Opat Lądu Jan Zapolski, inicjator barokowej przebudowy, wystroju i wyposażenia kościoła Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja w Lądzie, i jego portret

• Authors: Janusz Nowiński

Abstracts

EN

Jan Zapolski (1619–1689) of the Pobóg coat of arms in 1643 became the abbot of the Cistercian abbey in Ląd; previously he was a canon of the Krakow cathedral and secretary of King Władysław IV. In 1661 the Cistercian chapter of the province elected him vicar general and commissars of the Polish Cistercian Province, he held this office for 28 years – until his death. In January 1651 abbot Zapolski signed a contract with the architect Tomasso Poncino for the renovation and expansion of the Gothic monastery church in Ląd. The conflict with the unscrupulous architect and the lawsuit stopped this investment. In 1679 Zapolski decided to build a new church in Ląd according to the plans of the royal architect Giuseppe Simone Bellotti. Until 1687 the presbytery and the transept of the new church were built. The vaults were decorated with stuccoes made by Italian stucco makers according to the design of Bellotti (figs. 3–4); stalls were placed in the presbytery - the work of the workshop of brother Bartholomew Adrian (fig. 5). Probably in 1687 a portrait of Jan Zapolski was created (fig. 2), on which the abbot holds a card with a plan for a new church in Ląd. The author of the portrait is probably the Cistercian painter Łukasz Latkowski. This portrait became a model for other images: the coffin portrait of Zapolski (1689; fig. 8), his image in the Abbey Hall (Sala Opacka) of the monastery (1722; fig. 9); portrait of abbot Mikołaj A. Łukomski (1747; fig. 10).

PL

Jan Zapolski (1619–1689) herbu Pobóg w 1643 r. został opatem cysterskiego opactwa w Lądzie; wcześniej był kanonikiem katedry krakowskiej i sekretarzem króla Władysława IV. W 1661 r. kapituła cysterskiej prowincji wybrała go wikariuszem generalnym i komisarzem Polskiej Prowincji Cystersów, pełnił ten urząd przez 28 lat – do śmierci. W styczniu 1651 r. opat Zapolski podpisał z architektem Tomassem Poncinem kontrakt na remont i rozbudowę gotyckiego klasztornego kościoła w Lądzie. Konflikt z niesumiennym architektem i proces sądowy zatrzymały tę inwestycję. W 1679 r. Zapolski zdecydował się wznieść w Lądzie nowy kościół według planów królewskiego architekta Giuseppe Simone Bellottiego. Do 1687 r. zbudowano prezbiterium i transept nowego kościoła. Sklepienia udekorowały stiuki wykonane przez włoskich sztukatorów według projektu Bellotiego, w prezbiterium ustawiono stalle – dzieło warsztatu brata Bartłomieja Adriana. Prawdopodobnie w 1687 r. powstał portret Jana Zapolskiego, na którym opat trzyma plan nowego kościoła w Lądzie. Autorem portretu jest prawdopodobnie cysterski malarz Łukasz Latkowski. Portret ten stał się wzorem dla innych wizerunków: portretu trumiennego Zapolskiego (1689); jego wizerunku w Sali Opackiej klasztoru (1722); portretu opata Mikołaja A. Łukomskiego (1747).

Keywords

PL

Jan Zapolski; portret opata; opactwo w Lądzie; Tomasso Poncino; Giuseppe Simone Bellotti; Łukasz Latkowski; portrait of the abbot; abbey in Ląd

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Artifex Novus
• Year: 2020
• Issue: 4
• Pages: 68-85

