Wybrane zagadnienia z dziejów tradycji zdobienia trasy Bożego Ciała w parafii Spycimierz

• Authors: Tomasz Wójcik

Title variants

EN

Some remarks on the history of the tradition of Corpus Cristi decorations in the parish of Spycimierz

Abstracts

EN

The aim of this article is to discuss three issues connected with the tradition of decorating the route of the Corpus Christi procession in the parish of Spycimierz. It first presents an outline of the history of the parish and the villages that it comprises today. Next, it highlights the origins of this tradition and reconstructs the six routes that the Corpus Christi procession followed over the past 50 years. It also explains the rules used by the local community in choosing the route.

PL

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie trzech zagadnień związanych z dziejami tradycji ubierania (zdobienia) trasy procesji Bożego Ciała w parafii Spycimierz. Tekst otwiera zarys dziejów parafii oraz miejscowości współcześnie ją tworzących. Autor analizuje kwestię genezy i okresu narodzin zwyczaju oraz rekonstruuje sześć tras, po których wędrowała procesja Bożego Ciała w parafii Spycimierz podczas ostatniego półwiecza. Wskazuje także reguły, którymi miejscowa społeczność kierowała się, ustalając przebieg trasy.

Keywords

PL

Spycimierz; Boże Ciało; dywany kwiatowe; kasztelania; niematerialne dziedzictwo kulturowe

EN

Spycimierz; Corpus Cristi; flower carpets; castellany; intangible cultural heritage

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Biuletyn Uniejowski
• Year: 2023
• Volume: 12
• Pages: 135-158

