Kwestia językowa w dziejach. Zarys problematyki

• Authors: Roman Szul

Title variants

EN

Language question in the history. An outline

Abstracts

EN

Language question consists in debates over language situation, i.e. position of individual languages in a territory (language status), or over their corpus, or over their classification as belonging to a larger linguistic category (group/family) which sometimes is politically tainted. It appears when there is a competition between languages or between concepts of language policy. In Europe it emerged first in early middle ages in the Christian Church over the role of local languages in liturgy which was one of causes of the split into Western and Eastern Christianity. It occurred again during the reformation being a cause of the split into Catholicism and Protestantism. Language question was the most intense since mid-18th until mid 20th century parallel to the idea of nation state and imperialism. It led to disintegration of multiethnic states and imposition of the model of monolingual states, the latter consisting in downgrading “dialects” and assimilation of linguistic minorities. This model was largely followed by non-European states. In the second half of the 20th century a more liberal stance in Western Europe dominated in relation to regional, minority and immigrant languages. In recent years in some European countries there is a return to the language policy of assimilation of ethnic minorities and immigrants, and language policy is used as a barrier to inflow of undesirable migrants. At the same time institutionalization of the European integration raised the language question at the EU level.

PL

Kwestia językowa polega na sporach na temat sytuacji językowej, to jest miejsca poszczególnych języków na danym terytorium (status języków), na temat ich korpusu lub ich zaklasyfikowania do szerszej kategorii językowej (grupy lub rodziny językowej). W Europie po raz pierwszy wyłoniła się we wczesnym średniowieczu w Kościele chrześcijańskim i dotyczyła roli miejscowych języków w liturgii, co było jednym z powodów podziału na chrześcijaństwo zachodnie i wschodnie. Ponownie zdarzyło to się podczas reformacji, będąc jedną z przyczyn podziału na katolicyzm i protestantyzm. Kwestia językowa była najbardziej intensywna od połowy XVIII do połowy XX w., towarzysząc idei państwa narodowego i imperializmowi. Model ten był naśladowany przez państwa pozaeuropejskie. W drugiej połowie XX w. w Europie zachodniej dominował bardziej liberalny stosunek do regionalnych, mniejszościowych i imigranckich języków. W ostatnich latach w niektórych europejskich krajach ma miejsce powrót do polityki językowej mającej na celu asymilację mniejszości narodowych i imigrantów, a polityka językowa bywa używana też jako bariera przeciwko napływowi niepożądanych imigrantów. W tym samym czasie instytucjonalizacja integracji europejskiej podniosła kwestię językową na poziomie UE.

Keywords

EN

language; language policy; language situation; language conflicts; national language; regional language; immigrant language

PL

język; polityka językowa; sytuacja językowa; konflikty językowe; język narodowy; język regionalny; język imigrantów

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Studia z Geografii Politycznej i Historycznej
• Year: 2012
• Volume: 1
• Pages: 69-94

Dates

published

2012

Contributors

author

Roman Szul

• Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych, Uniwersytet Warszawski, 00-927 Warszawa, ul. Krakowskie Przedmieście 30

References

• Burke P., 2009, Języki i społeczności w Europie wczesnonowoczesnej, Wydawnictwo UJ, Kraków.
• Diaz-Couder, E., 1997, Multilingüismo y Estado-Nación en México „Diverscité” Janvier: www.teluq.uquebec.ca/diverscite/entree.htm
• Fedoruk O., 2003, Ukajinśko-pol’śki widnosyny y percepciji Pantelejmona Kulisza (Kontekst hałyćkoho suspil’no-literaturnoho procesu 60-ch rr. XIX st), „Ukrajina Moderna”, 8, s. 73–106.
• Fernández Retamar R., 1979, Nuestra América y Occidente (w zbiorze: Calibán y otros ensayos), Editorial Arte y Literatura, La Habana.
• Gelber H.G., 2001, Nations out of Empires. European Nationalism and Transformation of Asia, Palgrave Macmillan, Basingstoke–New York.
• Grodecki R., 1945, Powstanie polskiej świadomości narodowej, Katowice.
• Hlibowicka-Węglarz B. 2003, Język portugalski w świecie. Wczoraj i dziś, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
• Judge A., 2007, Linguitic Policies and Survival of Regional Languages in France and Britain, Palgrave Macmillan, Basingstoke.
• Kraus J, 1996, Jazyk Čechů v proměnách od dánověku do národního obrození, [w:] Čeština, jak ji znáte i neznáte, Academia, Praha.
• Łada A., 2011, Patent na Prezydencję?, „Gazeta Wyborcza”, 8.03.2011.
• Łuczak J., 2010, Polityka językowa Unii Europejskiej, Oficyna Wydawnicza ASPAR-JR, Warszawa”.
• Macan T., 2004, Hrvatska povijest, Matica hrvatska, Zagreb.
• Mańczak W., 2002, O pochodzeniu i dialekcie Kaszubów, Oficyna Czec, Gdańsk.
• Merkel erklärt “Multikulti” für gescheitert, 2010, „Frankfurter Allgemeine Zeitung”, 16.10.2010.
• Multiculturalism has failed us: it’s time for muscular liberalism, says Cameron, 2011, „The Times”, 5.02.2011.
• Ostler N., 2006, Empires of the Word. A Language History of the World, Harper Perennial, London–New York–Toronto–Sydney.
• Ostler N., 2010, The Last Lingua Franca. English Until the Return of Babel, Allen Lane & Walker Publishing Company, London–New York.
• Pellicer D., 1997, Reconomimiento y conocimiento de las lenguas indígenas de México „Diverscité” Fevrier: www.teluq.uquebec.ca/diverscite/entree.htm
• Sławski F., 1988, Języki słowiańskie, [w:] Bednarczuk L. (red.), Języki indoeuropejskie, t. 2, PWN, Warszawa.
• Swenden W., 2006, Federalism and Regionalism in Western Europe. A Comparative and Thematic Analysis, Palgrave Macmillan, Basingstoke.
• Szul R., 2009, Język, naród, państwo. Język jako zjawisko polityczne, PWN, Warszawa.
• Šoltés P., 2004, Na východ od Tatier, na západ od Užhododu, „Na východ od Aše”, 3: www.navychod.cz
• Thiessová A.-M., 2007, Vytváření národních identitet v Evropě 18. až 20 století, Centrum pro studium demokracie a kultury, Brno.
• Tołstoj N.I., 1988, История и структура славянских литературных языков (Istorija i struktura sławianskich literaturnych jazykow), Nauka, Moskwa.
• Truchot C. 2008, Europe: l’enjeu linguistique, La Documentation Française, Paris.
• „Un brevet unique permettra à l’Union Européenne d’être plus compétitive” Entretien avec le professeur Alain Pompidou, 2011, „Entretien d’Europe”, 55, 26 avril, www.robert-schuman.eu/entretien_europe.php?num=55
• Urbańczyk S., 1979, Prace z dziejów języka polskiego, Ossolineum, Wrocław.
• Wright S., 2004, Language Policy and Language Planning. From Nationalism to Globalisation, Palgrave Macmillan, Basingstoke.
• Żelazny W., 2000, Francja wobec mniejszości narodowych. Etniczność, etnopolityka, etnosocjologia, Wyższa Szkoła Społeczno-Gospodarcza w Tyczynie, Tyczyn.

Identifiers

DOI

10.18778/2300-0562.01.05

Biblioteka Nauki

18797181