O nowej duchowości – próba opisu zjawiska

• Authors: Janusz Mariański

Title variants

O nowej duchowości – próba opisu zjawiska

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wielu socjologów stawia pytanie, czy nie należy już mówić o nowej subdyscyplinie socjologicznej, mianowicie o socjologii duchowości, która analizuje nowe formy duchowości w kontekście przemian społeczeństw współczesnych. Część socjologów uznaje nowe formy duchowości za przejaw powrotu sacrum czy odmiany nowej religijności. Inni skłonni są je traktować jako symptom sekularyzacji i dekadencji religii. Jeszcze inni są skłonni uznawać tzw. alternatywną duchowość za ważny megatrend społeczno-kulturowy, zwiastujący „powrót religii”. W nawiązaniu do tych dyskusji autor stawia pytanie o relacje między religijnością i duchowością, analizuje zjawiska tzw. nowej duchowości we współczesnym świecie i w końcu próbuje zdefiniować nową duchowość jako fenomen niezależny od religii. Nowa duchowość kształtuje się poza instytucjonalnymi wymiarami religii, niekiedy w opozycji do niej, w kontekście ponowoczesności.

EN

Many sociologists pose the question whether we should be talking about a new sociological sub-discipline, namely, the sociology of spirituality, which analyses new forms of spirituality in the context of the transformation of modern societies. Some sociologists consider new forms of spirituality as a sign of the return of the sacred, or a new kind of religiosity. Others tend to see them as a symptom of the secularization and decadence of religion. Still others are inclined to regard the so-called alternative spirituality as an important sociocultural megatrend heralding the “return of religion”. In reference to these discussions, the author poses a question about the relationship between religiosity and spirituality, and analyses the phenomena of the so-called new spirituality in the contemporary world. He further tries to define the new spirituality as a phenomenon independent of religion. The new spirituality is formed outside of the institutional dimensions of religion, sometimes in opposition to it, in the context of post-modernity.

Keywords

PL

religijność; nowa duchowość; sekularyzacja; desekularyzacja; ponowoczesność; religijność; nowa duchowość; sekularyzacja; desekularyzacja; ponowoczesność

EN

religiosity; new spirituality; secularization; desecularization; postmodernity

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne
• Year: 2021
• Volume: 12
• Issue: 1
• Pages: 40-68

