Teatr w aspekcie literatury polecanej uczniom klas początkowych w Polsce Ludowej (1944–1953)

• Authors: Anna Boguszewska

Title variants

EN

Theater in the Context of Literature Recommended to Early Elementary Education Students in People’s Poland (1944–1953)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Opracowanie prezentuje zrekonstruowany obraz funkcjonowania teatru dla najmłodszych oraz aspekt obowiązkowych lektur szkolnych. Obszar badań skupiono na latach 1944–1953 w Polsce Ludowej, z uwzględnieniem tła lat międzywojennych. Jest to czas gwałtownych przekształceń ideologicznych na polskich terenach. W wyniku zacieśnienia stalinowskiego reżimu nastąpiła radykalna zmiana w doborze treści lektur polecanych do szkolnych bibliotek, przeznaczonych dla uczniów klas początkowych. Nowy kanon książek obejmował w przeważającej części literaturę radziecką. W omawianym okresie podobne treści dominowały w wystawianych spektaklach teatralnych dla najmłodszych. Forma prezentacji zarówno w ilustracji książkowej, jak i plastyce teatralnej podporządkowana była rygorowi obowiązującego w sztuce wizualnej realizmu socjalistycznego. Należy jednak zaznaczyć, że forma ta bywała wzbogacana o cechy stylistyczne zaczerpnięte z polskiej sztuki ludowej. W omawianym okresie zaczęła się uwydatniać swoista synergia formy strony graficznej książki i plastyki teatru dla młodego widza, chociażby przez związek personalny twórców zaangażowanych w różne dyscypliny sztuki dla dzieci.

EN

The study presents a reconstructed picture of the functioning of the theater for children and the problem of compulsory school reading. It focuses on the years 1944–1953 in the People’s Poland, including the interwar years, which was a time of violent ideological transformations on the territory of Poland. As a result of the tightening of the Stalinist regime, there was a radical change in the selection of the content of readings recommended for school libraries, intended for pupils in the first grades of primary school. The new canon of books covered mostly Soviet literature. In the discussed period, similar content dominated theatrical performances for children. The form of presentation – both in book illustration and stage design – was subordinated to the rigor of socialist realism in visual arts. It should be noted, however, that this form was sometimes enriched with stylistic features taken from Polish folk art. In the discussed period, a specific synergy of the form of book illustration and stage design for young viewers began to be emphasized, for example, by personal connections between artists involved in various art disciplines for children.

Keywords

PL

teatr dla dzieci; literatura dla dzieci; edukacja elementarna; lektura szkolna

EN

children’s theater; children’s literature; elementary education; school reading; children’s theater; children’s literature; elementary education; school reading

• Publisher: Wydawnictwo Libron - Filip Lohner
• Journal: Konteksty Pedagogiczne
• Year: 2020
• Volume: 2
• Issue: 15

Dates

published

2020-12-30

Contributors

author

Anna Boguszewska

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

References

• Broniewska, J. (1949). Filip i jego załoga na kółkach. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Collodi, C. (1948). Pinokio. Przygody drewnianej kukiełki, tłum. J. Wittlin. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Wiedza”.
• Collodi, C. (1950). Pinokio. Przygody drewnianego pajaca, tłum. Z. Jachimecka. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Czaruszyn, E. (1954). Zwierzątka, tłum. W. Grodzieńska. Warszawa: Nasza Księgarnia.
• Gillowa, J. (1937). Maciusiowi wioska. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta.
• Gorki, M. (1949). Przygoda Jewsiejki, wyd. 1, tłum. J. Brzechwa. Warszawa: Nasza Księgarnia (wyd. 2: 1952).
• Ilijna, J. (1952). Profesor wróbelek, tłum. M. Górska. Warszawa: Nasza Księgarnia.
• Januszewska, H. (1935). O kocie, co fajkę kurzył i innych dziwach. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze „Bluszcz”.
• Kononow, A. (1949). Choinka w Sokolnikach. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Konopnicka, M. (1948). Na jagody. Warszawa: Wydawnictwo Arcta.
• Konopnicka, M. (1949a). Franek. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Konopnicka, M. (1949b). Na jagody. Warszawa: Gebethner i Wolff (wyd. 1: 1924).
• Kownacka, M. (1948). Kukuryku na ręczniku. Warszawa: Nasza Księgarnia (wyd. 6: 1955).
• Krzemieniecka, L. (1950). Z przygód krasnala Hałabały. Warszawa: Spółdzielnia Światowid.
• Krzemieniecka, L. (1952). Lenin wśród dzieci. Warszawa: Czytelnik.
• Majakowski, W. (1949). Kim chciałbym zostać, tłum. W. Broniewski. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Marszak, S. (1951). Stron dziesięć i pół o tym, czym jest stół, tłum. K.I. Gałczyński. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Marszak, S. (1952). Księga leśna, tłum. J. Minkiewicz. Warszawa: Nasza Księgarnia.
• Marszak, S. (1953). Wesołe czyżyki, tłum. M. Kann. Warszawa: Nasza Księgarnia.
• Michałkow, S. (1953). Wujek Wieża, tłum. J. Minkiewicz. Warszawa: Nasza Księgarnia.
• Mortkowicz-Olczakowa, H. (1952). Piosenka o Nowej Hucie. Warszawa: Nasza Księgarnia.
• Plany godzin i materiały programowe dla szkół powszechnych i I klasy gimnazjów ogólnokształcących na rok szkolny 1945/46 (1945). Warszawa.
• Plany godzin i programy przejściowe na rok szkolny 1946/47 dla szkół powszechnych (1946). Warszawa.
• Siemaszko, O. (1988). Olga Siemaszko. Rysunki i ilustracje (katalog). Zamość: Biuro Wystaw Artystycznych.
• Puszkin, A. (1949). Bajki o rybaku rybce, tłum. J. Tuwim. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Skowronkówna, I. (1946). Antologia polskiej literatury dziecięcej. Warszawa: PZWS.
• Szelburg-Zarembina, E. (1947). Wesołe historie. Toruń: KN–T. Szczęsny i S-ka (wyd. 2: 1948).
• Szwarc, E. (1950). Uczennica klasy I, wyd. 1, Warszawa: Książka i Wiedza (wyd. 2: 1955).
• Tołstoj, A. (oprac.) (1950a). Chawroszka, tłum. K. Truchanowski. Warszawa: PZWS.
• Tołstoj, A. (oprac.) (1950b). Kuźma Skorobogaty, tłum. K. Truchanowski. Warszawa: PZWS.

Identifiers

DOI

10.19265/kp.2020.2.15.290