“Gifted, But What’s Next?” A Proprietary Program of Recognizing Students’ Personal Resources and Ways of Using Them to Choose Their Further Educational and Life Path

• Authors: Janina Uszyńska-Jarmoc , Beata Kunat

Title variants

PL

„Uzdolniony, a co dalej?” Autorski program rozpoznawania zasobów osobistych ucznia oraz korzystania z nich w wyborze dalszej drogi edukacyjnej i życiowej

Abstracts

PL

W tekście przedstawiono zarys autorskiego programu rozpoznawania zasobów osobistych ucznia kończącego edukację w szkole podstawowej oraz możliwości ich wykorzystania w dalszej edukacji i w wyborze zawodu. Odwołano się w nim do własnych doświadczeń teoretyczno-badawczych związanych z procedurą konstruowania narzędzi do rozpoznawania zdolności i uzdolnień uczniów oraz możliwych zewnętrznych i wewnętrznych czynników warunkujących ich rozwój (Uszyńska-Jarmoc, Kunat, Tarasiuk 2014; Uszyńska-Jarmoc, Kunat, Mantur 2015; Uszyńska-Jarmoc, Kunat 2018). W artykule zaakcentowano także konieczność respektowania w procesie diagnozowania związku pomiędzy przyjętą teorią a praktyką pedagogiczną. Na podstawie założeń teoretycznych, wywodzących się z psychologii pozytywnej, odwołano się do doświadczeń praktycznych, zdobytych w ramach realizowanego od czterech lat projektu „Akademia Talentów Białostockiej Szkoły Realnej”. Wypracowany w ramach tego projektu autorski program rozpoznawania zasobów osobistych uczniów został zweryfikowany na podstawie kilkuletniej współpracy z grupą ponad 200 uczniów od 13. do 16. roku życia oraz ich rodzicami. Opisywany tu program realizowany był przez autorki niniejszego tekstu z uczniami i dla uczniów oraz ich rodziców, ale może być także wykorzystywany w praktyce edukacyjnej przez pedagogów, psychologów szkolnych lub doradców zawodowych.

EN

The paper presents a proprietary program of recognizing students’ personal resources and ways of using them at the end of their elementary education and during further secondary school education. It refers to the researcher’s own theoretical and scholarly experiences associated with the construction of tools that assist in recognizing students’ abilities and giftedness, as well as possible external and intrinsic factors determining their development (Uszyńska-Jarmoc, Kunat, Tarasiuk 2014; Uszyńska-Jarmoc, Kunat, Mantur 2015; Uszyńska-Jarmoc, Kunat 2018). The paper also emphasizes that during the process of diagnosing, the relation between assumed theories and pedagogical practice is respected. Based on applied theoretical assumptions that stem from positive psychology, the author draws on practical experience gained during the course of a four year-long project titled “Akademia Talentów Białostockiej Szkoły Realnej” [Talent Academy of the Real School in Bialystok]. The proprietary program of recognizing students’ personal resources, elaborated during this project, has been verified based on cooperation with a group of over 200 students, aged 13–16, as well as their parents. The program was implemented by the author of this paper together with the students and their parents, however, it can also be used in educational practice by other educators, school psychologists, or career advisors.

Keywords

PL

psychologia pozytywna; zasoby osobiste; uzdolnienia; mocne strony ucznia; diagnozowanie

EN

positive psychology; personal resources; giftedness; strengths; student; diagnosing; proprietary program

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne
• Year: 2023
• Volume: 16
• Issue: 1
• Pages: 258-274

