Służba na dworze królewskim drogą do kasztelanii spycimierskiej na przykładzie nominacji z lat 1483–1496

• Authors: Jędrzej Tomasz Kałużny

Title variants

EN

Service at the royal court as a way to the spycimierskie castellany on the example of nominations in 1483–1496

Abstracts

EN

In the last two decades of the 15th century, the function of the castellan of Spycimierz was entrusted to the king’s courtiers: Rafał Leszczyński, Mikołaj Bronowski, Mikołaj Lubrański and Jan Jarand Brudzewski. They were members of the court equestrian company that was part of the private court of the kings of Poland. This text is based on analyzed source material, which made it possible to trace their court and clerical careers before and after serving as the castellan of Spycimierz.

PL

W ostatnich dwóch dekadach XV w. urząd kasztelana spycimierskiego powierzany był dworzanom konnym władców Polski Kazimierza Jagiellończyka i Jana Olbrachta. Urząd kasztelana sprawowali wówczas między innymi: Rafał Leszczyński, Mikołaj Bronowski, Mikołaj Lubrański i Jan Jarand Brudzewski. Wchodzili oni w skład chorągwi nadwornej i tworzyli tym samym bezpośrednie otoczenie monarchów. Sprawując funkcje dworzan konnych, należeli do osobistego oddziału królewskiego, prowadząc swoje konne poczty.

Keywords

PL

Spycimierz; kasztelan; kasztelania; chorągiew nadworna; dwór; XV wiek; Kazimierz Jagiellończyk; Jan Olbracht; dworzanie konni

EN

Spycimierz; castellan; castellany; court company; court; 15th century; Casimir IV Jagiellon (Kazimierz Jagiellończyk); John I Albert (Jan Olbracht)

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Biuletyn Uniejowski
• Year: 2022
• Volume: 11
• Pages: 9-25

Dates

published

2022

Contributors

author

Jędrzej Tomasz Kałużny

• Absolwent Katedry Historii Średniowiecznej, Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, ul. Kamińskiego 27a, 90-219 Łódź; pracownik Urzędu Miasta w Uniejowie, Centrum Spycimierskie Boże Ciało, ul. bł. Bogumiła 13,99-210 Uniejów

