Dziecko w kulturze edukacji alternatywnej na przykładzie Planu Daltońskiego

• Authors: Renata Michalak , Marta Kwella

Title variants

EN

A Child in the Light of the Alternative Pedagogy Presented on the Example of Dalton Plan

Abstracts

EN

The aim of this article is to present the unified approach of classic concepts of alternative education of a child and their role in education. The empowered views of the pioneers of modern education placed the child at the center as an active and engaged pupil. The text discusses views and approaches that strengthen this concept. It has been strongly emphasised in the vision of pedagogy formulated by Helen Parkhurst, the founder of Dalton Plan. Her idea of education has since become an exemplary and practical illustration of a child presented as a pupil, an approach that has shed new light on selected threads from the extremely rich heritage of authors representing alternative educational trends. In order to achieve the intended aim, the researchers employed a method of analysis and interpretation of content from both source and reconstructed materials (Silverman 2008). The views of classic authors representing alternative conceptions are still extremely relevant but in fact are largely absent from the practice of Polish schools. Today there is much talk about the need for students to actively participate in the process of their development, and this postulate is positioned as a crucial premise for introducing educational or innovative reforms in school curriculums, although not many students actually get to experience it.

PL

Celem artykułu jest ukazanie spójnej narracji prekursorów klasycznych koncepcji edukacji alternatywnej dotyczącej dziecka i jego pozycji w procesie kształcenia. Ich uwspólnione poglądy ujmują dziecko w kategoriach podmiotu aktywnego, sprawczego i zaangażowanego we własny rozwój i życie społeczne. W tekście ukazano poglądy wiodących prekursorów pedagogiki alternatywnej, które wzmacniają ujęcie dziecka-agensa. Szczególnie silnie wyakcentowano idee pedagogiczne Helen Parkhurst, twórczyni koncepcji edukacyjnej zwanej Planem Daltońskim. Koncepcję tę uczyniono praktyczną egzemplifikacją obrazu dziecka-ucznia, jaki wyłania się z rozważań autorek tekstu, które naświetliły jedynie wybrane wątki z niezwykle bogatej spuścizny twórców alternatywnych nurtów edukacji. Do realizacji założonego celu wykorzystano metodę analizy i interpretacji treści zawartych w materiałach źródłowych i rekonstruowanych (Silverman 2008). Poglądy klasyków koncepcji alternatywnych są nadal niezwykle aktualne i w zasadzie w niewielkim stopniu obecne w praktyce polskich szkół. Współcześnie wiele mówi się o konieczności aktywnej partycypacji ucznia w procesie własnego rozwoju, a postulat ten czyni się sztandarowym założeniem wprowadzanych reform oświatowych czy innowacyjnych programów kształcenia, ale tylko niewielu uczniów rzeczywiście tego doświadcza.

Keywords

PL

pedagogika alternatywna; Nowe Wychowanie; dziecko-agens; Plan Daltoński; Helen Parkhurst

EN

alternative pedagogy; New Education movement; child-agens; Dalton Plan; Helen Parkhurst

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne
• Year: 2023
• Volume: 17
• Issue: 2
• Pages: 127-142

