Walka z dnia 5 września 1939 r. o most łączący Miłkowice z Popowem w świetle źródeł polskich i niemieckich

• Authors: Tomasz Wójcik , Jacek Boraś

Abstracts

EN

This article aims to present and evaluate Polish-German fights in the vicinity of a bridge (not existing today) between Miłkowice and Popów, which took place on 5 September 1939. The first part highlights the general situation in the broadly understood place of the battle during the first days of the war, while the second part describes the course of the battle itself, largely as related by its participants, both Polish and German. The authors only add some information that the direct participants did not have, and supplement the relations by describing the fights in the air and the situation of Polish sub-units on the western bank of the river Warta. The last part provides the authors’ conclusions. The article is a result of research conducted by the authors concerning the September 1939 fights in the present districts of Turek and Poddębice. It refers to a text about defending a ford in Uniejów on 6–7 September 1939, published in “Biuletyn Uniejowski”. The authors made use of some previously unknown documents, which allowed them to formulate conclusions different from those presented earlier in literature.

PL

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie oraz ocena walk polsko-niemieckich w rejonie nieistniejącego dziś mostu na Warcie pomiędzy Miłkowicami a Popowem, stoczonych w dniu 5 września 1939 r. Artykuł ten składa się z kilku części: pierwsza to ogólne nakreślenie sytuacji w szeroko rozumianym otoczeniu placu boju w czasie pierwszych dni wojny, w szczególności walk obronnych oddziałów Armii „Łódź”, atakowanych przez 8. Armię Wehrmachtu, część druga natomiast to opis przebiegu samej bitwy, opowiedziany w dużej mierze słowami ich uczestników, tak z polskiej, jak i z niemieckiej strony. W części tej ingerencja autorów ogranicza się jedynie do uzupełnienia wiadomości, których bezpośredni uczestnicy bitwy nie posiadali. W analizowanych walkach wzięły udział: ze strony polskiej 6 Pułk Strzelców Konnych z Kresowej Brygady Kawalerii Armii „Łódź”, ze strony niemieckiej Oddział Wydzielony „Gruppe Adelhoch” z 30 Dywizji Piechoty 8. Armii. Opis walk został przez autorów poszerzony o kwestie wykraczające poza bezpośrednie starcie, a mianowicie o bój powietrzny oraz losy polskich pododdziałów na zachodnim brzegu Warty. Autorskie wnioski przedstawiono w podsumowaniu. Artykuł ten stanowi efekt wspólnych badań autorów nad walkami na terenie współczesnych powiatów tureckiego i poddębickiego we wrześniu 1939 r. i nawiązuje do opublikowanego w poprzednim numerze „Biuletynu Uniejowskiego” tekstu, dotyczącego walk o utrzymanie przeprawy mostowej w Uniejowie w dniach 6‒7 września 1939 r. Oprócz wykorzystywanych już w historiografii źródeł autorzy sięgnęli także do dokumentów, dotąd nieznanych, które choć zachowane szczątkowo, pozwalają na sformułowanie wniosków innych niż uprzednio przyjęte w piśmiennictwie.

Keywords

PL

6 batalion km zmot. (Niemcy); 6 Pułk Strzelców Konnych; 8. Armia (Niemcy); 30 Dywizja Piechoty (Niemcy); Armia „Łódź”; Gruppe Adelhoch (Niemcy); korytarz kalisko-łęczycki; Kresowa Brygada Kawalerii; Miłkowice; Popów; Sieradz; Uniejów

EN

Miłkowice; Popów; Second World War; September 1939

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Biuletyn Uniejowski
• Year: 2021
• Volume: 10
• Pages: 97-148

