zapowiedzią dobrej przyszłości. Takie obrazy są metonimią sytuacji politycznej Polski. Autorzy przedstawiają w powieściach program solidaryzmu jako podstawę bytu narodu.

Keywords

EN

Kraszewski; Sadowska; novel; neighbor; conflict; family

PL

Kraszewski; Sadowska; powieść; sąsiad; konflikt; rodzina

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze
• Year: 2023
• Issue: 12
• Pages: 53-67

Dates

published

2023

Contributors

author

Tadeusz Budrewicz

• Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

• https://orcid.org/0000000345577260

References

• Achremczyk S., Spory i konflikty szlachty malborskiej w drugiej połowie XVII wieku, „Komunikaty Warmińsko-Mazurskie” 2010, nr 4, s. 417–434.
• Adamska U., Humoreska na łamach „Przeglądu Tygodniowego” (1866–1876). Rekonesans, [w:] Pozytywiści warszawscy. „Przegląd Tygodniowy” 1866–1876. Seria I: Studia, rewizje, konteksty, red. A. Janicka, Białystok 2015, s. 375–387.
• Bachórz J., Twórczość gawędowa Kraszewskiego, „Pamiętnik Literacki” 1987, z. 4.
• Bylina S., Drogi – granice – most: studia o przestrzeni publicznej i sakralnej w średniowieczu, Warszawa 2012.
• Chmielowski P., Józef Ignacy Kraszewski: zarys historyczno-literacki, Kraków 1888.
• Chmielowski P., Kilka słów o dzisiejszych autorkach powieści w literaturze polskiej, „Gazeta Polska” 1876, nr 163–166.
• Chmielowski P., „Pisma” Zbigniewa (Marii Sadowskiej). Tom I i II, „Niwa” 1876, t. 10, z. 39, s. 181–187.
• Danek W., Powieści historyczne J. I. Kraszewskiego, Warszawa 1966.
• Duma P., Tajne świadki graniczne w Europie Środkowej od XVI do XIX w. – problem słabo zbadany, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2015, nr 1, s. 79–91.
• Gloger Z., Encyklopedia staropolska ilustrowana, t. IV, Warszawa 1903.
• Gołaski J., Techniki rozgraniczania dóbr ziemskich w XVIII wieku w świetle poznańskich ksiąg podkomorskich, „Przegląd Geodezyjny” 1961, nr 5–6.
• Jakubowski M., Wyznaczanie granic własnościowych w osiemnastowiecznej Rzeczpospolitej oraz ich trwanie w krajobrazie na przykładzie dóbr kamedułów wigierskich, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2014, nr 1, s. 19–35.
• Jop R., Uwagi o piętnastowiecznej terminologii granicznej w lubelskich i sandomierskich księgach sądowych, „Res Historica” 2011, s. 9–22.
• Kamler M., Przemoc między szlachtą w Polsce XVII w. – zjawisko masowe?, „Kwartalnik Historyczny” 2014, R. CXXI, nr 3, s. 541–569. https://doi.org/10.12775/KH.2014.121.3.03
• Konończuk E., „Czercza mogiła” – rzecz o archeologii pamięci, [w:] Obrazy kultury polskiej w twórczości Józefa Ignacego Kraszewskiego, red. B. Czwórnóg-Jadczak, Lublin 2004, s. 141–147.
• Kowalski P., Kultura magiczna: omen, przesąd, znaczenie, Warszawa 2007.
• Kraszewski J. I., Czercza mogiła: powieść, wydanie nowe, przejrzane i poprawione przez autora, Lwów 1872.
• Kraszewski J. I., Ładowa pieczara: obrazek wiejski, Wilno 1852.
• Kraszewski J. I., O pracy, Poznań 1868.
• Kraszewski J. I., Obrazy przeszłości, [w:] Kraszewski o powieściopisarzach i powieści: zbiór wypowiedzi teoretycznych i krytycznych, oprac. S. Burkot, Warszawa 1962.
• Kraszewski J. I., Polska w czasie trzech rozbiorów 1772–1799: studia do historii ducha i obyczaju. Tom I: 1772–1787, Poznań 1873.
• Kraszewski J. I. Program Polski 1872: Myśli o zadaniu narodowym, Poznań 1872.
• Kraszewski J. I., Sąsiedzi: powieść z podań szlacheckich z końca XVIII-go wieku, t. I–II, Warszawa 1878.
• Kraszewski J. I., Staropolska miłość: urywek pamiętnika, Warszawa 1859.
• Kraszewski J. I., Wieczory wołyńskie, Biały Dunajec–Ostrów 2015.
• Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich, zebrał i oprac. S. Adalberg, Warszawa 1889–1894.
• Marrené W., Nasze autorki, „Tygodnik Powszechny” 1885, nr 2, s. 341–342.
• Mokranowska Z., „Czercza mogiła” Józefa Ignacego Kraszewskiego – w stronę modyfikacji genologicznej, [w:] Kraszewski i nowożytność: studia, idea i układ tomu J. Ławski, red. A. Janicka, K. Czajkowski, L. Zabielski, Białystok 2014–2015, s. 497–508.
• Moniuszko A., Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu przed płockim sądem ziemskim pod koniec XVI stulecia, [w:] Społeczeństwo a przestępczość, red. A. Karpiński i in., Warszawa 2009, Społeczeństwo Staropolskie. Seria nowa, t. 2, s. 11–39.
• Oliśkiewicz-Krzywicka A., Spory graniczne w XVIII wieku i ich wpływ na zmianę granic, „Przegląd Geodezyjny” 2012, nr 3, s. 8–14.
• Pugacewicz I. H., Porządek sąsiedzki przemocą regulowany. O organizacji i funkcji zajazdu w II poł. XVII i w XVIII wieku, „Białostockie Teki Historyczne” 2006, t. 4, s. 103–128. https://doi.org/10.15290/bth.2006.04.06
• Sadowska M. (Zbigniew), Sąsiedzi: powieść, Warszawa 1875.
• Stachnik-Surowiak B., Sarmatyzm – dzieje jednego pojęcia, „Perspektywy Kultury” 2012, nr 6, s. 21–38.
• Stępnik K., Poetyka gawędy wierszowanej, Wrocław 1983.
• Waśko A., Romantyczny sarmatyzm czy „polski biedermeier”?, „Perspektywy Kultury” 2012, nr 6, s. 39–54.

Identifiers

DOI

10.18778/2299-7458.12.04

Biblioteka Nauki

28408215