Dates

published

2023

Contributors

author

Renata Michalak

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

author

Marta Kwella

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Chłoń-Domińczak A. (red.) (2013) Raport o stanie edukacji 2012. Liczą się efekty, Warszawa, Instytut Badań Edukacyjnych.
• Dąbrowski M., Żytko M. (2007) Umiejętności językowe i matematyczne uczniów kończących klasę trzecią. Badanie umiejętności podstawowych uczniów klas szkoły podstawowej. Raport z badań, cz. I, Warszawa, Centralna Komisja Edukacyjna.
• Dewey J. (1897) The Psychology of Effort, “The Philosophical Review”, nr 6(1), 43–56, https://doi.org/10.2307/2175586
• Dolata R., Sitek M. (red.) (2015) Raport o stanie edukacji 2014. Egzaminy zewnętrzne w polityce i praktyce edukacyjnej, Warszawa, Instytut Badań Edukacyjnych.
• Dudzikowa M., Wawrzyniak-Beszterda R. (red.) (2010) Doświadczenia szkolne pierwszego rocznika reformy edukacji, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Fazlagić J. (2018) Szkoła dla Innowatora: kształtowanie kompetencji proinnowacyjnych, Kalisz, ODN.
• Federowicz M., Choińska-Mika J., Walczak D. (red.) (2014) Raport o stanie edukacji 2013. Liczą się nauczyciele, Warszawa, Instytut Badań Edukacyjnych.
• Federowicz M., Sitek M. (red.) (2011) Raport o stanie edukacji 2010. Społeczeństwo w drodze do wiedzy, Warszawa, Instytut Badań Edukacyjnych.
• Federowicz M., Wojciuk A. (red.) (2012) Raport o stanie edukacji 2011. Kontynuacja przemian, Warszawa, Instytut Badań Edukacyjnych.
• Filipiak E., Smolińska-Rębas H. (2000) Od Celestyna Freineta do edukacji zintegrowanej w poszukiwaniu modelu wczesnej edukacji, czyli o tym, jak organizować sytuacje edukacyjne wyzwalające aktywność własną dziecka, Bydgoszcz, Wydawnictwo Uczelniane WSP.
• Glier J. P. (2020) Pedagogika Montessori w ujęciu holistycznym, „Studia z Teorii Wychowania”, nr 4(33), s. 131–149.
• Grey P. (2015) Wolne dzieci. Jak zabawa sprawia, że dzieci są szczęśliwe, bardziej pewne siebie i lepiej się uczą?, Podkowa Leśna, Wydawnictwo MiND.
• Guz S. (2006) Metoda Montessori w przedszkolu i szkole. Kształcenie i osiągnięcia dzieci, Lublin, Wydawnictwo Naukowe UMCS.
• Key E. (2005) Stulecie dziecka, tłum. I. Moszczeńska, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Klus-Stańska D. (2000) Konstruowanie wiedzy w szkole, Olsztyn, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
• Klus-Stańska D. (2007) Behawiorystyczne źródła myślenia o nauczaniu, czyli siedem grzechów głównych wczesnej edukacji w: Wczesna edukacja. Między schematem a poszukiwaniem nowych ujęć teoretyczno-badawczych, D. Klus-Stańska, E. Szatan, D. Bronk (red.), Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, s. 15–28.
• Klus-Stańska D., Kruk J. (2009) Tworzenie warunków dla rozwojowej zmiany poznawczej i konstruowania wiedzy przez dziecko w: Pedagogika wczesnoszkolna – dyskusje, problemy, rozwiązania, D. Klus-Stańska, M. Szczepkowska-Pustkowska (red.), Warszawa, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, s. 457–504.
• Klus-Stańska D. (2008) Mitologia transmisji wiedzy, czyli o konieczności szukania alternatyw dla szkoły, która amputuje mózg, „Problemy Wczesnej Edukacji”, nr 2(8), 35–44.
• Kłosińska M. (2019) Unschooling i szkoły demokratyczne w: Nurty edukacji alternatywnej w świetle wiedzy o procesach uczenia się, M. Żylińska (red.), Stary Toruń, Edukatorium, s. 251–288.
• Korczak J. (1929) Prawo dziecka do szacunku, Warszawa–Kraków, Wydawnictwo J. Mortkowicza, Towarzystwo Wydawnicze w Warszawie.
• Lager D. (1983) Helen Parkhurst and the Dalton Plan: the Life and Work of an American educator, University of Connecticut.
• Mendel M. (2018) Pedagogika miejsca wspólnego. Miasto i szkoła, Gdańsk, Wydawnictwo Naukowe Katedra.
