Tradycyjna a nowa diagnoza zaburzeń realizacji fonemów. Propozycja analizy

• Authors: Danuta Pluta-Wojciechowska

Title variants

EN

Traditional versus new diagnosis of phoneme realization disorders: a proposal of analysis

Abstracts

EN

The author juxtaposes two models of diagnosis of phoneme realisation disorders that are present in Polish speech therapy. She indicates several categories of analysis that make it possible to find the differences between two different methods of diagnostic procedures. The presented considerations take into account the functioning of two main concepts of dyslalia: the traditional approach and the new one. It should be noted, however, that recent findings point to the existence of yet another method of diagnosis or speech therapy, namely the traditional “powdered” model, in which the elements taken from the new concept of dyslalia are introduced into the traditional scheme.

PL

W artykule autorka porównuje dwa modele diagnozy zaburzeń realizacji fonemów, jakie są obecne w polskiej logopedii. Wskazuje kilka kategorii analizy, które umożliwiają odnalezienie różnic pomiędzy dwoma odmiennymi sposobami postępowania diagnostycznego. Przedstawione rozważania uwzględniają dwie główne koncepcje dyslalii – tradycyjną i nową. Należy przy tym zauważyć, że ostatnie doniesienia wskazują na występowanie jeszcze innego sposobu prowadzenia diagnozy czy terapii logopedycznej, a mianowicie modelu tradycyjnego „pudrowanego”, w którym wprowadza się do schematu tradycyjnego wyjęte z nowej koncepcji dyslalii wątki.

Keywords

PL

wady wymowy; zaburzenia realizacji fonemów; diagnoza logopedyczna; badanie wymowy

EN

speech impediments; speech therapy diagnosis; examination of pronunciation

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Logopaedica Lodziensia
• Year: 2023
• Issue: 7
• Pages: 173-186

Dates

published

2023

Contributors

author

Danuta Pluta-Wojciechowska

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Polskiej i Logopedii, Zakład Dialektologii Polskiej i Logopedii

