Przekaz pokoleniowy. Teksty Heleny Radlińskiej w „Piśmie Młodych” (1943)

• Authors: Izabela Kamińska-Jatczak

Title variants

EN

Generational Message. Helena Radlińska’s Papers in “Pismo Młodych” (1943)

Abstracts

EN

The article presents the main themes of journalistic texts probably written by Helena Radlińska, and published on the pages of the underground magazine ‘Pismo Młodych’ addressed to the Gray Ranks Assault Groups. The selected topics, referring to the main concepts of Radlińska’s social pedagogy, were distinguished as a result of a qualitative content analysis. The synthesis of the content addressed to the fighting youth and their instructors, leads to a conclusion regarding the generational message that Radlińska directed to the younger generation fighting against the invader during World War II. The text reveals a less known part of the journalistic work of the scientist from the war period.

PL

Artykuł prezentuje główne tematy tekstów publicystycznych, napisanych prawdopodobnie przez Helenę Radlińską na łamach pisma konspiracyjnego „Pismo Młodych”, adresowanego do Grup Szturmowych Szarych Szeregów. Wyłonione tematy, odwołujące się do głównych pojęć pedagogiki społecznej Radlińskiej, zostały wyodrębnione w efekcie przeprowadzonej jakościowej analizy treści. Synteza treści adresowanych do młodzieży walczącej i ich instruktorów prowadzi do konkluzji dotyczącej przekazu pokoleniowego, jaki Radlińska kierowała do młodszej generacji walczącej z okupantem podczas II wojny światowej. Tekst odsłania mniej znaną kartę twórczości publicystycznej uczonej z okresu wojennego.

Keywords

PL

Helena Radlińska; publicystyka wojenna; Grupy Szturmowe Szarych Szeregów; II wojna światowa; przekaz pokoleniowy

EN

Helena Radlińska; war journalism; Gray Ranks Assault Groups; II World War; generational message

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne
• Year: 2022
• Volume: 15
• Issue: 2
• Pages: 107-134