Dates

published

2021

Contributors

author

Tomasz Wójcik

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny

author

Jacek Boraś

• Koło Miłośników Dziejów i Tradycji Regionu w Kawęczynie

References

• Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie (PISM), Relacje: B.I.36.E17 DP – 70 pułk piechoty
• Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie (PISM), Relacje: B.I.37.E25 DP – 9 baon strzelców
• Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie (PISM), Relacje: B.I.48.A Kresowa Brygada Kawalerii ‒ Sztab
• Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie (PISM), Relacje: B.I.48.D Kresowa Brygada Kawalerii – 6 pułk strzelców konnych
• Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie (PISM), Relacje: B.882 Historia z Kamp. Polskiej od 1.IX do 28.IX.1939 r. 4go Szw. „Zawarciańskiego” 6 P.S.K. – 1. P.KAW. K.O.P., Szkocja, sierpień 1940 roku
• Rosyjsko-niemiecki projekt digitalizacji niemieckich dokumentów w archiwach Federacji Rosyjskiej (Российско-германский проект по оцифровке германских документов в архивах Российской Федерации) https://milkowice.pl.tl https://wwii.germandocsinrussia.org/ [dostęp: 31.05.2021].
• Niemieckie Archiwum Federalne (Bundesarchiv, BArch), RH26-30/1, Kriegstagebuch Nr. 1. 30 Infanterie-Division
• Niemieckie Archiwum Federalne (Bundesarchiv, BArch), RH37/6582, Kriegstagebuch vom Polenfeldzug des M.G. – Bataillon 6 (mot.) u. später Krad SchtzBtl. 40
• Wojskowe Biuro Historyczne – Centralne Archiwum Wojskowe (CAW), II.13.12. Materiały z Kampanii Wrześniowej. Zespół akt Armii „Poznań”, Rozkazy i meldunki różne.
• Wojskowe Biuro Historyczne – Centralne Archiwum Wojskowe (CAW), IX.2.3.134, Kolekcja Akt Wojskowego Biura Badań Historycznych, Wojna obronna Polski 1939, 6 Pułk Strzelców Konnych im. Hetmana Wielkiego Koronnego Stanisława Żółkiewskiego
• Bauer P., Polak B., Armia Poznań w wojnie obronnej 1939, Poznań 1982.
• Bielski M., Grupa Operacyjna „Piotrków” 1939, Warszawa 1991.
• Cynk J.B., Polskie lotnictwo myśliwskie w boju wrześniowym, Gdańsk 2000.
• Die Geschichte der II./AR 66, [b.m.w.] 1983.
• Emmerling M., Luftwaffe nad Polską 1939, cz. 1, Jagdflieger, Gdynia 2002.
• Jarno W., Kozłowski W., 10 Dywizja Piechoty w wojnie 1939 roku, Pruszków 2016.
• Kaliński J., Motoryzacja a infrastruktura drogowa w Polsce po 1918 roku, [w:] T. Głowiński, R. Klementowski (red.), Na lądzie, w wodzie i w powietrzu… Z dziejów transportu i komunikacji na ziemiach polskich na przestrzeni wieków, Wrocław 2014, s. 138.
• Kozłowski W., Niedoszła akcja Armii „Poznań” między Prosną a Wartą w 1939 r., „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1981, nr 3, s. 117‒137.
• Kozłowski W., Wojskowe znaczenie ziemi łódzkiej w 1939 r., „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1981, nr 8, s. 93‒107.
• Kutrzeba T, Bitwa nad Bzurą (9‒22 września 1939 r.). Przyczynek do historii kampanii polsko-niemieckiej w obszarze Poznań–Warszawa we wrześniu 1939 r., Warszawa 1957.
• Łydżba Ł., O walce PZL.23B Karaś nad Pęczniewem, „Na Sieradzkich Szlakach” 2012, R. XXVII, nr 3/107, s. 13‒15.
• Majewski M., Kresowa Brygada Kawalerii w kampanii 1939 roku, Warszawa 2011.