• https://orcid.org/0000000304256006

References

• Antos D., Demel G., Styczek I., 1971, Jak usuwać seplenienie i inne wady wymowy, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• ASHA – American Speech‑Language Hearing Association, b.r., Evidence‑Based Practice (EBP), https://www.asha.org/Research/EBP/Evidence‑Based‑Practice/ (dostęp: 20.07.2018).
• Bunton K., 2008, Speech versus Nonspeech: Different Tasks. Different Neural Organization, „Seminars in Speech and Language”, Vol. 29(4), s. 267–275.
• Czaplewska E., 2012, Diagnoza zaburzeń artykulacji, [w:] E. Czaplewska, S. Milewski (red.), Diagnoza logopedyczna. Podręcznik akademicki, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 65–120.
• Demel G., 1978, Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Emiluta‑Rozya D., 2014, Całościowe badanie logopedyczne z materiałem obrazkowym, Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
• Emiluta‑Rozya D., Lipiec D., 2021, Zaburzenia artykulacji – przyczyny, symptomatologia, klasyfikacje, [w:] A. Domagała, U. Mirecka (red.), Logopedia przedszkolna i wczesnoszkolna. Rozwój sprawności językowych. Podstawowe problemy logopedyczne, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia, s. 330–363.
• Forrest K., 2002, Are oral‑motor exercises useful in treatment of phonological/articulation disorders?, „Seminars in Speech and Language”, Vol. 23, s. 15–25.
• Grabias S., 2008, Postępowanie logopedyczne. Diagnoza, programowanie terapii, terapia, „Logopedia”, t. 37, s. 13–27.
• Grabias S., 2012, Teoria zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego, [w:] S. Grabias, Z.M. Kurkowski (red.), Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, s. 15–72.
• Grabias S., Panasiuk J., Woźniak T., 2015, Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego. Podręcznik akademicki, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej.
• Gúthová M., Šebianová D., 2002, Terapia dyslálie, [v:] V. Lechta et al. (red.), Terapia narušenej komunikačnej schopnosti, Martin: Vydavateľstvo Osveta, s. 119–144.
• Jassem W., 1971, Podstawy fonetyki akustycznej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Kaczmarek L., 1988, Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
• Kania J.T., 1967, Dyslalie na tle procesu rozwojowego artykulacji, „Biuletyn Fonograficzny”, nr 8.
• Kania J.T., 1968, Klasyfikacja ćwiczeń artykulacyjnych, „Szkoła Specjalna”, z. 3, s. 264–271.
• Kania J.T., 1975, Fonetyczna i logopedyczna charakterystyka mowy bezdźwięcznej. Wybrane zagadnienia teoretyczna i praktyczne, [w:] T. Gałkowski (red.), Wybrane zagadnienia z defektologii III, Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej.
• Kania J.T., 1995, Podstawy językoznawczej klasyfikacji zaburzeń mowy, „Język Polski”, nr 55.
• Kania J.T., 2001, Szkice logopedyczne, Lublin: Polskie Towarzystwo Logopedyczne.
• Konopska L., 2002, Jakość wymowy u osób z wadą zgryzu, „Logopedia”, nr 31, s. 157–198.
• Konopska L., 2006, Wady wymowy u osób z wadami zgryzu, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
• Konopska L., 2015, Desonoryzacja w dyslalii. Analiza artykulacyjna, akustyczna i audytywna, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
• Kurcz I., 1976, Psycholingwistyka, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Lipiec. D., Więcek‑Poborczyk I., 2021, Nienormatywne dźwiękowe realizacje fonemów języka polskiego u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, [w:] A. Domagała, U. Mirecka (red.), Logopedia przedszkolna i wczesnoszkolna. Rozwój sprawności językowych. Podstawowe problemy logopedyczne, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia, s. 88–121.
• Lof G., 2003, Oral motor exercises and treatment outcomes, „Perspectives on Language, Learning and Education”, Vol. 10(1), s. 7–12.
• Lof G., 2008, Controversies surrounding nonspeech oral motor exercises for childhood speech disorders, „Seminars in Speech and Language”, Vol. 29(4), s. 253–255.
• Lof G., 2009, The nonspeech‑oral motor exercise phenomenon in speech pathology practice, [w:] C. Bower (red.), Children’s speech sound disorders, Oxford: John Wiley & Sons Inc., s. 181–184.
• Lorenc A., 2016, Wymowa normatywna polskich samogłosek nosowych i spółgłoski bocznej, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
• Malicka I., 2019, Dysfunkcje oddychania i połykania jako przyczyny zaburzeń mowy dzieci w wieku przedszkolnym oraz wczesnoszkolnym, niepublikowana rozprawa doktorska, Katowice: Uniwersytet Śląski.
• Michalak‑Widera, 2007, Miłe uszom dźwięki. Usprawnianie narządów mowy i ćwiczenia prawidłowego wymawiania głosek, Katowice: Unikat.