Dates

published

2023

Contributors

author

Janina Uszyńska-Jarmoc

• University of Bialystok

• https://orcid.org/0000000290785096

author

Beata Kunat

• University of Bialystok

• https://orcid.org/0000000252051366

References

• Babaeva J. D. (1999) A Dynamic Approach to Giftedness: Theory and Practice, “High Ability Studies”, no. 10(1), pp. 51–68, https://doi.org/10.1080/1359813990100105
• Brzezińska A. (2008) Nauczyciel jako organizator społecznego środowiska uczenia się in: Rozwijanie zdolności uczenia się. Wybrane konteksty i problemy, E. Filipiak (ed.), Bydgoszcz, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, pp. 35–50.
• Csikszentmihalyi M. (1996) Przepływ. Jak poprawić jakość życia. Psychologia optymalnego doświadczenia, trans. M. Wajda, Warszawa, Wydawnictwo Studio Emka.
• Czaja-Chudyba I. (2005) Odkrywanie zdolności dziecka. Koncepcja wielorakich inteligencji w praktyce przedszkolnej i wczesnoszkolnej, Kraków, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
• Dyrda B. (2012) Edukacyjne wspieranie rozwoju uczniów zdolnych, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Gardner H. (1999) Intelligence Reframed: Multiple Intelligences for the 21st Century, New York, Basic Books.
• Gardner H. (2002) Inteligencje wielorakie. Teoria w praktyce, trans. A. Jankowski, Poznań, Media Rodzina.
• Gardner H. (2009) Pięć umysłów przyszłości, trans. D. Bakalarz, Warszawa, MT Biznes.
• Gardner H., Kornhaber M. L., Wake W. (ed.) (2001) Inteligencja. Wielorakie perspektywy, tłum. M. Groborz, M. Śmieja, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Giza T. (2006) Socjopedagogiczne uwarunkowania procesów identyfikowania oraz rozwoju zdolności uczniów w szkole, Kielce, Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej.
• Gralewski J. (2022) Ocena kreatywności uczniów. Trafność ocen kreatywności uczniów przez nauczycieli liceów i jej uwarunkowania, [in print].
• Gula B., Tucholska K. (2007) Psychologia pozytywna. Cele naukowo-badawcze i aplikacyjne oraz sposób ich realizacji, „Studia z Psychologii w KUL”, vol. 14, Lublin, Wydawnictwo KUL, pp. 133–152.
• Honey P., Mumford A. (1986) Learning Styles Questionnaire, Berkshire, Peter Honey Publications.
• Honey P., Mumford A. (1992) The Manual of Learning Styles, Berkshire, Peter Honey Publications.
• Jabłonowska M. (2008) Identyfikacja uczniów zdolnych w opiniach nauczycieli. Doniesienia z badań in: Uczeń zdolny wyzwaniem dla współczesnej edukacji, J. Łaszczyk, M. Jabłonowska (eds.), Warszawa, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, pp. 48–56.
• Jarosz E., Wysocka E. (2006) Diagnoza psychopedagogiczna podstawowe problemy i rozwiązania, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Juńczyk T. (2019) Edukacyjne konteksty psychologii pozytywnej. Studium teoretyczno-empiryczne, Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Karwowski M. (2005) Rezultaty w nauce i kreatywność uczniów różniących się zdolnościami w percepcji nauczycieli, „Annales”, no. 18, pp. 93–107.
• Karwowski M., Ciak R., Grubek M. (2009) Patrzy ale nie widzi? Trafność nominacji nauczycielskich w rozpoznaniu kreatywności uczniów in: Identyfikacja potencjału twórczego, M. Karwowski (ed.), Warszawa, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, pp. 241–254.
• Klus-Stańska D. (2009) Dyskursy pedagogiki wczesnoszkolnej in: Pedagogika wczesnoszkolna – dyskursy, problemy, rozwiązania, D. Klus-Stańska, M. Szczepska-Pustkowska (ed.), Warszawa, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, pp. 25–78.
• Kolber M. (2014) Zastosowanie psychologii pozytywnej w edukacji, „Przegląd Pedagogiczny”, no. 2, pp. 156–165.
• Kopik A., Zatorska M. (2010) Wielorakie podróże – edukacja dla dziecka, Kielce, Europejska Agencja Rozwoju Sp. J.
