Heleny Radlińskiej „niewidzialne środowisko” – współczesny potencjał kategorii

• Authors: Krzysztof Maliszewski

Title variants

EN

Helena Radlińska’s “Invisible Environment” – the Contemporary Potential of the Category

Abstracts

EN

The article is an attempt to examine the semantic potential of the concept of the invisible environment used by Helena Radlińska. Using various concepts and tropes present in the pedagogical tradition and in contemporary humanities, the author tries to answer the question: What dimensions of experience does pedagogical thinking open to when we use the category of an invisible environment? This study was performed in the following few steps. First, the author recalls the original context of the concept located in American social work. Then he traces the semantic shifts in the use of the term invisible environment in Radlińska’s work. At the same time, he reconstructs and argumentatively strengthens the cultural and metaphysical context of this category. In the next step, he recalls the categories functioning in pedagogical literature, among others: invisibility, hiding, noiselessness. An important part of the text is the search for the concept of invisibility (and its synonyms) in contemporary humanities. It turns out that pedagogy can benefit from the clues contained in the works of Charles Taylor, Maurice Merleau-Ponty, Mikhail Bakhtin, Michael Oakeshott, Jacques Rancière, Michael Polanyi, Hans-Georg Gadamer and others. In the end, the author refers to the typology of aspects of the invisible environment by Lech Witkowski and tries to enrich it with new elements.

PL

Artykuł stanowi próbę zbadania potencjału semantycznego stosowanego przez Helenę Radlińską pojęcia niewidzialnego środowiska. Korzystając z rozmaitych koncepcji i tropów obecnych w tradycji pedagogicznej i we współczesnej humanistyce, autor stara się odpowiedzieć na pytanie: Na jakie wymiary doświadczenia otwiera się pedagogiczne myślenie, gdy stosujemy kategorię niewidzialnego środowiska? Badanie to zostało przeprowadzone w kilku następujących krokach. Najpierw autor przywołuje pierwotny kontekst pojęcia umiejscowiony w amerykańskiej pracy socjalnej. Następnie śledzi przesunięcia semantyczne w użyciu terminu niewidzialne środowisko w twórczości Radlińskiej. Rekonstruuje przy tym i wzmacnia argumentacyjnie kulturowy i metafizyczny kontekst tej kategorii. W następnym kroku przywołuje kategorie m.in. niewidzialności, ukrycia, bezszelestności funkcjonujące w literaturze pedagogicznej. Ważną częścią tekstu jest poszukiwanie pojęcia niewidzialności (i jej synonimów) we współczesnej humanistyce. Okazuje się, że pedagogika może skorzystać na tropach zawartych w twórczości Charlesa Taylora, Maurice’a Merleau-Ponty’ego, Michaiła Bachtina, Michaela Oakeshotta, Jacquesa Rancière’a, Michaela Polanyi’ego, Hansa-Georga Gadamera i innych. W zakończeniu autor nawiązuje do typologii aspektów środowiska niewidzialnego Lecha Witkowskiego i próbuje ją wzbogacić o nowe elementy.

Keywords

PL

niewidzialne środowisko; milczące wymiary edukacji; złożoność edukacji; krytyka metafizyki; kultura symboliczna; humanistyczne inspiracje w edukacji

EN

invisible environment; the tacit dimensions of education; the complexity of education; criticism of metaphysics; symbolic culture; humanistic inspirations in education

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne
• Year: 2022
• Volume: 15
• Issue: 2
• Pages: 54-72