• Michalak‑Widera I., 2012, Terapia dyslalii, [w:] A. Podstolec, K. Węsierska (red.), W świecie logopedii. Materiały dydaktyczne, Katowice: Wydawnictwo Agencja Artystyczna PARA, s. 137–150.
• Ostapiuk B., 1997, Zaburzenia dźwiękowej realizacji fonemów języka polskiego – propozycja terminów i klasyfikacji, „Audiofonologia”, t. 10, s. 117–136.
• Ostapiuk B., 2002, Dziecięca artykulacja czy wada wymowy – między fizjologią a patologią, „Logopedia”, t. 31, s. 95–156.
• Ostapiuk B., 2013a, Dyslalia. O badaniu jakości wymowy w logopedii, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
• Ostapiuk B., 2013b, Dyslalia ankyloglosyjna. O krótkim wędzidełku języka, wadliwej wymowie i skuteczności terapii, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
• Pluta‑Wojciechowska D., 2005, Lowely, jody i safy”, czyli o tzw. substytucjach i deformacjach, „Śląskie Wiadomości Logopedyczne”, nr 8, s. 26–29.
• Pluta‑Wojciechowska D., 2008a, Zaburzenia mowy u dzieci z rozszczepem podniebienia. Badania – teoria – praktyka, Bytom: Wydawnictwo Ergo‑Sum.
• Pluta‑Wojciechowska D., 2008b, Standard postępowania logopedycznego w przypadku osób z rozszczepem wargi i podniebienia, „Logopedia”, t. 37, s. 175–205.
• Pluta‑Wojciechowska D., 2010, Podstawy patofonetyki mowy rozszczepowej. Dyslokacje, Bytom: Wydawnictwo Ergo‑Sum.
• Pluta‑Wojciechowska D., 2011, Mowa dzieci z rozszczepem wargi i podniebienia, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
• Pluta‑Wojciechowska, 2019, Efektywność terapii dyslalii. Logopedyczno‑lingwistyczna analiza wyników badań, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Pluta‑Wojciechowska D, 2020a, Terapia strategiczna dyslalii obwodowej. Inspiracje do ćwiczeń warg i języka dla dzieci oraz dorosłych, Bytom: Wydawnictwo Ergo‑Sum.
• Pluta‑Wojciechowska D., 2020b, Terapia tradycyjna a terapia strategiczna dyslalii obwodowej, „Logopedia”, t. 49(1), s. 47–66.
• Pluta‑Wojciechowska D., 2022, Tzw. seplenienie boczne. O objawie i mechanizmie zaburzeń, „Logopedia”, t. 51(1), s. 205–224.
• Pluta‑Wojciechowska D., 2023, Dlaczego o dyslalii trzeba dziś mówić inaczej? O trzech ujęciach dyslalii w polskiej logopedii, „Logopedia”, t. 52(1), s. 177–206.
• Pluta‑Wojciechowska D., Sambor B., 2018, O popularnych, lecz dyskusyjnych ćwiczeniach języka w przypadku obwodowych zaburzeń artykulacji, „Logopedia”, t. 47(1), s. 265–278.
• Ramanarayanan V., Tilsenc S., Proctord M., Töger J., Goldsteinf L., Nayakf K.S., Narayanan S., 2018, Analysis of speech production real‑time MRI, „Computer Speech & Language”, No. 52, s. 1–22.
• Rocławski B., 2010, Podstawy wiedzy o języku polskim dla glottodydaktyków, pedagogów, psychologów i logopedów, Gdańsk: Wydawnictwo Glottispol.
• Rodak H., 1992, Terapia dziecka z wadą wymowy, Warszawa: Wydawnictwo Polskiej Fundacji Zaburzeń Mowy.
• Sambor B., 2021, Wymowa młodych aktorów. Analiza wyników badań realizacji fonemów spółgłoskowych, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Sołtys‑Chmielowicz A., 1997, Klasyfikacje dyslalii, „Audiofonologia”, t. X, s. 111–116.
• Sołtys‑Chmielowicz A., 1998, Wymowa dzieci przedszkolnych, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej.
• Sołtys‑Chmielowicz A., 2008, Zaburzenia artykulacji. Teoria i praktyka, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Stasiak J., 2015, Postępowanie logopedyczne w przypadku dyslalii, [w:] S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak (red.), Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego. Podręcznik akademicki, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, s. 227–236.
• Stecewicz M., Halczy‑Kowalik L. (2015), Postępowanie logopedyczne u osób po wycięciu nowotworu jamy ustnej, [w:] S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak (red.), Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, s. 687–725.
• Styczek I., 1981, Logopedia, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Trzaskalik J., 2016, Seplenienie boczne w polskiej literaturze logopedycznej. Rozważania teoretyczne, „Forum Logopedyczne”, nr 24, s. 33–46.
• Trzaskalik J., 2017, Terminologiczne dyskusje wokół sygmatyzmu i jego rodzajów – na przykładzie sygmatyzmu lateralnego, [w:] D. Pluta‑Wojciechowska, B. Sambor (red.), Współczesne tendencje w diagnozie i terapii logopedycznej, Gdańsk: Grupa Wydawnicza Harmonia Universalis, s. 137–153.
• Van Riper Ch., Irwin J.V., 1970, Artikulationsstörungen. Diagnose und Behandlung, Berlin– Charlottenburg: Carl Marhold Verlagsbuchhandlung.

Identifiers

DOI

10.18778/2544-7238.07.12

Biblioteka Nauki

28408951