Polityczne meandry łemkowskich cerkwi

• Authors: Marek Barwiński

Title variants

Polityczne meandry łemkowskich cerkwi

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Zachowane do dziś łemkowskie cerkwie są jednymi z najbardziej charakterystycznych elementów krajobrazu kulturowego północnych Karpat oraz dowodem na wielonarodową i wielowyznaniową przeszłość Beskidów. Dramatyczna i skomplikowana historia oraz współczesna sytuacja tego regionu pokazuje bezpośredni wpływ wydarzeń politycznych na dzieje Łemków, ich kulturę duchową i materialną. Głównym celem artykułu jest pokazanie na przykładzie Łemkowszczyzny nadrzędnego wpływu uwarunkowań politycznych na strukturę wyznaniową. Przekształcenia i decyzje polityczne, zapadające bez udziału najbardziej zainteresowanych (w tym przypadku Łemków), skutecznie determinowały tak bardzo prywatną sferę życia jak wiara religijna. Miało to miejsce zarówno w XX w., jak i kilkaset lat wcześniej, jest tak również współcześnie.

EN

The Lemko churches preserved to present times are one of the most characteristic elements of the cultural landscape of the northern Carpathians. They are also clear, visual evidence of the multinational and multi-confessional history of the Beskidy mountains. Both – dramatic and complicated history and contemporary situation of the Lemko minority, perfectly presents direct impact of political events on the history of the Lemkos and their spiritual and material culture. The main purpose of the article is to show, on the example of the Lemko region, the overriding influence of political conditions on the denominational structure. Transformations and political decisions made without the participation of the most interested, in this case the Lemkos, effectively determined the private sphere of life like a religious faith. It took place both in the twentieth century and also few hundred years earlier. It also takes place today.

Keywords

PL

Łemkowie; Łemkowszczyzna; struktura religijna; prawosławie; Kościół greckokatolicki; dziedzictwo kulturowe; Łemkowie; Łemkowszczyzna; struktura religijna; prawosławie; Kościół greckokatolicki; dziedzictwo kulturowe

EN

Lemko; Lemko region; religious structure; Orthodoxy; Greek Catholic Church; cultural heritage

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Studia z Geografii Politycznej i Historycznej
• Year: 2018
• Volume: 7
• Pages: 163-187

Dates

published

2018-12-30

Contributors

author

Marek Barwiński

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geografii Politycznej, Historycznej i Studiów Regionalnych, 90-142 Łódź, ul. Kopcińskiego 31

References

• Barwiński M., 1999, Współczesna tożsamość etniczna i kulturowa Łemków na obszarze Łemkowszczyzny – uwarunkowania i konsekwencje, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 2, s. 53–69.
• Barwiński M., 2013, Geograficzno-polityczne uwarunkowania sytuacji Ukraińców, Łemków, Białorusinów i Litwinów w Polsce po 1944 roku, Łódź.
• Budzyński Z., 1992, Struktura terytorialna i stan wiernych Kościoła unickiego na Łemkowszczyźnie w XVIII wieku, [w:] Czajkowski J. (red.), Łemkowie w historii i kulturze Karpat, cz. 1, Rzeszów, s. 267–284.
• Czajkowski J., 1992, Dzieje osadnictwa historycznego na Podkarpaciu i jego odzwierciedlenie w grupach etnicznych, [w:] Czajkowski J. (red.), Łemkowie w historii i kulturze Karpat, cz. 1, Rzeszów, s. 27–167.
• Drozd R., 2010, Ukraińcy (do 1989 r.), [w:] Dudra S., Nitschke B. (red.), Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce po II wojnie światowej. Wybrane elementy polityki państwa, Kraków, s. 91–112.
• Drozd R., 2015, Losy cerkwi greckokatolickich i prawosławnych w Polsce w latach 1944–1989, [w:] Halczak B. i in. (red.), Łemkowie, Bojkowie, Rusini – historia, współczesność, kultura materialna i duchowa, t. 5, Słupsk–Zielona Góra–Svidnik, s. 409–420.
• Drozd R., Halczak B., 2010, Dzieje Ukraińców w Polsce w latach 1921–1989, Warszawa.
• Dudra S., 2004, Kościół prawosławny na ziemiach zachodnich i północnych Polski po II wojnie światowej, Zielona Góra.
• Dudra S., 2014, Odbudowa prawosławnej sieci parafialnej na Łemkowszczyźnie po 1956 roku jako element wielokulturowości regionu, „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”, 3, s. 307–320.
• Halczak B., 2015, Dzieje Łemków od średniowiecza do współczesności, Warszawa.
• Horbal B., 2010, Lemko studies: A handbook, New York.
• Keller J., 1982, Prawosławie, Warszawa.
• Krochmal A., 1992, Stosunki między grekokatolikami i prawosławnymi na Łemkowszczyźnie w latach 1918–1939, [w:] Czajkowski J. (red.), Łemkowie w historii i kulturze Karpat, cz. 1, Rzeszów, s. 285–299.
• Michna E., 2004, Kwestie etniczno-narodowościowe na pograniczu słowiańszczyzny wschodniej i zachodniej. Ruch rusiński na Słowacji, Ukrainie i w Polsce, Kraków.
• Moklak J., 2007, Fenomen tożsamości Łemków – uwarunkowania historyczne (do 1945 r.), [w:] Dudra S. i in. (red.), Łemkowie, Bojkowie, Rusini – historia, współczesność, kultura materialna i duchowa, t. 1, Legnica–Zielona Góra, s. 79–88.
• Nowakowski K., 1992, Sytuacja polityczna na Łemkowszczyźnie w latach 1918–1939, [w:] Czajkowski J. (red.), Łemkowie w historii i kulturze Karpat, cz. 1, Rzeszów, s. 313–351.
• Pactwa B., 1992, Próby reintegracji społeczności Łemków w Beskidzie Niskim, [w:] Dziewierski M., Pactwa B., Siewierski B. (red.), Dylematy tożsamości. Studium społeczności łemkowskiej w Polsce, Katowice, s. 92–138.
• Prach B., 1992, Apostolska Administracja Łemkowszczyzny, [w:] Czajkowski J. (red.), Łemkowie w historii i kulturze Karpat, Rzeszów, cz. 1, s. 299–312.
• Pudło K., 1992, Dzieje Łemków po drugiej wojnie światowej (zarys problematyki), [w:] Czajkowski J. (red.), Łemkowie w historii i kulturze Karpat, cz. 1, Rzeszów, s. 351–381.
• Reinfuss R., 1990, Śladami Łemków, Warszawa.
• Wojewoda Z., 1994, Zarys historii Kościoła greckokatolickiego w Polsce w latach 1944–1989, Kraków.
• Wysocki J., 2011, Ukraińcy na Lubelszczyźnie w latach 1944–1989, Lublin.

Identifiers

DOI

10.18778/2300-0562.07.06