Dates

published

2022

Contributors

author

Krzysztof Maliszewski

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

• https://orcid.org/0000000190448156

References

• Bernstein B. (1990) Odtwarzanie kultury, tłum. Z. Bokszański, A. Piotrowski, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Biesta G. (2013) The Beautiful Risk of Education, Boulder–London, Paradigm Publishers.
• Calvino I. (1975) Niewidzialne miasta, tłum. A. Kreisberg, Warszawa, Wydawnictwo Czytelnik.
• Czaja D. (2021) Blask ciemnieje. Lektury hermeneutyczne, Kraków, Wydawnictwo Pasaże.
• Czyżewski K. (2019) W stronę Xenopolis, Kraków, Międzynarodowe Centrum Kultury.
• Derrida J. (2016) Widma Marksa. Stan długu, praca żałoby i nowa międzynarodówka, tłum. T. Załuski, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Dybel P. (2009) Okruchy psychoanalizy. Teoria Freuda między hermeneutyką i poststrukturalizmem, Kraków, Universitas.
• Folkierska A. (1990) Pytanie o pedagogikę, Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Franczak J. (2017) Błądzące słowa. Jacques Rancière i filozofia literatury, Warszawa, Instytut Badań Literackich PAN.
• Gadamer H.-G. (2004) Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, tłum. B. Baran, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Grondin J. (2021) Piękno metafizyki. Esej o filarach hermeneutycznych, tłum. M. Marczak, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Hurlbutt M. (1923) The invisible environment of an immigrant w: Proceedings of the National Conference of the Social Work, Chicago, Illinois, The University of Chicago Press.
• Kamiński A. (1961) Zakres i podstawowe pojęcia pedagogiki społecznej Heleny Radlińskiej w: Pedagogika społeczna, H. Radlińska, wstęp A. Kamiński, oprac. Wyrobkowa-Delawska, Wrocław–Warszawa–Kraków, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, s. XX–XLIV.
• Kołakowski L. (1999) Jeśli Boga nie ma…, tłum. T. Baszniak, M. Panufnik, Horror metaphysicus, tłum. M. Panufnik, Poznań, Zysk i S-ka Wydawnictwo.
• Koziołek K. (2017) Czas lektury, Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Kruszelnicki M. (2008) Inspiracje Heideggerowskie we współczesnym antyhumanizmie, „Forum Oświatowe”, nr 20, s. 51–63.
• Marynowicz-Hetka E. (2006) Pedagogika społeczna. Podręcznik akademicki, t. 1, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Marynowicz-Hetka E. (2019) Pedagogika społeczna. Pojmowanie aktywności w polu praktyki, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Merleau-Ponty M. (1996) Widzialne i niewidzialne, tłum. J. Migasiński i in., Warszawa, Fundacja Aletheia.
• Mikiewicz P. (2016) Socjologia edukacji. Teorie, koncepcje, pojęcia, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Oakeshott M. (1999) Wieża Babael i inne eseje, tłum. A. Lipszyc, Ł. Sommer, M. Szczubiałka, Warszawa, Fundacja Aletheia.
• Polanyi M. (2009) The Tacit Dimension, Chicago-London, The University Of Chicago Press.
• Popper K.R. (1997) W poszukiwaniu lepszego świata. Wykłady i rozprawy z trzydziestu lat, tłum. A. Malinowski, Warszawa, Wydawnictwo „Książka i Wiedza”.
• Popper K.R. (1998) Wiedza a zagadnienie ciała i umysłu. W obronie interakcji, tłum. T. Baszniak, Warszawa, Wydawnictwo „Książka i Wiedza”.
• Radlińska H. (1935) Stosunek wychowawcy do środowiska społecznego. Szkice z pedagogiki społecznej, Warszawa, „Nasza Księgarnia”.
• Radlińska H. (1938) Książka wśród ludzi, Lwów, Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych.
• Radlińska H. (1961) Pedagogika społeczna, wstęp A. Kamiński, oprac. Wyrobkowa-Delawska, Wrocław–Warszawa–Kraków, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich – Wydawnictwo.
• Radlińska H. (1964) Z dziejów pracy społecznej i oświatowej, Wrocław-Warszawa-Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
• Radlińska H. (1979) Oświata i kultura wsi polskiej. Wybór pism, Warszawa, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Ricoeur P. (1989) Język, tekst, interpretacja. Wybór pism, tłum. P. Graff, K. Rosner, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Suchodolski B. (1928) Przebudowa podstaw nauk humanistycznych, Wrocław, Księgarnia Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
• Taylor Ch. (2001) Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej, tłum. M. Gruszczyński i in, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Witkowski L. (2000) Uniwersalizm pogranicza. O semiotyce kultury Michała Bachtina w kontekście edukacji, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Witkowski L. (2014) Niewidzialne środowisko. Pedagogika kompletna Heleny Radlińskiej jako krytyczna ekologia idei, umysłu i wychowania. O miejscu pedagogiki w przełomie dwoistości w humanistyce, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Woleński J. (1985) Filozoficzna szkoła lwowsko-warszawska, Warszawa, PWN.

Identifiers

DOI

10.18778/2450-4491.15.04

Biblioteka Nauki

2136022