• https://orcid.org/0000000313370329

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Skarbu Koronnego, Oddział 86, Rachunki z przychodów i wydatków na potrzeby wojska: t. 2–4.
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Skarbu Koronnego, Rachunki Królewskie: t. 16, 20, 21, 22.
• Archiwum Państwowe w Gdańsku, Korespondencja miasta Gdańska, APG, 300 D, 3, nr 304, 323, 333, 450.
• Anonim tzw. Gall, Kronika polska, R. Grodecki (przeł.), wyd. 4, Wrocław 1975, s. 116.
• Anonimowy memoriał o zadaniach króla i porządku na dworze, wyd. A. Sucheni-Grabowska, M. Kośka, „Miscellanea Historico-Archivistica” 2000, t. 11.
• Górnicki Ł., Dworzanin polski, t. 2, oprac. R. Pollak, Wrocław 2004.
• Katalog dokumentów i listów królów polskich: z Archiwum Państwowego w Gdańsku (do 1492), opr. M. Grulkowski, B. Możejko, S. Szybkowski, Gdańsk 2014.
• Katalog dokumentów i listów królów polskich: z Archiwum Państwowego w Gdańsku (Jan Olbracht i Aleksander Jagiellończyk), opr. S. Szybkowski, Gdańsk 2016.
• Kromer M., Polska, czyli o położeniu, ludności, obyczajach, urzędach i sprawach publicznych Królestwa Polskiego księgi dwie, przeł. S. Kazikowski, Olsztyn 1984.
• Księga Skarbowa Króla Kazimierza Jagiellończyka, (Liber quitantiarum regis Casimiri ab a. 1484 ad 1488) [w:] Teki A. Pawińskiego, t. 2, Warszawa 1897.
• Ostroróg J., Monumentum pro reipublicae ordinatione [w:] Jana Ostroroga żywot I pismo o naprawie Rzeczypospolitej. Studyum z literatury politycznej XV wieku, wyd. A. Pawiński, Warszawa 1884.
• Bieniak J., Lubrański Mikołaj (ok. 1460–1524) [w:] PSB, t. 18, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1973, s. 84–85.
• Borkowska U., Dynastia Jagiellonów w Polsce, Warszawa 2011.
• Czwojdrak B., Z badań nad dworem królowej Zofii Holszańskiej, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 2010, t. 2 (6), s. 157–179.
• Dworzanin [w:] Słownik staropolski, t. 2, Warszawa–Kraków 1957, s. 260.
• Ferenc M., Dwór Zygmunta Augusta. Organizacja i ludzie, Oświęcim 2014.
• Fuchs F., Ustrój dworu królewskiego za Stefana Batorego [w:] Studia historyczne, Kraków 1908, s. 31–172.
• Gąsiorowski A., Leszczyński Rafał (zm. 1501) [w:] PSB, t. 17, Wrocław 1972, s. 128–130.
• Gąsiorowski A., Rotacja elity władzy w średniowiecznej Polsce [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. 1, Warszawa 1981, s. 266.
• Gloger Z., hasło: Dworzanin [w:] Encyklopedia staropolska ilustrowana, Warszawa 1978, s. 64–67.
• Gładysz A., Militarne aspekty funkcjonowania dworu królewskiego ostatnich Jagiellonów. Stan badań i ich perspektywy [w:] Ad perpetuam rei memoriam. Jagiellonowie i ich czasy w historiografii polskiej XVI–XXI wieku, A. Januszek-Sieradzka (red.), Sandomierz 2013, s. 37–57.
• Górczak Z., Kariery majątkowe rodzin aspirujących do kręgu elity możnowładztwa wielkopolskiego w drugiej połowie XV i początkach XVI w., Poznań 2013.
• Grabarczyk T., Kowalska-Pietrzak A., Szymczak J., Uniejowskie strony. Karty z przeszłości odległej, nieznanej i bliskiej gminy Uniejów, J. Szymczak (red.), Łódź–Uniejów 2008.
• Kałużny J. T., U boku króla. Chorągiew nadworna królów Polski u schyłku XV wieku, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 2019, nr 103, s. 59–72.
• Kręt H., Dwór królewski Jadwigi i Jagiełły, Kraków 1987.
• Możejko B., Szybkowski S., Śliwiński B., Krąg rodzinny i kariera pisarza ziemskiego sieradzkiego, kasztelana spycimierskiego Mikołaja Bronowskiego z Wielkiego Bronowa (zm. 1492), Gdańsk 2003.
• Nadolski A., Spicimierz nad Wartą. Średniowieczny zespół osadniczy, „Archeologia Polski” 1966, t. 10, z. 2, s. 701–712.
• Pakulski J., Ród Godziębów w średniowiecznej Polsce. Studium genealogiczne, Toruń 2005.
• Pociecha J., Brudzewski Jan (zm.1532) [w:] PSB, t. 3, Kraków 1937, s. 5–6.
• Poklewski T., Spicymierska włość grodowa w średniowieczu. Obraz gospodarczy, Łódź 1975.
• Rutkowska G., Dwór królewski w Polsce w XIV wieku – stan badań i postulaty badawcze [w:] Curia regis, curia reginalis. Dwory królewskie w średniowiecznej Europie Środkowej – stan badań i postulaty badawcze, B. Czwojdrak, A. Januszek-Sieradzka (red.), Sandomierz 2014, s. 59–70.
• Senkowski J., Materiały archiwalne do historii organizacji polskiej siły zbrojnej w drugiej połowie XV wieku przechowywane w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, SMHW, 1954, t. 1.
• Skibniewska J., Dwór królewski Aleksandra Jagiellończyka w latach 1501–1506, Lublin 2015.
• Szybkowski S., Brudzewscy herbu Pomian na Kujawach i w Wielkopolsce. Uwagi o majątkach, starostwach i genealogii, „Roczniki Historyczne” 2013, R. 79, s. 72–97.
• Szybkowski S., Szlacheckie elity we wspólnocie terytorialnej w późnym średniowieczu [w:] Człowiek w średniowieczu. Między biologią a historią, A. Szymczakowa (red.), Łódź 2009, s. 103–125.
• Szymczak J., Wielkość zasobów uzbrojenia [w:] Uzbrojenie w Polsce średniowiecznej 1450–1500, A. Nowakowski (red.), Toruń 1998, s. 282–304.
• Szymczakowa A., Urzędnicy łęczyccy i sieradzcy do połowy XV wieku, Łódź 1984.
• Szymczakowa A., Wiejskie zaplecze Uniejowa do schyłku XVI wieku [w:] Miasto Uniejów i region spycimiersko-uniejowski poprzez wieki, t. 1, Do 1918 roku, J. Szymczak (red.), Łódź–Uniejów 2021, s. 129–211.
• Urzędnicy centralni i nadworni XIV–XVIII wieku. Spisy, K. Chłapowski, S. Ciara, Ł. Kądziela, T. Nowakowski, E. Opaliński, G. Rutkowska, T. Zielińska (oprac.), Kórnik 1992.
• Urzędnicy kujawscy i dobrzyńscy XVI–XVIII wieku. Spisy, opr. K. Mikulski, W. Stanek, Kórnik 1990.
• Urzędnicy łęczyccy, sieradzcy i wieluńscy XIII–XV wieku. Spisy, opr. J. Bieniak, A. Szymczakowa, Wrocław 1985.
• Urzędnicy wielkopolscy XII–XV wieku. Spisy, opr. M. Bielińska, A. Gąsiorowski, J. Łojko, Wrocław 1985.
• Urzędnicy wielkopolscy XVI–XVIII wieku. Spisy, opr. A. Bieniszewski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1987.
• Urzędnicy województw łęczyckiego i sieradzkiego XVI–XVIII wieku. Spisy, opr. E. Opaliński, H. Żerek-Kleszcz, Kórnik 1993.
• Wilamowski M., Familia dworska Piotra i Andrzeja Odrowążów Sprowskich [w:] Polska i jej sąsiedzi w późnym średniowieczu, K. Ożóg, S. Szczur (red.), Kraków 2000, s. 273–324.

Identifiers

DOI

10.18778/2299-8403.11.01

Biblioteka Nauki

2130195