Kazus (anty)duchowości behawiorysty radykalnego B. F. Skinnera – perspektywa psychobiograficzna

• Authors: Andrzej Pankalla , Agnieszka Wiatrowska

Title variants

Kazus (anty)duchowości behawiorysty radykalnego B. F. Skinnera – perspektywa psychobiograficzna

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest pokazanie, jak wychowanie religijne, którego doświadczył B. F. Skinner, zmieniło jego postrzeganie człowieka i świata, a w ostateczności wpłynęło na porzucenie przez niego wiary i skierowało go na ścieżkę radykalnego behawioryzmu. Analiza dostępnej literatury wykazuje, że różnica w poglądach przeciwników Skinnera (Joseph Wood Krutch, Tomasz Szasz, Ayn Rand) oraz jego sojuszników (Richard Dawkins, Daniel Dennett, Sam Harris) polega na ich odmiennym wychowaniu i złożonych życiowych doświadczeniach. Powiązane z tym przekonania wpłynęły na pojmowanie przez nich duchowości czy wolnej woli.

EN

The purpose of the article is to show how the religious education that B. F. Skinner experienced changed his perception of man and the world, and ultimately influenced his abandonment of faith and directed him onto the path of radical behaviorism. Analysis of the available literature shows that the difference in the views of Skinner’s opponents (Joseph Wood Krutch, Tomasz Szasz, Ayn Rand) and his allies (Richard Dawkins, Daniel Dennett, Sam Harris) lies in their different upbringing and complex life experiences. Related beliefs influenced their understanding of spirituality and free will.

Keywords

PL

duchowość; przekonania; wychowanie; duchowość; przekonania; wychowanie

EN

spirituality; beliefs; nurture

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne
• Year: 2021
• Volume: 12
• Issue: 1
• Pages: 179-198

Dates

published

2021-07-01

Contributors

author

Andrzej Pankalla

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

• https://orcid.org/0000-0002-9138-6185

author

Agnieszka Wiatrowska

• Uniwersytet Adama Mickiewicza

• https://orcid.org/0000-0001-7646-7115

References

• Bjork D. W. (1997) B. F. Skinner: A life, Washington, US: American Psychological Association.
• Clark C. et al (2014) Free to Punish: A Motivated Account of Free Will Belief, „Journal of Personality and Social Psychology”, nr 106, s. 501–13.
• Dawkins R. (1996) Samolubny gen, tłum. M. Skoneczny, Warszawa, Prószyński i S-ka.
• Dawkins R. (2007) Bóg urojony, tłum. P. J. Szwajcer, Warszawa, Wydawnictwo CiS.
• Dennett D. (1984) Elbow Room. The Varietes of Free Will Worth Wanting, Cambridge, MIT Press.
• Dennett D. (2003) Freedom Evolves. London, Penguin Books.
• Dennett D. (2006) Odczarowanie. Religia jako zjawisko naturalne, tłum. B. Stanosz, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Harris S. (2004) The end of faith: Religion, terror, and the future of reason, New York, W. W. Norton & Co.
• Harris S. (2012) Free Will, Waszyngton, Free Press.
• Hitchens Ch. (2012) Śmiertelność, tłum. R. Madejski, Katowice, Sonia Draga.
• James J. (2001) Doświadczenia religijne, tłum. J. Henpel, Warszawa, Nomos.
• Krutch Wood J. (1953) The Measure of Men: on freedom, human values, survival, and the modern temper, Washington, Peter Smith Pub Inc.
• Ono K. (1987) Superstitious behavior in humans, „Journal of the Experimental Analysis of Behavior”, nr 47 (3), s. 261–271.
• Pawelec T. (2002) Psyche i Klio. Historia w oczach psychohistoryków, Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Piszkalski H. (1978) Problem „sytuacji granicznych” w ujęciu Karla Jaspersa, „Analecta Cracoviensia”, 10. 99. 10.15633/acr.2948.
• Rand A. (1982) The Stimulus and the Response w: Philosophy – Who Needs It, New York, Signet.
• Runyan W. M. (1992) Historie życia a psychobiografia. Badania teorii i metody, tłum. J. Kasprzewski, Warszawa, PWN.
• Schneider Ch. (2008) Wilhelm Wundt – Volkerpsychologie, Berlin, V&R unipress GmbH.
• Skinner B. F. (1938) The Behavior of Organisms. An Experimental Analysis, New York, Appleton Century Crofts, Inc.
• Skinner B. F. (1948a) 'Superstition' in the pigeon, „Journal of Experimental Psychology”, nr 38 (2), s. 168–172.
• Skinner B. F. (1948b) Walden Two, Indianapolis, Hackett Publishing Company.
• Skinner B. F. (1953) Science and Human Behavior, Washington, Free Press.
• Skinner B. F. (1955) Freedom and the control of men w: B. F. Skinner, Cumulative Record. Definitive Edition, Great Rd City, Copley Publishing Group.
• Skinner B. F. (1957) Verbal Behavior, New York, Appleton Century Crofts, Inc.
• Skinner B. F. (1961) How to teach animals w: B. F. Skinner, Cumulative Record. Definitive Edition, Washington, Copley Publishing Group.
• Skinner B. F. (1963) Behaviorism at Fifty w: B. F. Skinner, Cumulative Record. Definitive Edition, Washington, Copley Publishing Group.
• Skinner B. F. (1977) Particulars of My Life. Part One of an Autobiography, New York, Knopf.
• Skinner B. F. (1978) Poza wolnością i godnością, tłum. W. Szelenberger, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Skinner B. F. (1979) The Shaping of a Behaviorist. Part Two of an Autobiography, New York, Knopf.
• Skinner B. F. (1983) A Matter of Consequences. Part Three of an Autobiography, New York, Knopf.
• Skinner B. F. (1986) Upon Further Reflection, Harlow, Pearson.
• Skinner B. F. (1987) What Religion Means to Me?, „Free Inquiry”, nr 7, s. 12–14.
• Skinner B. F. (1990) Can Psychology Be a Science of Mind?, „American Psychologist”, vol. 45, nr 11, s. 1206–1210.
• Skinner B. F. (1995) Zachowanie się organizmów, tłum. K. Dudziak, Warszawa, PWN.
• Skinner B. F. (2013) Behawioryzm, tłum. P. Skawiński, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Szasz T. (1974) Against behaviorism. A review of B. F. Skinner’s about behaviorism, „Libertarian Review”, nr 111, s. 6–7.
• Szasz T. (1987) Justifying Coercion through Religion and Psychiatry, „Journal of Humanistic Psychology”, t. 7, nr 2, s. 158–174.
• Encyklopedia PWN (2011), https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/sytuacje-graniczne;3982244.html [dostęp: 29.04.2020].

Identifiers

DOI

10.18778/2450-4491.12.12