Dates

published

2021-07-01

Contributors

author

Janusz Mariański

• Wyższa Szkoła Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie

• https://orcid.org/0000-0002-0620-8000

References

• Bałys M. (2011) Poczucie sensu życia a duchowość. Próba analizy koncepcji Viktora E. Frankla w: Etyka i sens życia, D. Probucka (red.), Kraków, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, s. 129–137.
• Baniak J. (2013) Wielowymiarowość i konteksty kulturowe duchowości religijnej a inne formy duchowości, „Humaniora. Czasopismo Internetowe”, nr 2, s. 13–37.
• Bańka J. (2012) Kultura duchowa jako istota kultury humanistycznej w: Filozofia Marii Szyszkowskiej. Księga dedykowana, A. Kryniecka (red.), Białystok, Kresowa Agencja Wydawnicza, s. 398–409.
• Barker E. (2004) The Church without and the God Within: Religiosity and/or Spirituality? w: Religion and Patterns of Social, D. Marinović-Jerolimov, S. Zrinščak, I. Borowik (red.), Zagreb, Transformation. Ed. Institute for Social Research – ISORECEA, s. 36–37.
• Berger P.L. (2007) Pytania o wiarę. Sceptyczna zachęta do chrześcijaństwa, tłum. J. Łoziński, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax.
• Borowik I. (2016) Przemiany religijne w Polsce na tle transformacji w Europie Środkowo-Wschodniej i globalizacji w: Globalny i lokalny wymiar religii. Polska w kontekście europejskim, I. Borowik, A. Górny, W. Świątkiewicz (red.), Kraków, Zakład Wydawniczy NOMOS, Uniwersytet Śląski w Katowicach, s. 7–16.
• Borowik I., Mariański J. (2016) Religijność i duchowość w Polsce okresu transformacji – konflikt czy kontynuacja? w: Wobec zmian jutra. Co myślą Polacy i jak działają?, W. Morawski (red.), Warszawa, Wolters Kluwer, s. 423–449.
• Chmielewski M. (2005) Duc in altum, Refleksje o życiu duchowym wygłoszone w Radio Maryja i TV TRWAM (2 I 2003–30 XII 2004), Częstochowa, Edycja Świętego Pawła.
• Chmielewski M. (2013) Duchowość według Jana Pawła II. Studium na podstawie encyklik i adhortacji, Lublin, Wydawca: Polskie Stowarzyszenie Teologów Duchowości.
• Chmielewski M. (2017–2018) Współczesna polska teologia duchowości, „Duchowość w Polsce”, nr 19–20, s. 191–217.
• Chmielewski M. (2020) Św. Jan Paweł II o katolickiej duchowości, „Przegląd Uniwersytecki”, nr 2–3, s. 26–29.
• Davie G. (2010) Socjologia religii, tłum. R. Babińska, Kraków, Zakład Wydawniczy NOMOS.
• Dienberg von T., Thomas Eggensperger T., Engel U., (red.) (2013) Säkulare Frömmigkeit. Theologische Beiträge zu Säkularisierung und Individualisierung, Münster, Aschendorff Verlag.
• Dobbelaere K. (2008) Sekularyzacja. Trzy poziomy analizy, tłum. R. Babińska, Kraków, Zakład Wydawniczy NOMOS.
• Dziewięcki M. (2002) Wychowanie w dobie ponowoczesności, Kielce, Wydawnictwo JEDNOŚĆ.
• Fedele A. (2020) La spiritualité comme terrain d’entente entre la religion et le sécularisme: une approche ethnographique, ,,Social Compass”, nr 2, s. 177–190.
• Ferdek B. (2017) Duchowość jako interioryzacja dogmatu., „Studia Gnesnensia”, nr 31, s. 19–31.
• Geisel S. (2006) Neue Spiritualitäten w: Glaubenssache. Ein Buch für Gläubige und Ungläubige, von Stapferhaus Lenzburg (red.), Baden, Hier+jetzt, s. 140–143.
• Goodman N. (1997) Wstęp do socjologii, tłum. J. Polak, J. Ruszkowski, U. Zielińska, Poznań, Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Grabowska M. (2018) Bóg a sprawa polska. Poza granicami teorii sekularyzacji, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Haffner P. (2019) Bauman. Czynić swojskie obcym. Rozmowy Petera Haffnera z Zygmuntem