Dates

published

2022

Contributors

author

Izabela Kamińska-Jatczak

• Uniwersytet Łódzki

• https://orcid.org/0000000195560470

References

• Andrukowicz W. (2009) Różnojednia, czyli (po)nowoczesna koncepcja dydaktyki komplementarnej Bronisława F. Trentowskiego, „Chowanna”, tom jubileuszowy, s. 91‒110.
• Anonimowy (1943a) O samokształceniu, „Pismo Młodych”, nr 3(8), s. 5–6.
• Anonimowy (1943b) O istocie pracy społecznej, „Pismo Młodych”, nr 3(8), s. 1–2.
• Anonimowy (1943c) Rola obserwacji w dniu dzisiejszym, „Pismo Młodych”, nr 11(16), s. 6–7.
• Anonimowy (1943d) Jak i co notować?, „Pismo Młodych”, nr 8(13), s. 6–7.
• Anonimowy (1943e) O doborze książek, „Pismo Młodych”, nr 7(12), s. 6–7.
• Anonimowy (1943f) O czytaniu, „Pismo Młodych”, nr 6(11), s. 6–8.
• Anonimowy (1943g) Jak się uczyć, „Pismo Młodych”, nr 10(15), s. 4–6.
• Anonimowy (1943h) Prawo do twórczości, „Pismo Młodych”, nr 22(27), s. 3–4.
• Anonimowy (1943i) O miłości bohaterskiej, „Pismo Młodych”, nr 12(17), s. 1.
• Anonimowy (1943j) Rzeczywistość i teraźniejszość, „Pismo Młodych”, nr 9(14), s. 1–2.
• Anonimowy (1943k) Fachowiec czy amator, „Pismo Młodych”, nr 1(6), s. 5–7.
• Anonimowy (1943l) 22 stycznia 1863, „Pismo Młodych”, nr 2(7), s. 1–2.
• Anonimowy (1943ł) 6 sierpnia 1914, „Pismo Młodych”, nr 13(18), s. 1–2.
• Anonimowy (1943m) Co się wiąże z reformą rolną, Pismo Młodych”, nr 14(19), s. 5–6.
• Antosz A. (2007) Irena Drozdowicz-Jurgielewiczowa. Studium pedagogiczne, Warszawa‒Radom, Uniwersytet Warszawski, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji.
• Bibliografia prac Heleny Radlińskiej 1897–1947 / oprac. w roku 1937 przez słuchaczów grupy bibliotekarskiej Sekcji Społeczno-Oświatowej Wydziału Pedagogicznego Wolnej Wszechnicy Polskiej, R. Rudzińska (red.), uzup. w roku 1947 przez J. Wojciechowską (1947), Łódź, Nakładem byłych słuchaczów Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej.
• Bogusławska A. (1971) Helena Radlińska w czasie drugiej wojny światowej i potem, „Zeszyty Historyczne”, t. 200, z. 19, s. 147–164.
• Brodowska H. (1958) Z dziejów kształcenia pracowników społeczno-oświatowych, 1925‒1952, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne”, seria I, z. 10, s. 121‒169.
• Broniewski S. (1983) Całym życiem. Szare Szeregi w relacji naczelnika, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Cyrański B. (2012) Aksjologiczne podstawy pedagogiki społecznej Heleny Radlińskiej. Przykład zastosowania interpretacji hermeneutycznej, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Graneheim U. H., Lundman B. (2004) Qualitative content analysis in nursing research: concepts, procedures and measures to achieve trustworthiness, „Nurse Education Today”, nr 24 (2), s. 105–112, https://doi.org/10.1016/j.nedt.2003.10.001
• Hulewicz J. (1964) Wstęp. Helena Radlińska ‒ historyk oświaty w: Z dziejów pracy społecznej i oświatowej, Pisma Pedagogiczne, t. III, Radlińska H., wstęp J. Hulewicz, wybór i oprac. W. Wyrobkowa-Pawłowska, komentarz W. Wyrobkowa-Pawłowska, J. Wojciechowska, Wrocław-Warszawa-Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, seria: Źródła do dziejów myśli pedagogicznej, t. VIII, s. V‒XXIX.
• Kamiński A. (1974) Piśmiennictwo publicystyczne i popularyzatorskie Heleny Radlińskiej w latach okupacji (1940‒1944), „Roczniki Biblioteczne”, r. XVIII, z. 1–2, s. 191‒213.
• Kamińska-Jatczak I. (2019a) Helena Radlińska w latach 1939–1945 – historia zrekonstruowana ze wspomnień „Nauki O Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne”, nr 8(1), s. 179–210, https://doi.org/10.18778/2450-4491.08.12
• Kamińska-Jatczak I. (2019b) „Nigdy nie pisałam tak wiele jak w dniach i bezsennych nocach tej epoki”. Analiza działalności pisarskiej Heleny Radlińskiej w okresie okupacji w: Dziedzictwo idei i pęknięcia międzypokoleniowe w pedagogice polskiej. Wprowadzenie do problemu, L. Witkowski (red.), Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 221‒233.