• Molski J., Przez pobojowiska lotniczego Września 1939: Wędrówki z notatnikiem i łopatą, Czerwonak 2015.
• Pionier-Bataillon 30, Geschichte 1936–1945, Pionier-Kameradschaft, Lübeck [b.d.w.].
• Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej, t. I, Kampania wrześniowa 1939, cz. 2, Przebieg działań od 1 do 8 września, Londyn 1986.
• Porczyński W., Kronika działań Kresowej Brygady Kawalerii w kampanii wrześniowej 1939 roku, [w:] Boje nad Wartą. 10 Kaniowska Dywizja Piechoty i Kresowa Brygada Kawalerii w kampanii wrześniowej, t. 1, Opracowania i dokumenty, A. Wesołowski i in. (red.), Warszawa‒Sochaczew‒Zduńska Wola 2021, s. 441.
• Porwit M., Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku, cz. I, Plany i ich załamanie się, Warszawa 1969.
• Rezmer W., Armia „Poznań” 1939, Warszawa 1992.
• Rómmel J., Za honor i Ojczyznę. Wspomnienia dowódcy Armii „Łódź” i „Warszawa”, Warszawa 1991.
• Sawicka-Miszewska D., Sawicki L., Sawicki R., Tadeusz Sawicki (1912–1939) – lotnik poległy na ziemi szadkowskiej. Wspomnienie rodziny, „Biuletyn Szadkowski” 2017, t. 17, s. 135‒148. https://doi.org/10.18778/1643-0700.17.09
• Siła-Nowicki W., Wspomnienia i dokumenty, t. 1, Wrocław 2002.
• Stulczewski J., RWD‒14B „Czapla” i jego załoga zestrzelona w Górach Prusinowskich we wrześniu 1939 r. – prace eksploracyjne i upamiętnienie, „Biuletyn Szadkowski” 2018, t. 18, s. 79‒90. https://doi.org/10.18778/1643-0700.18.06
• Szepietowski K., 60 pułk piechoty na szlaku bojowym Ostrów Wlkp. ‒ Warszawa, [w:] Żołnierze września, Warszawa 1971, s. 116‒117.
• Tym J.S., Działania w rejonie Popowa 5 września 1939 roku, [w:] 6 Pułk Strzelców Konnych, Warszawa 2013, s. 67 i 71.
• Wawrzecki W., Historyczny „Biuletyn Lotniczy” poświęcony pamięci lotników 32 Eskadry Rozpoznawczej poległych 5 września 1939 r. w Wylazłowie koło Pęczniewa, Łódź 2008.
• Wesołowski A. i in. (red.), Boje nad Wartą. 10 Kaniowska Dywizja Piechoty i Kresowa Brygada Kawalerii w kampanii wrześniowej, t. 1, Opracowania i dokumenty, Warszawa‒Sochaczew‒Zduńska Wola 2021.
• Wójcik T., Skrwawione miasto. Uniejów i jego region w czasie wojny obronnej 1939 roku, „Biuletyn Uniejowski” 2018, t. 7, s. 41‒63. https://doi.org/10.18778/2299-8403.07.04
• Wójcik T., Boraś J., Walki Oddziału Wydzielonego ppłk. Mariana Frydrycha z jednostkami 30 Dywizji Piechoty Wehrmachtu o utrzymanie przeprawy mostowej w Uniejowie w dn. 6–7 września 1939 roku, „Biuletyn Uniejowski” 2020, t. 9, s. 23‒57. https://doi.org/10.18778/2299-8403.09.02
• Wróblewski J., Armia „Łódź” 1939, Warszawa 1975.
• Die Gliederungeiner Aufklärungs-Abteilung der Wehrmacht, [online] http://lexikon-wehrmacht.de/Gliederungen/AufklAbt/Gliederung.htm [dostęp: 18.04.2021].
• Gliederung und Stellenbesetzung der Wehrmacht, [online] http://gliederungundstellenbesetzung.blogspot.com [dostęp: 31.05.2021].
• Serwis internetowy Heleny Studzińskiej o wsi Miłkowice, [online] https://milkowice.pl.tl/ [dostęp: 20.04.2021].
• Serwis internetowy Komendy Powiatowej Policji w Poddębicach, [online] http://www.poddebice.policja.gov.pl [dostęp: 21.03.2021].

Identifiers

DOI

10.18778/2299-8403.10.04

Biblioteka Nauki

2034179