• Baumanem, tłum. K. Leszczyńska, Warszawa, Wydawnictwo: Wielka Litera.
• Jäger W., Quarch Ch. (2007) Fitness, wellnes a duchowość, tłum. Z. Mazurek, Warszawa, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza.
• Jeżowski M. (2010) Duchowość – Paradygmat socjologii religii czy socjologii moralności? A może socjologia duchowości w: Religijność i duchowość – dawne i nowe formy, M. Libiszowska-Żółtkowska, S. Grotowska (red.), Kraków, Zakład Wydawniczy NOMOS, s. 66–78.
• Kaczmarek A. (2006) Charles Taylor wobec odwagi duchowości w: Fenomen duchowości, A. Grzegorczyk, J. Sójka, R. Koschany (red.), Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM, s. 225–233.
• Kaczmarek J. (2019) Postsekularyzm – mikro- czy megatrend?, „Przegląd Religioznawczy”, nr 4, s. 35–46.
• Knoblauch H. (2005) Einleitung: Soziologie der Spiritualität, ,,Zeitschrift für Religionswissenschaft” 13, nr 2, s. 123–131.
• Knoblauch H. (2006) Soziologie der Spiritualität w: Handbuch Spiritualität. Zugänge, Traditionen, interreligiöse Prozesse, K. von Baier (red .), Darmstadt, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, s. 91–104.
• Knoblauch H. (2008) Spirituality and Popular Religion in Europe, ,,Social Compass”, nr 2, s. 140–153.
• Knoblauch H. (2009) Populäre Religion. Auf dem Weg in eine spirituelle Geselschaft, Frankfurt am Main, Campus Verlag.
• Kojder A. (2009) Anegdoty, limeryki, epifanie. O socjologii i socjologiach, Warszawa, Oficyna Naukowa.
• Kubińska J. (2010) Socjologiczno-aksjologiczny wymiar aktywności sportowej na przykładzie fitness w: Wartości – interesy – struktury społeczne. Uwarunkowania ludzkiej kreatywności i partycypacji w życiu publicznym, J. Szymczyk (red.), Lublin, Norbertinum, s. 155–172.
• Kula L. (2012) Nowa droga ateizmu według André Comte’a-Sponville’a, „Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ Nauki Humanistyczne”, nr 4, s. 25–32.
• Kutyło Ł. (2012a) Duchowe oazy na europejskiej „pustyni religijnej”?, „Kultura i Społeczeństwo” 56, nr 4, s. 197–201.
• Kutyło Ł. (2012b) Teorie socjologiczne a religia. Między sekularyzacją a desekularyzacją, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Libiszowska-Żółtkowska M. (2018) Resakralizacja w ponowoczesnej scenerii. Nowe odsłony religii i duchowości w: Religia wobec wyzwań współczesności z perspektywy nauk społecznych, I. Borowik, S. Grotowska, P. Piotr Stawiński (red.), Warszawa, Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 195–212.
• Lowen A. (1994) Duchowość ciała, tłum. S. Sikora, Warszawa, Wydawnictwo Jacek Santorski & Co.
• Luckmann T. (1996) Niewidzialna religia. Problem religii we współczesnym społeczeństwie, tłum. L. Bluszcz, Kraków, Zakład Wydawniczy NOMOS.
• Lulek J., Głaz S. (2009) Problematyka sensu ludzkiego życia w: Człowiek i jego życie religijne, S. Głaz (red.), Kraków, Wydawnictwo WAM, s. 11–49.
• Machniak J. (1999) Teologia duchowości. Stan aktualny i perspektywy rozwoju w: Duchowość chrześcijańska na progu trzeciego tysiąclecia. Księga Pamiątkowa ku czci Ojca Profesora Dominika Widera OCD, J. Machniak, J. W. Gogol (red.), Kraków, Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, s. 139–164.
• Marek Z., Walulik A. (2019) Pedagogika świadectwa. Perspektywa antropologiczno-kerygmatyczna, Kraków, Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie.
• Mariański J. (2010a) Nowa duchowość – alternatywa czy dopełnienie religijności? w: Religijność i duchowość – dawne i nowe formy, M. Libiszowska-Żółtkowska, S. Grotowska (red.), Kraków, Zakład Wydawniczy NOMOS, s. 19–34.