• Kirszak J. (2008) Związek Walki Czynnej, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, nr 5–6, s. 29‒35.
• Lepalczyk I. (1994/95) Helena Radlińska o nauczaniu historii, popularyzacji i badaniach historycznych w: Helena Radlińska. Człowiek i wychowawca, I. Lepalczyk, B. Wasilewska (red.), Warszawa, Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej, s. 33–47.
• Lepalczyk I. (2001) Helena Radlińska. Życie i twórczość, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Marynowicz-Hetka E. (2019) Helena Radlińska i jej pokolenie historyczne: uwspólnianie doświadczeń i wzajemność oddziaływań w: Dziedzictwo idei i pęknięcia międzypokoleniowe w pedagogice polskiej. Wprowadzenie do problemu, L. Witkowski (red.), Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek, s.106‒122.
• Miąso J. (1990) Tajne nauczanie w Królestwie Polskim w świetle dokumentów władz rosyjskich, „Rozprawy z dziejów oświaty”, t. XXXIII/90, s. 47‒85.
• Mikołajewicz W. (1994) Wychowanie poza wymiar jednego pokolenia, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Paedagogica et Psychologica”, Helena Radlińska – portret pedagoga (rozprawy, wspomnienia, materiały), I. Lepalczyk, B. Wasilewska (red.), oprac. H. Brodowska, z. 34, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 103–112.
• Pawłowski I. (1976) Geneza i działalność Organizacji Spiskowo-Bojowej PPS 1904-1905, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
• Pełczyńska W. (1971) Helena Radlińska w latach 1913-1921, „Zeszyty Historyczne”, z. 19, t. 200, s. 132‒142.
• Podp. H. Orsza (1913) Z metodyki nauczania historyi w szkole. Cele nauczania historyj, „Ruch Pedagogiczny”, r. 2, nr 8, s. 165‒169.
• Podp. H. Orsza-Radlińska (1927) Kształcenie pracowników społecznych, „Praca i Opieka Społeczna”, r. 7, nr 1, s. 100‒107.
• Podp. W.O. (1947) O pewnych formach samokształcenia na konferencjach rejonowych. (Wywiad z Profesor Heleną Radlińską), „Życie Szkoły”, r. 2, nr 10(21), s. 274‒278.
• Podp. Z. Rudnicki (1943) Odbudowa i przebudowa, „Pismo Młodych”, nr 6(1), s. 1‒4.
• Radlińska H. (1927) Jak się kształcić samemu? w: Książka pamiątkowa dla uczniów kończących klasę VII warszawskich publicznych szkół powszechnych w roku 1927, Warszawa, Komitet Zakończenia Roku Szkolnego przy Inspekt. Szkol. i Radzie Szkol. Okręg. w Warszawie, s. 93‒103.
• Radlińska H. (1928) Podstawy i metody samokształcenia, „Polska Oświata Pozaszkolna”, r. V, nr 2, s. 77‒80.
• Radlińska H. (1933) O współpracę historyków i pedagogów, „Wiadomości Historyczno-Dydaktyczne”, r. 1, z. 3/4, s. 134‒138.
• Radlińska H. (1934) Punkt widzenia pedagogiki społecznej, „Chowanna”, r. 5, z. 5, s. 209‒214.
• Radlińska H. (1935) Stosunek wychowawcy do środowiska społecznego. Szkice z pedagogiki społecznej, Warszawa, Wydawnictwo „Nasza Księgarnia” Spółka Akcyjna Związku Nauczycielstwa Polskiego.
• Radlińska H. (1936) Wychowanie dorosłych w: Encyklopedia Wychowania. t. 1, Wychowanie, cz. 2, S. Łempicki, W. Gottlieb, B. Suchodolski, J. Włodarski (red.), Warszawa, Wydawnictwo „Nasza Księgarnia” Spółka Akcyjna Związku Nauczycielstwa Polskiego, s. 814‒837.
• Radlińska H. (1938) O wartości życia ludzkiego. (Odczyt wygłoszony w Polskim Radio), „Życie Młodych. Miesięcznik poświęcony opiece nad macierzyństwem, dziećmi i młodzieżą”, r. VII/I, s. 84‒89.
• Radlińska H. (1939) Praca społeczna w czasie wojny, „Życie Młodych. Miesięcznik poświęcony opiece nad macierzyństwem, dziećmi i młodzieżą”, r. VII/II, nr 5–6, s. 140‒154.
• Radlińska H. (1946) Czynnik ludzki, „Oświata i Kultura”, r. 2, nr 10, s. 557‒565.
• Radlińska H. (1946) Zasięg wychowania. Dawne poglądy i nowe doświadczenia, „Ruch Pedagogiczny”, r. XXX, nr 1, s. 35–40.