Dates

published

2023

Contributors

author

Tomasz Wójcik

References

• ks. Wojciech Kaźmierczak, były proboszcz parafii w Spycimierzu. Wywiad telefoniczny z dn. 8.04.2022 r.
• ks. prał. Wojciech Krzywański, proboszcz spycimierski w latach 1977–1993, obecnie na emeryturze we Włocławku, wywiad telefoniczny z dn. 7.04.2022 r.
• Jolata Ilska, zam. Spycimierz, radna Rady Miejskiej w Uniejowie z terenu Spycimierza, wywiad z dn. 7.04.2022 r.
• Lucjan Łukasik, zam. Człopy, wiceprzewodniczący Rady Miejskiej w Uniejowie, były sołtys wsi Człopy, wywiad z dn. 7.04.2022 r.
• Maria Pełka, zam. w Spycimierzu, prezeska Parafialnego Stowarzyszenia „Spycimierskie Boże Ciało”, wywiady z dn. 29.03 i 8.04.2022 r.
• Stanisław Pełka, spycimierzanin od urodzenia, sołtys wsi od 1989 r. Wywiad z dn. 26.03.2022 r.
• Parafia rzymskokatolicka w Spycimierzu, Kronika parafii Śpicimierz.
• Andrzejewski A., Sikora J., (red.), Grodziska wczesnośredniowieczne Polski centralnej.
• Archeologiczne badania nieinwazyjne z lat 2013–2016, Łódź 2017.
• Cepil M., Figlus T., Parcelacja wsi w okresie międzywojennym i jej reperkusje osadnicze na przykładzie folwarków Orzeszków, Wielenin i Zieleń, „Biuletyn Uniejowski” 2018, t. 7, s. 29–45.
• Chańko J., W PRL 1945–1989, [w:] J. Szymczak (red.), Miasto Uniejów i region spycimiersko-uniejowski poprzez wieki, t. 2. Lata 1918–2020, Łódź–Uniejów 2021.
• Dragan J., Spycimierskie Boże Ciało – tradycja i współczesność, [w:] K. Smyk (red.) Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu. Raport z badań i rekomendacje do planu ochrony, Uniejów–Wrocław 2020.
• Figlus T., Rozwój układu ruralistycznego Spycimierza na tle dziejów osadnictwa w świetle badań geograficzno-historycznych i archeologicznych, „Biuletyn Uniejowski” 2015, t. 4, s. 73–94.
• Grabarczyk T., Kowalska-Pietrzak A., Szymczak J., Uniejowskie strony. Karty z przeszłości odległej, nieznanej i bliskiej gminy Uniejów, Łódź–Uniejów 2008.
• Herby rycerstwa polskiego przez Bartosza Paprockiego zebrane i wydane r.p. 1584, wydanie Kazimierza Józefa Turowskiego, Kraków 1858.
• Jabłońska A., Kapituła uniejowska do początku XVI w., Kielce 2005.
• Jabłoński M., Samorządowy Uniejów w latach 1990–2020, [w:] J. Szymczak (red.), Miasto Uniejów i region spycimiersko-uniejowski poprzez wieki, t. 2. Lata 1918–2020, Łódź–Uniejów 2021.
• Jakimowicz R., Sprawozdanie z działalności Państwowego Konserwatora Zabytków Przedhistorycznych Okręgu Warszawskiego za rok 1923, „Wiadomości Archeologiczne” 1925, t. IX, z. 3–4, s. 305–330.
• Józefiak I., Okupny D., Rozwój i formy osadnictwa olęderskiego w środkowym odcinku doliny Warty, [w:] R. Machowski, M.A. Rzętała (red.), Z badań nad wpływem antropopresji na środowisko, t. 9, Sosnowiec 2008.
• Kamińska J., Grody wczesnośredniowieczne ziem Polski środkowej na tle osadnictwa, „Acta Archeologica Universitatis Lodzensis” 1953, nr 2, s. 108–110.
• Kara M., Krąpiec M., Teske G., Wyniki badań archeo-dendrochronologicznych wybranych grodzisk wczesnośredniowiecznych z terenu historycznej Wielkopolski, przeprowadzonych w 2005 roku, „Fontes Archaeologici Posnanienses” 2006, t. 42, s. 125–144.
• Kaźmierczak W., Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów jako krajowe dziedzictwo niematerialne, „Biuletyn Uniejowski” 2018, t. 7, s. 65–75.
• Kita J., Lata zaborów 1793–1918. Wielki kryzys, [w:] J. Szymczak (red.), Miasto Uniejów i region spycimiersko-uniejowski poprzez wieki, t. 1. Do roku 1918, Łódź–Uniejów 2021.
• Lange K.T., Ksiądz biskup Wojciech Owczarek (1875–1938), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1970, t. 20, s. 217–248.
• Łęcki W. (red.), Wielkopolska nasza kraina, t. 3. Rzecz o wybitnych ludziach, kulturze ludowej i turystyce Wielkopolski, Poznań 2004.
• Machowski R., Rzętała M.A. (red.), Z badań nad wpływem antropopresji na środowisko, t. 9, Sosnowiec 2008.
• Miasto Uniejów i region spycimiersko-uniejowski poprzez wieki, J. Szymczak (red.), t. 1. Do roku 1918, t. 2. Lata 1918–2020, Łódź–Uniejów 2021.
• Nadolski A., Spicymierz nad Wartą: średniowieczny zespół osadniczy, „Archeologia Polski” 1966, t. X, z. 2, s. 701–712.
• Nogala D., Nowicki P., Lokalizacja i zmiany przestrzenne wsi w XX wieku w dolinie Warty w okolicach Uniejowa, „Biuletyn Uniejowski” 2015, t. 4, s. 95–111.