• Michalak R. (2013) Dziecko u progu edukacji przedmiotowej. Studium teoretyczno-empiryczne, Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Michalak M. (2015) Korczakowskie prawo do społecznej partycypacji dziecka. Dziecięce obywatelstwo w: Konwencja o Prawach Dziecka. Wybór zagadnień (artykuły i komentarze), S. L. Stadniczeńko (red.), Warszawa, Biuro Rzecznika Praw Dziecka, s. 15–20.
• Michalak R., Parczewska T. (2019) (Nie)obecność outdoor education w kształceniu szkolnym, Lublin, Wydawnictwo UMCS.
• Miksza M. (2014) Zrozumieć Montessori. Czyli Maria Montessori o wychowaniu dziecka, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Neill A. S. (1991) Summerhill, tłum. B. Białecka, Katowice, Almaprint.
• Okoń W. (2001) Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Parkhurst H. (1926) An Explanation of the Dalton Laboratory Plan by its Originator Helen Parkhurst, London, Dalton Association.
• Parkhurst H. (1928) Wykształcenie według Planu Daltońskiego, tłum. Z. Umińska, H. E. Kennedy, Lwów–Warszawa, Zjednoczone Zakłady Kartograficzne i Wydawnicze „Książnica-Atlas”.
• Ploeg P. (2013) Dalton Plan: Origins and Theory of Dalton Education, Deventer, Saxion Dalton University Press.
• Pring, R. (2007) John Dewey: Continuum Library of Educational Thought, London, Continuum International Publishing Group.
• Rawson M., Richter T. (red.) (2011) Waldorfski program nauczania. Cele i zadania edukacyjne oraz treści nauczania. Wersja angielska, tłum. M. Świerczek, E. Łyczewska, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Röhner R., Wenke H. (2011) Pedagogika Planu Daltońskiego, tłum. E. Zygmunt, Łódź, Wydawnictwo SOR-MAN.
• Schieren, J. (2012) The Concept of Learning in Waldorf Education, „Research of Steiner Education”, nr 3(1), s. 63–74.
• Silverman D. (2008) Interpretacja danych jakościowych, tłum. M. Głowacka-Grajper, J. Ostrowska, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Sowińska H. (red.) (2011) Dziecko w szkolnej rzeczywistości. Założony a rzeczywisty obraz edukacji elementarnej, Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Steenberg U. (2005) Pedagogika Marii Montessori w przedszkolu, tłum. M. Jałowiec, Kielce, Wydawnictwo Jedność HERDER.
• Śliwerski B. (1993) Wyspy oporu edukacyjnego, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Śliwerski B. (1996) Klinika szkolnej demokracji, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Śliwerski B. (2007) Pedagogika dziecka. Studium pajdocentryzmu, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Śliwerski B. (2008) Polityka oświatowa jako czynnik erozji tkwiącego w twórcach alternatywnej edukacji pedagogicznego kapitału, „Problemy Wczesnej Edukacji”, nr 2(8), s. 7–18.
• Śliwerski B., Paluch M. (2021) Uwolnić szkołę od systemu klasowo-lekcyjnego, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Śliwerski B., Szkudlarek T. (1992) Wyzwania pedagogiki krytycznej i antypedagogiki, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Śliwerski B., Śliwerska W. (1991) Edukacja w wolności, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Wiśniewska-Kin M., Rybska E. (2020) Świat w optyce dziecka. Reprezentacje obiektów przyrodniczych z dziecięcej perspektywy, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, https://doi.org/10.26881/pwe.2021.52.03
• Wołoszyn S. (2003) Oświata i wychowanie w XX wieku w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, t. 1, Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Tyrawski M. et al. (2020) Raport o stanie polskiej oświaty, https://www.mlodalewica.pl/wp-content/uploads/2022/08/Raport_download.pdf (dostęp: 23.08.2023).

Identifiers

DOI

10.18778/2450-4491.17.10

Biblioteka Nauki

30148751