• Kwiatek P., Wilczewska K. (2015) Czym jest, a czym nie jest psychologia pozytywna? Poszukiwanie paradygmatu, „Seminare. Poszukiwania Naukowe”, no. 4(36), pp. 135–145, https://doi.org/10.21852/sem.2015.4.10
• Kwieciński Z. (1999) Edukacja wobec nadziei i zagrożeń współczesności in: Humanistyka przełomu wieków, J. Kozielecki (ed.), Warszawa, Wydawnictwo „Żak”, pp. 51–77.
• Limont W. (2010) Uczeń zdolny, Jak go rozpoznać i jak z nim pracować, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Matczak A., Jaworowska A., Stańczak J. (2000) Rysunkowy Test Twórczego Myślenia TCT-DP K. K. Urbana i H. G. Jellena. Podręcznik, Warszawa, Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
• Mądrzycki T. (1986) Deformacje w spostrzeganiu ludzi, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Mönks F. J. (2008) Identification and Education of the Gifted Learner in: Uczeń zdolny wyzwaniem dla współczesnej edukacji, J. Łaszczyk, M. Jabłonowska (eds.), Warszawa, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, pp. 79–86.
• Mönks F. J., Katzko M. W. (2005) Giftedness and Gifted Education in: Conceptions of Giftedness, R. J. Stenberg, J. E. Davidson (eds.), Cambridge, Cambridge University Press, https://doi.org/10.1017/CBO9780511610455.012
• Niemirowski T. (2015) Pojęcie rozwoju w psychologii rozwojowej, „Horyzonty Psychologii”, vol. V, pp. 13–28.
• Paluchowski W. J. (2007) Diagnoza psychologiczna. Proces – narzędzia – standardy, Warszawa, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Peterson C. (2006) A Primer in Positive Psychology, New York, Oxford University Press.
• Popek S. (1996) Zdolności i uzdolnienia – ujęcie systemowe problemu in: Zdolności i uzdolnienia jako osobowościowe właściwości człowieka, S. Popek (ed.), Lublin, Wydawnictwo UMCS, pp. 9–31.
• Popek S. (2001) Człowiek jako jednostka twórcza, Lublin, Wydawnictwo UMCS.
• Popek S. (2004) Zdolności i uzdolnienia w świetle współczesnych teorii psychologicznych in: Uczeń o zróżnicowanych zdolnościach i uzdolnieniach we współczesnej szkole, S. Popek (ed.), Zamość, Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna im. Jana Zamoyskiego, pp. 9–29.
• Porter L. (1999) Gifted Young Children, A Guide for Teachers and Parents, Buckingham, Open University Press.
• Renzulli J. S. (1999) What is This Thing Called Giftedness, and How Do We Develop It? A Twenty-Five Year Perspective, “Journal for the Education of the Gifted”, no. 23, pp. 3–54, https://doi.org/10.1177/016235329902300102
• Renzulli J. S. (2002) Emerging Conceptions of Giftedness: Building a Bridge to the New Century, “Exceptionality”, no. 10(2), pp. 67–75, https://doi.org/10.1207/S15327035EX1002_2
• Renzulli J. S. (2003) Conception of Giftedness and its Relationship to the Development of Social Capital in: Handbook of Gifted Education, N. Colangelo, G. A. Davis (eds.), Boston, Pearson Education, pp. 75–87.
• Renzulli J. S. (2005) The Three-Ring Conception of Giftedness. A Development Model for Promoting Creative Productivity in: Conceptions of Giftedness, R. J. Sternberg, J. E. Davidson (eds.), Cambridge, Cambridge University Press, pp. 246–279, https://doi.org/10.1017/CBO9780511610455.015
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r., z późn. zm., w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U., 2017, poz. 1591).
• Seligman M. (2004) Psychologia pozytywna in: Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka, trans. J. Kowalczewska, J. Czapiński (ed.), Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Seligman M. (2005) Prawdziwe szczęście, trans. A. Jankowski, Poznań, Media Rodzina.