• Nowakowski A., Pradzieje Uniejowa i okolic, [w:] J. Szymczak (red.), Uniejów. Dzieje miasta, Łódź–Uniejów 1995.
• Poklewski T., Próba archeologicznej rekonstrukcji włości średniowiecznej Spycimierz nad Wartą, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1971, R. XIX, nr 3, s. 437–446.
• Pozorski K., Włoskie pochodzenie tradycji dekoracyjnych uroczystości Corpus Domini, „Biuletyn Uniejowski” 2019, t. 8, s. 65–75.
• Prugar J., Mikrotoponimia i ojkonimia gminy Uniejów, „Biuletyn Uniejowski” 2014, t. 3, s. 111–134.
• Różańska W., Cmentarzysko łużyckie z młodszego okresu halsztackiego w Spicimierzu pow. Turek, „Materiały Starożytne” 1958, t. IV, s. 145–156.
• Różycki A., Notatki z podróży po Polsce, „Konteksty Polska Sztuka Ludowa” 1994, R. 48, nr 3–4, s. 122–126.
• Sikora J. [i in.], Uwarunkowanie geologiczne i geomorfologiczne funkcjonowania średniowiecznych grodowych zespołów osadniczych w Polsce środkowej [w:] A. Andrzejewski, J. Sikora (red.), Grodziska wczesnośredniowieczne Polski centralnej. Archeologiczne badania nieinwazyjne z lat 2013–2016, Łódź 2017.
• Smyk K., Obrzęd jako tekst kultury. Przykład Bożego Ciała w Spycimierzu, Lublin 2020.
• Smyk K. (red.), Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu. Raport z badań i rekomendacje do planu ochrony, Uniejów–Wrocław 2020.
• Smyk K., Włodarczyk B., Jełowicki A., Od badań terenowych do rekomendacji – spycimierska praktyka ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, [w:] K. Smyk (red.), Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu. Raport z badań i rekomendacje do planu ochrony, Uniejów–Wrocław 2020.
• Sobczak J., Boże Ciało w Spycimierzu, [w:] W. Łęcki (red.), Wielkopolska nasza kraina, t. 3. Rzecz o wybitnych ludziach, kulturze ludowej i turystyce Wielkopolski, Poznań 2004.
• Szkutnik P., Początki tworzenia kompozycji z kwiatów na trasie Bożego Ciała w Spycimierzu, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2019, t. 111, s. 331–344.
• Szymczak J., Kasztelania spycimierska i kształtowanie się uniejowskiego regionu osadniczego do końca XVI wieku. [w:] J. Szymczak (red.), Miasto Uniejów i region spycimiersko-uniejowski poprzez wieki, t. 1. Do roku 1918, Łódź–Uniejów 2021.
• Szymczakowa A., Gąsiorowski A. (red.), Urzędnicy łęczyccy, sieradzcy i wieluńscy XIII–XV wieku. Spisy, oprac. J. Bieniak, Wrocław 1985.
• Śliwiński J., Sprawozdanie z ratowniczych archeologicznych badań wykopaliskowych, przeprowadzonych na stanowisku nr 36 (AZP 62-45/177) w miejscowości Spycimierz, gm. Uniejów, „Biueltyn Uniejowski” 2021, t. 11, s. 27–48.
• Tomaszczuk A., Kwietny kobierzec: O obchodach święta Bożego Ciała w Spycimierzu, „Konteksty Polska Sztuka Ludowa” 2004, R. 58, nr 1–2, s. 213.
• Trzaska M., Boże Ciało po spycimiersku, „Kultura wsi” 2021, nr 14 (3), s. 30.
• Tyczyno A.R., 100 lat budowania społeczeństwa obywatelskiego na Ziemi Uniejowskiej, Uniejów 2013.
• Uniejów. Dzieje miasta, J. Szymczak (red.), Łódź–Uniejów 1995.
• Waingertner P., W Drugiej Rzeczypospolitej 1918–1939, [w:] J. Szymczak (red.), Miasto Uniejów i region spycimiersko-uniejowski poprzez wieki, t. 2. Lata 1918–2020, Łódź–Uniejów 2021, passim.
• Wójcik T., Dziewięćset lat parafii w Spycimierzu, „W Uniejowie” 2006, nr 26, s. 7–8.
• Wójcik T., Uniejów i region uniejowski w okresie II wojny światowej, [w:] J. Szymczak (red.), Miasto Uniejów i region spycimiersko-uniejowski poprzez wieki, t. 2. Lata 1918–2020, Łódź–Uniejów 2021, passim.
• Wójcik T., (red.), Zapamiętane z Brückstädt. Wspomnienia wojenne mieszkańców ziemi uniejowskiej, Uniejów 2014.
• Żerek-Kleszcz H., Uniejów i jego zaplecze gospodarcze w XVII–XVIII wieku, [w:] J. Szymczak (red.), Miasto Uniejów i region spycimiersko-uniejowski poprzez wieki, t. 1. Do roku 1918, Łódź–Uniejów 2021.
• Kujawska sztuka efemeryczna https://woak.torun.pl/artykul/kujawska-sztuka-efemeryczna/ [dostęp: 05.05.2023].
• Smyk K. , Kwietne dywany na Boże Ciało w przekazach mieszkańców parafii Spycimierz, https://kulturaludowa.pl/artykuly/kwietne-dywany-na-boze-cialo-w-przekazach-mieszkancow-parafii-spycimierz [dostęp: 05.05.2023]
• Tabares C., Origen e Historia de las Alfombras de Flores (Infioratas) de La Orotava, https://blogdecarlostabaresdenava.blogspot.com [dostęp: 05.05.2023].

Identifiers

DOI

10.18778/2299-8403.12.07

Biblioteka Nauki

28408300