Dates

published

2020

Contributors

author

Janusz Nowiński

• WNHS UKSW

• https://orcid.org/000000019486961X

References

• Bienert V., Das Stifterbild von Abt Peter von Gromaringen (amt. 1393–1412) in der Abteikirche von Bebenhausen: eine Problemskizze, w: Kloster Bebenhausen – neue Forschungen, hrsg. von K. Gereon, P. Peschel, Bruchsal 2011, s. 109–119.
• Ciesielski A., Dziedzictwo cystersów, prace wybrane, Kraków 2013.
• Domasłowski J., Kościół i klasztor w Lądzie, Warszawa–Poznań 1981.
• Góralski Z., Urzędy i godności w dawnej Polsce, Warszawa 1983.
• Guttmejer K., Pompeo Ferrari i konstrukcja jego sklepienia kościoła cystersów w Lądzie, w: Lenda novi aevi. Nowożytne zabytki dawnego opactwa w Lądzie – nowe odkrycia, najnowsze badania, red. J. Nowiński, Ląd–Poznań–Warszawa 2019, s. 96–119.
• Herbarz Polski ks. Kaspra Niesieckiego (...) powiększony dodatkami (...) przez Jana Nep. Borowicza, t. 10, Lipsk 1845.
• Jamroziak E., Cistercian Abbots in Late Medieval Central Europe: Between the Cloister and the World, w: The Prelate in England and Europe 1300–1560, ed. M. Heale, York 2014, s. 240–257.
• Jank T., Życie i twórczość Adama Swacha (1668–1747), Kraków 2017.
• Karpowicz M., Tomasz Poncino (ok. 1590–1659) architekt pałacu kieleckiego, Kielce 2002.
• Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 5: Województwo Poznańskie, z. 22: Powiat Słupecki, inwentaryzację przeprowadziły J. Eckhardówna, J. Orańska, M. Kwiczala, Warszawa 1960.
• Łużyniecka E., Badania architektoniczne klasztoru cysterskiego w Lądzie, w: Lenda medii aevi. Średniowieczne zabytki dawnego opactwa w Lądzie – nowe odkrycia, najnowsze badania, red. J. Nowiński, P. Mrozowski, Ląd–Poznań–Warszawa 2015, s. 10-31.
• Malinowski K., Muratorzy wielkopolscy drugiej połowy XVII w., Poznań 1948.
• Matyaszczyk D., Dla bliższej wiadomości potomnych – „Kronika” o. Tadeusza Wysockiego, ostatniego cysterskiego przeora w Lądzie, w: Lenda novi aevi. Nowożytne zabytki dawnego opactwa w Lądzie – nowe odkrycia, najnowsze badania, red. J. Nowiński, Ląd–Poznań–Warszawa 2019, s. 204-253.
• Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, t. 1–2, Warszawa 1980.
• Monumenta Poloniae Vaticana, t. 4, ed. L. Boratyński, Cracoviae 1915.
• Nowiński J., Polichromia sklepienia prezbiterium i transeptu pocysterskiego kościoła w Lądzie nad Wartą, „Saeculum Christianum” 1994, nr 1, t. 1, s. 161–187.
• Nowiński J., Nieznane ołtarze Mistrza z Lubiąża, czyli Ernesta Brogera, w pocysterskim kościele w Lądzie nad Wartą, „Saeculum Christianum” 1996, nr 3, t. 2, s. 129–140.
• Nowiński J., Nagrobek opata-mecenasa Mikołaja Antoniego Łukomskiego w pocysterskim kościele w Lądzie nad Wartą, „Biuletyn Historii Sztuki” 2008, nr 70, t. 3–4, s. 385–406.
• Nowiński J., Relikwie Undecim Millium Virginum w pocysterskim kościele w Lądzie nad Wartą i dedykowany im ołtarz-relikwiarz Św. Urszuli, „Seminare” 2010, nr 28, s. 253–272.
• Nowiński J., Portret opata Mikołaja Antoniego Łukomskiego pędzla Józefa Rajeckiego i rama jemu dedykowana, w: Architektura znaczeń. Studia ofiarowane prof. Zbigniewowi Bani w 65. rocznicę urodzin i 40-lecie pracy dydaktycznej, red. A.S. Czyż, J. Nowiński, M. Wiraszka, Warszawa 2011, s. 318–337.
• Nowiński J., „Metafizyczne piorunochrony” – depozyty złożone w kulach hełmów wież kościoła opactwa w Lądzie nad Wartą w 1720 roku, „Seminare” 2012, nr 31, s. 259–278.
• Nowiński J., Ars cisterciensis. Kościół cysterski w średniowieczu – wyposażenie i wystrój, Warszawa 2016.
• Nowiński J., Lenda antiquissimum ac primarium cenobium, Domus Sapientiae – opata Mikołaja Antoniego Łukomskiego idea nowożytnego opactwa w Lądzie, w: Lenda novi aevi. Nowożytne zabytki dawnego opactwa w Lądzie – nowe odkrycia, najnowsze badania, red. J. Nowiński, Ląd–Poznań–Warszawa 2019, s. 28–47.
• Sito J., Barczyk A., Ołtarze kościoła pocysterskiego w Lądzie a zagadnienie śląskich wpływów artystycznych w Rzeczypospolitej, w:Lenda novi aevi. Nowożytne zabytki dawnego opactwa w Lądzie – nowe odkrycia, najnowsze badania, red. J. Nowiński, Ląd–Poznań–Warszawa 2019, s. 50–72.
• Wardzyński M., Francesco del Signore vel Signó, stiukator z początku XVIII wieku w Lesznie, ,,Studia Wilanowskie” 2011, nr 18, s. 148–172.
• Wiadomość historyczna o opactwie i kościele w Lądzie, Warszawa 1858.

Identifiers

DOI

10.21697/an.7926

Biblioteka Nauki

1945410