• Mariański J. (2010b) Religia w społeczeństwie ponowoczesnym, Warszawa, Oficyna Naukowa.
• Mariański J. (2018) Duchowość religijna i niereligijna – analiza pojęć w: Religia wobec wyzwań współczesności z perspektywy nauk społecznych, I. Borowik, S. Grotowska, P. Stawiński (red.), Warszawa, Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 175–193.
• Mariański J. (2019) Nowa religijność i duchowość – mit czy rzeczywistość? Studium socjologiczne, Warszawa, Warszawskie Wydawnictwo Socjologiczne.
• Mariański J., Wargacki S. A. (2011) Nowa duchowość jako megatrend społeczny i kulturowy, „Przegląd Religioznawczy”, nr 4, s. 127–149.
• Mariański J., Wargacki S.A. (2016) Płynne sacrum w społeczeństwie ponowoczesnym, „Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne”, nr 4, s. 7–27.
• McGuire M. B. (2012) Religia w kontekście społecznym, tłum. S. Bardziej, Kraków, Zakład Wydawniczy NOMOS.
• Mielicka-Pawłowska H. (2013) Religijność zorientowana ekologicznie w: Religijne wymiary życia społecznego, H. Mielicka-Pawłowska (red.), Kielce, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, s. 376–394.
• Mielicka-Pawłowska H. (2017a) Jak immanencja może stać się transcendencją? Rozważania o nowej duchowości w: Kościoły, religie, kultury. Współczesne wymiary reprezentacji i partycypacji, M. Sroczyńska, S. H. Zaręba (red.), Warszawa, Wydawnictwo Naukowe UKSW, s. 199–210.
• Mielicka-Pawłowska H. (2017b) Duchowość jako forma konstruowania porządku aksjonormatywnego, „Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne”, nr 4, s. 67–74.
• Mielicka-Pawłowska H. (2018) Wydarzenia religijne jako forma ponowoczesnej duchowości w: Religia wobec wyzwań współczesności z perspektywy nauk społecznych, I. Borowik, S. Grotowska, P. Stawiński (red.), Warszawa, Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 213–229.
• Mielicka-Pawłowska H. (2019) Mit nowej religijności i duchowości w: J. Mariański Nowa religijność i duchowość – mit czy rzeczywistość? Studium socjologiczne, Warszawa, Warszawskie Wydawnictwo Socjologiczne.
• Mikołejko Z. (2001) Katolicyzm polski pod presją nowej duchowości w: Katolicyzm polski na przełomie wieków. Mity, rzeczywistość, obawy, nadzieje, J. Baniak (red.), Poznań, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Wydział Teologiczny – Redakcja Wydawnictw, s. 13–25.
• Misztal W. (2017) Arcybiskupa Życińskiego koncepcja związków między duchowością chrześcijańską a mediami (przyczynek do badań) w: Media – kultura – dialog. W piątą rocznicę śmierci arcybiskupa Józefa Życińskiego, R. Nęcek, W. Misztal (red.), Kraków, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Wydawnictwo Naukowe. s. 53–74.
• Motak D. (2010) Religia – religijność – duchowość. Przemiany zjawiska i ewolucja pojęcia, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studia Religiologica”, nr 43, s. 201–218.
• Niedałtowski K. (2008) Duchowość ponowoczesna: wyzwania i aberracje w: Godność czy sukces? Kulturowe dylematy współczesności. Materiały III Kongresu Kultury Chrześcijańskiej. Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Lublin, 25–28 września 2008 r., J. Mariański, S. Zięba (red.), Lublin, Towarzystwo Naukowe KUL, s. 167–177.
• Nockiewicz I. (2016) Świadectwo chrześcijańskiej rodziny jako odpowiedź na problemy nowej indywidualistycznej duchowości, „Studia Teologiczne. Idźcie i Głoście”, nr 34, s. 95–97.
