Polska, Imperium Osmańskie i Wschód w pismach Michała Czajkowskiego: Dziwne życia Polaków i Polek oraz Moje wspomnienia o wojnie 1854

• Authors: Adrian Sadowski

Title variants

EN

Poland, the Otoman Empire and East in Dziwne życia Polaków i Polek and Moje wspomnienia o wojnie 1854 by Michał Czajkowski

Abstracts

EN

The article concerns the memoirs and letters of Michał Czajkowski, one of the main representatives of the Polish community in the Ottoman Empire and the author of interesting, synthetic historiosophical concepts. Article focuses on the issue of Czajkowski’s palimpsest identity (Polish, Cossack, Turkish and Eastern in general) and his views on the dichotomy of East and West. Czajkowski’s comments on Polish-Turkish relations during the Crimean War of 1853–1856 allow us to read his perspective on the geopolitical dispute between the West and the East, and on the place of Poland, Turkey and Russia on the civilizational map of Europe. The article is an attempt to present his mythologized vision of Polish-Turkish history, related to the political rapprochement with the Ottoman Empire in the mid-nineteenth century. The issue of the Polish variant of literary Orientalism appears in the article as an important context, a convention which Czajkowski later resigned from.

PL

Artykuł dotyczy wspomnień i listów Michała Czajkowskiego, jednego z głównych przedstawicieli Polonii w Imperium Osmańskim oraz autora ciekawych, syntetycznych koncepcji historiozoficznych. Mój artykuł skupia się na problematyce palimpsestowej tożsamości Czajkowskiego (polskiej, kozackiej, tureckiej oraz wschodniej w ogólności) oraz na doktrynie walki o niepodległość, która wyłania się z pism tego emigranta. W artykule poruszone zostają też kwestie mitologizacji historii, rola relacji polsko-tureckich w okresie wojny krymskiej oraz specyfika polskiej odmiany romantycznego orientalizmu. Jest to w końcu próba wstępnego rozpoznania polskiej historiozofii związanej z sąsiedztwem oraz politycznym zbliżeniem z Imperium Osmańskim, która jest ciekawym i wartym dalszych analiz rozdziałem polskiej myśli doby romantyzmu.

Keywords

EN

history of ideas in the 19th century; Polish emigration in Turkey; Michał Czajkowski; Orientalism; the mythologization of history; Crimean War 1853

PL

historia idei XIX wieku; emigracja polska w Turcji; Michał Czajkowski; orientalizm; mitologizacja historii; wojna krymska 1853

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze
• Year: 2023
• Issue: 12
• Pages: 69-82

Dates

published

2023

Contributors

author

Adrian Sadowski

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Bełza S., W stolicy padyszacha. Wrażenia z podróży do Konstantynopola, Warszawa 1898.
• Chudzikowska J., Dziwne życie Sadyka Paszy, Warszawa 1971.
• Czajkowska A., Doświadczenie Wschodu w XVIII i XIX wieku w biografiach kobiet, „Pamiętnik Literacki” 2018, t. CIX, z. 2, s. 5–27.
• Czajkowski M., Dziwne życia Polaków i Polek, Lipsk 1900.
• Czajkowski M., Moje wspomnienia o wojnie 1854, red. J. Fijałek, Warszawa 1962.
• Czapska M., Ludwika Śniadecka, Warszawa 1958.
• Dambek-Giallelis Z., Dziwne kształty życia. Studia i szkice z dziejów biografistyki polskiej połowy XIX wieku, Poznań 2019. https://doi.org/10.14746/amup.9788323236658
• Filipowska S., Starożytne piękno i turecka brzydota – na przykładzie szablonowości opisów pierwszego wrażenia na widok Stambułu w świetle dziewiętnastowiecznych polskich relacji z podróży na Wschód, „Źródła Humanistyki Europejskiej” 2012, t. 5, Kraków.
• Jedlicki J., Jakiej cywilizacji Polacy potrzebują, Warszawa 2002.
• Jenerał Zamoyski, t. VI (1853–1868), Biblioteka Kórnicka, Poznań 1930.
• Kieniewicz J., Spotkania Wschodu, Gdańsk 1999.
• Kijas J., Michał Czajkowski pod urokiem Mickiewicza, Kraków 1959.
• Kwapiszewski M., Michał Czajkowski wobec prawosławia, [w:] Bizancjum, prawosławie, romantyzm. Tradycja wschodnia w kulturze XIX wieku, red. J. Ławski, K. Korotkich, Białystok 2004, s. 317–327.
• Łukasiewicz K., O podróży w świat literatury, „Konteksty” 2015, nr 4, s. 26–33.
• Piwińska M., Wschodnie maskarady, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1975, nr 3 (21).
• Raczyński E., Dziennik podróży do Turcji odbytej w roku MDCCCXIV, Wrocław 1821.
• Romantyzm środkowoeuropejski w kontekście postkolonialnym, cz. I, red. M. Kuziak, B. Maciejewski, Warszawa 2016.
• Romantyzm środkowoeuropejski w kontekście postkolonialnym, cz. II, red. M. Kuziak, B. Nawrocki, Kraków 2016.
• Said E., Orientalizm, przeł. W. Kalinowski, Warszawa 1991.
• Toporow W., Miasto i mit, przeł. B. Żyłko, Gdańsk 2000.
• Waśko A., Romantyczny Sarmatyzm. Tradycja szlachecka w literaturze polskiej lat 1831–1863, Kraków 2001.

Identifiers

DOI

10.18778/2299-7458.12.05

Biblioteka Nauki

28408243