• Radlińska H. (1947) Samokształcenie, „Rzeczy Ciekawe. Miesięcznik Popularno-Naukowy”, r. II, nr 6(18), s. 1−5.
• Radlińska H. (1948) Pracownik społeczny. (Odczyt wygłoszony w auli Uniwersytetu Łódzkiego z cyklu: Zawody), „Oświata i Kultura”, r. 4, nr 5-6, s. 175‒186.
• Radlińska H. (1949) Materiały do dziejów walki o duszę ludu (1864–1913). (Fragmenty przedmowy spalonej książki H. Radlińskiej i B. Śliwińskiej) w: Studia z dziejów kultury, H. Barycz, J. Hulewicz (red.), Warszawa, Nakład Gebethnera i Wolffa, s. 517–537.
• Radlińska H. (1961) Egzamin z pedagogiki społecznej w: Pedagogika społeczna, Pisma Pedagogiczne, H. Radlińska, wstęp R. Wroczyński, A. Kamiński, oprac. i koment. W. Wyrobkowa-Delawska, Pisma Pedagogiczne, t. I, Wrocław-Warszawa-Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, seria: Źródła do dziejów myśli pedagogicznej, t. V, s. 357‒395.
• Radlińska H. (1964) Listy o nauczaniu i pracy badawczej w: Z dziejów pracy społecznej i oświatowej, Pisma Pedagogiczne, t. III, H. Radlińska, wstęp J. Hulewicz, wybór i oprac. W. Wyrobkowa-Pawłowska, komentarz W. Wyrobkowa-Pawłowska, J. Wojciechowska, Wrocław‒Warszawa‒Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, seria: Źródła do dziejów myśli pedagogicznej, t. VIII, s. 329‒478.
• Radlińska H. (1979) Samokształcenie w Domu Ludowym w: Oświata i Kultura Wsi Polskiej. Wybór Pism, H. Radlińska, oprac. H. Brodowska, L. Wojtczak, wstęp H. Brodowska, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, s. 249‒256.
• Ratajczak W. (2006) Teodor Tomasz Jeż. (Zygmunt Miłkowski) i wiek XIX, Poznań, Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”.
• Smolińska-Theiss B. (2015) Pedagogika społeczna w Polsce z perspektywy zjazdów pedagogicznych, „Pedagogika Społeczna”, nr 2(56), s. 39–51.
• Theiss W. (1997) Radlińska, wyd. drugie, popr. i rozszerz., Warszawa, Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Theiss W. (2017) Wanda Wyrobkowa-Pawłowska: życie jako służba społeczna, „Pedagogika Społeczna”, nr 1(63), r. XVI, s. 67‒82, https://doi.org/10.14746/psn.2021.1.04
• Trentowski B. F. (1844) Trzy Siestrzany rodzące się na łonie prawdoświeci, będące wszystkich loicznych zasad podstawami, t.j. względna różnia, bezwzględna jednia i filozoficzna różnojednia, w: Myślini czyli całokształt loiki narodowej, B. F. Trentowski, t.1, Poznań, Nakładem Autora u N. Kamieńskiego i Spółki, s. 91‒106.
• Wiśniewska M. (1977) Pismo Młodych 1943, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”, t. XVI, nr 2, s. 75−97.
• Wiśniewska M. (1987) Harcerz, żołnierz, obywatel… Szkice o prasie Szarych Szeregów, Warszawa, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza.
• Wiśniewska M. (1998) Wychowanie patriotyczne w organizacjach młodzieżowych lat 1939-1945 – „Co posiada cenę życia nie może być wodą”, „Niepodległość i Pamięć”, nr 10, s. 231–248.
• Wojtczak L. (1974) Bibliografia Heleny Radlińskiej, „Roczniki Biblioteczne”, r. XVIII, z. 1–2, s. 105–164.
• Wroczyński R. (1961) Wstęp w: Pedagogika społeczna, Pisma Pedagogiczne, t. 1, wstęp R. Wroczyński, A. Kamiński, oprac. i koment. W. Wyrobkowa-Delawska, Wrocław-Warszawa-Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, seria: Źródła do dziejów myśli pedagogicznej, t. V, s. V‒XIX.
• Jarosiński M. (2009) Demonstracja PPS na Placu Grzybowskim w Warszawie - 1904 rok, Dzieje.pl. Portal historyczny, https://dzieje.pl/aktualnosci/demonstracja-pps-na-placu-grzybowskim-w-warszawie-1904-rok [dostęp: 09.02.2022].
• Wiśniewska Maria Halina (2000) teczka sygn. 2455/WSK, mpis, Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek, https://kpbc.umk.pl/Content/201666/Wisniewska_Maria_Halina_2455_WSK.pdf [dostęp: 10.02.2022].

Identifiers

DOI

10.18778/2450-4491.15.07

Biblioteka Nauki

2136025