• Nowaczyk M. (2005) Antynomie nowej duchowości w: Sekty czy nowe ruchy religijne. Wybrane zagadnienia, Z. Stachowski (red.), Tyczyn, Wydawca: Wyższa Szkoła Społeczno-Gospodarcza w Tyczynie, s. 41–58.
• Obuchowski K., Stasiak M.K. (red.) (2010) Duchowy wymiar istnienia, Łódź, Wydawnictwo Akademii Historyczno-Ekonomicznej w Łodzi.
• Ojciec Święty Franciszek (2013) Adhortacja apostolska Ewangelii Gaudium. O głoszeniu Ewangelii w dzisiejszym świecie, Kraków, Wydawnictwo M.
• Olbrycht K. (2018) Edukacyjne wymiary wspierania rozwoju duchowości człowieka, „Edukacja Międzykulturowa”, nr 2, s. 79–89.
• Pace E. (2008) Poza porządkiem. Duchowość i system wiary w New Age, tłum. K. Suwada w: Nowa duchowość w społeczeństwach monokulturowych i pluralistycznych, K. Leszczyńska, Z. Pasek (red.), Kraków, Zakład Wydawniczy NOMOS, s. 22–29.
• Pasek Z. (2008) Od religijności ku duchowości. Przyczynek do przemian kultury współczesnej w: Idee i Myśliciele. Filozoficzne i kulturoznawcze rozważania o duchowości i komunikowaniu, I.S. Fiut (red.), Kraków, Wydawnictwo AGH, s. 13–26.
• Pasek Z. (2010) O przydatności pojęcia duchowość do badań nad współczesną kulturą w: Religijność i duchowość – dawne i nowe formy, M. Libiszowska-Żółtkowska, S. Grotowska (red.), Kraków, Zakład Wydawniczy NOMOS, s. 56–65.
• Pasek Z. (2013) Nowa duchowość. Konteksty kulturowe, Kraków, Wydawnictwo Aureus.
• Pasek Z., Skowronek K. (2011) Duchowość jako kategoria analizy kulturoznawczej w: Kultura jako kultura, K. Łukasiewicz, I. Topp (red.), Wrocław, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 69–83.
• Pawluczuk W. (2010) O pojęciu wiary w: W poszukiwaniu sensu. O religii, moralności i społeczeństwie, J. Baniak (red.), Kraków, Zakład Wydawniczy NOMOS, s. 29–38.
• Pawluczuk W. (2016) Światopogląd a sposób bycia, Kraków, Wydawnictwo AVALON.
• Pollack D. (2014) Religiöser Wandel in Ost- und Westeuropa: Soziologische Beschreibung und Erklärungen w: Europa mit oder ohne Religion? Der Beitrag der Religion zum gegenwärtigen und künftigen Europa, K. von Appel, I. Guanzini, A. Walser (red.) Göttingen, V & R unipress, s. 93–120.
• Prüfer P. (2018) Natura i struktura teorii religione diffusa Roberto Ciprianiego – osobliwość kontekstu, uniwersalizm koncepcji, „Humanistyka i Przyrodoznawstwo”, nr 24, s. 177–192.
• Ptaszek R. T. (2015) Dlaczego nowa duchowość nie może być realną alternatywą dla tradycyjnej religii?, „Paedagogia Christiana”, nr 1, s. 113–126.
• Rembierz M. (2018) Edukacja międzykulturowa jako ćwiczenie duchowe. Pedagogiczne wymiary kształtowania kultury duchowej i rozumienia wartości ponadkulturowych w kontekście zróżnicowania religijnego i pluralizmu światopoglądowego, „Edukacja Międzykulturowa”, nr 2, s. 90–130.
• Rogińska M. (2014) Sacrum ponowoczesne. Nauka i nowa duchowość w poszukiwaniu całości, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Sociologica”, nr 1, s. 51–68.
• Romanowicz W. (2017) Nowa duchowość jako zjawisko społeczno-kulturowe w nowoczesnym społeczeństwie, „Rozprawy Społeczne”, nr 3, s. 7–13.
• Rubin J. B. (2009) Psychoanaliza i duchowość, w: Psychoanaliza i religia w XXI wieku, D. M. Black (red.), tłum. A. Skórzak, Kraków, Wydawnictwo WAM, s. 203–230.
• Sakowicz E. (2001) Duchowość małżeńska, „Homo Dei. Przegląd Teologiczno-Duszpasterski”, nr 3, s. 56–61.
• Sakowicz E. (2002) Duchowość dialogu międzyreligijnego w: Duchowość współczesnego Kościoła. Materiały z sympozjum z racji 185 rocznicy Wydziału Teologicznego, S. Urbański (red.), Warszawa, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, s. 39–52.