• Seligman M., Reivich K., Jaycox L., Gillham J. (1997) Optymistyczne dziecko. Jak wychowywać dzieci, aby nauczyć je optymizmu i dawania sobie ze wszystkim rady, trans. A. Jankowski, Poznań, Media Rodzina.
• Skałbania B. (2013) Diagnostyka pedagogiczna. Wybrane obszary i rozwiązania praktyczne, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Suświłło M. (2004) Inteligencje wielorakie w nowoczesnym kształceniu, Olsztyn, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
• Szmidt K. J. (2017a) Edukacyjne uwarunkowania rozwoju kreatywności, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, https://doi.org/10.18778/8088-703-9
• Szmidt K. J. (2017b) Pedagogika pozytywna: twórczość – zdolności – mądrość zespolone in: Zasoby twórcze człowieka. Wprowadzenie do pedagogiki pozytywnej, K. J. Szmidt, M. Modrzejewska-Świgulska (eds.), Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Trzebińska E. (2008) Psychologia pozytywna, Warszawa, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Turska D. (2012) „Teorie” inteligencji Carol Dweck i ich edukacyjne implikacje, „Psychologia Wychowawcza”, no. 44(1–2), p. 44–54, [online:] https://e-psychologiawychowawcza.pl/resources/html/article/details?id=139113 (dostęp: 11.04.23).
• Tyszka T. (1999) Psychologiczne pułapki oceniania i podejmowania decyzji, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Tyszkowa M. (2002) Pojęcie rozwoju i zmiany rozwojowej in: Psychologia rozwoju człowieka, t. 1.: Zagadnienia ogólne, M. Przetacznik-Gierowska, M. Tyszkowa (eds.), Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, pp. 45–56.
• Urban K. K.(1990) Recent Trendsin Creativity Researchand Theoryin Western Europe,“European Journal of High Ability”, no. 1, pp. 99–113, https://doi.org/10.1080/0937445900010114
• Urban K. K. (2003) Toward a Componential Model of Creativity, in: D. Ambrose, L. M. Cohen, A. J. Tannenbaum (eds.), Creative Intelligence: Toward Theoretic Integration, Cresskill N. J., Hampton Press, pp. 81–112.
• Uszyńska-Jarmoc J. (2000) Problemy diagnozowania zdolności i uzdolnień kreatywnych dzieci we wczesnym dzieciństwie, „Edukacja”, no. 4(72), pp. 83–92.
• Uszyńska-Jarmoc J. (2005) Sposoby identyfikacji rozwojowego potencjału intelektualnego a modele stymulowania rozwoju uzdolnień dzieci we wczesnym dzieciństwie in: Wybrane zagadnienia edukacji uczniów zdolnych, vol. 1.: Zdolności i stymulowanie ich rozwoju, W. Limont, J. Cieślikowska (eds.), Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, pp. 117–140.
• Uszyńska-Jarmoc J., Kunat B. (2018) Debiutant czy Ekspert? Identyfikacja i samoocena uzdolnień uczniów, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Uszyńska-Jarmoc J., Kunat B., Mantur J. (2015) Zdolny, ale jak? (Auto)diagnoza zdolności i uzdolnień uczniów, Białystok, Centrum Kształcenia Ustawicznego.
• Uszyńska-Jarmoc J., Kunat B., Tarasiuk M. (2014) Sukcesy uczniów zdolnych. Fakty – Narracje – Interpretacje, Białystok, Centrum Kształcenia Ustawicznego.
• Wiśniewska E. (2021) Efektywność treningu kreatywności dzieci i młodzieży, Warszawa, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
• Wojciszke B. (1991) Procesy oceniania ludzi, Poznań, Wydawnictwo Nakom.
• Wysocka E. (2007) Człowiek a środowisko życia. Podstawy teoretyczno-metodologiczne diagnozy, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Wysocka E. (2013) Diagnostyka pedagogiczna. Nowe obszary i rozwiązania, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Ziemski S. (1973) Problemy dobrej diagnozy, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Zimmerman B. J., Bonner S., Kovach R. (2008) Zdolny uczeń. Metody planowania samodzielnej nauki, trans. M. Polaszewska-Nicke, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Identifiers

DOI

10.18778/2450-4491.16.16

Biblioteka Nauki

30148766