• Skowronek K., Pasek Z. (2013) Wstęp. Czy istnieje duchowość bez sacrum? Kilka słów o duchowości niereligujnej w: Pozareligijne wymiary duchowości, Z. Pasek, K. Skowronek, R. Tyrała (red.), Kraków, Wydawnictwo Libron, s. 7–16.
• Sokołowska J. (2012) Duchowość w zarządzaniu – wybrane zagadnienia, „Annales. Etyka w życiu gospodarczym”, nr 15, s. 347–353.
• Solecki R., Borda M. (2018) Duchowość Chrześcijańska w procesie wychowania, Kraków, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytet Papieski Jana Pawła II.
• Stachowska E. (2019a) Światowe Dni Młodzieży w Krakowie w perspektywie socjologii religii, Kraków, Zakład Wydawniczy NOMOS.
• Stachowska E. (2019b) Mobilizacje religijne w Polsce. Ujęcie socjologiczne, „Przegląd Religioznawczy”, nr 4, s. 175–203.
• Susabowska K. (2013) Duchowość pogranicza między Kościołem a sektą, czyli o próbie klasyfikacji zjawiska, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej”, nr 65, s. 405–412.
• Szauer R. (2015a) Rola i miejsce duchowości wśród uczestników diecezjalnego spotkania młodych w Skrzatuszu, „Rocznik Skrzatuski”, s. 41–56.
• Szauer R. (2015b) Hala sportowa jako nowe Jeruzalem. Socjologiczne ujęcie zjawiska spotkań religijnych w przestrzeniach hal widowiskowo-sportowych, „Humaniora. Czasopismo Internetowe”, nr 2, s. 47–63.
• Sztaba M. (2014) Zagadnienie duchowości i religijności w integralnym wychowaniu osoby w: Wychowanie integralne w edukacji katolickiej. Idee – twórcy – instytucje, M. Loyola Opiela, E. Świdrak, M. Łobacz (red.), Lublin, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, s. 61–85.
• Taylor Ch. (2012) Glauben in einer säkularen Zeitalter. Formen religiösen Lebens, ,,Zur Debatte”, nr 3, s. 17–18.
• Tyrała R. (2013) Pozareligijna duchowość (polskich) niewierzących, „Studia Humanistyczne AGH”, nr 3, s. 67–79.
• Wargacki S. A. (2011) Współczesny człowiek i sacrum, ,,Misje Dzisiaj” (marzec–kwiecień), s. 3–4.
• Wargacki S. A. (2016) Duchowość w kulturze ponowoczesnej, „Zeszyty Naukowe KUL”, nr 4, s. 27–51.
• Wójtowicz A. (2010) Duchowość czy kolonizacja religii w: Religijność i duchowość – dawne i nowe formy, M. Libiszowska-Żółtkowska, S. Grotowska (red.), Kraków, Zakład Wydawniczy NOMOS, s. 35–44.
• Wójtowicz A., Klimski W. (red.) (2019) Pluralizm religijny i odmiany ezoteryzmu, Warszawa, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.
• Wysocka E. (2019) Religijność młodzieży studenckiej – przypisywane religii znaczenia w życiu codziennym (dwie dekady zmian), „Przegląd Religioznawczy”, nr 4, s. 105–120.
• Zańko D., Gowin J. (1998) Niewidzialne światło. Z abp. Józefem Życińskim rozmawiają Dorota Zańko i Jarosław Gowin, Kraków, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
• Zduniak A. (2016) Duchowość w epoce mediów elektronicznych w: Media i religia. Nowy kontekst komunikacji, R. Sierocki, M. Sokołowski, A. Zduniak (red.), Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 61–73.
• Zduniak A. (2018) Event w życiu społecznym i religijnym. Perspektywa socjologiczna, Olsztyn, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
• Zulehner P. M. (2003) Religia jako megatrend, „Keryks. Międzynarodowy Przegląd Katechetyczno-Pedagogicznoreligijny”, nr 1, s. 21–35.
• Zwierżdżyński M. K. (2010) Religia, duchowość, postmodenizm. Problem znaczeń w: Religijność i duchowość – dawne i nowe formy, M. Libiszowska-Żółtkowska, S. Grotowska (red.), Kraków, Zakład Wydawniczy NOMOS, s. 79–93.

Identifiers

DOI

10.18778/2450-4491.12.04