Idea twórczości i figura artysty w singeries Davida Teniersa Młodszego, Antoine’a Watteau i Jeana Chardina

• Authors: Joanna Strzemecka

Abstracts

EN

This article presents the issue of artistic imitation on the example of monkeys that are depicted as painters, sculptors and art connoisseurs by David Teniers the Younger, Antoine Watteau and Jean Chardin. These scenes were a part of a visual art genre called singerie. The name has been given from French word singe – monkey, ape. Although the practise dates back to medieval drôlerie, their greatest popularity in European art fell in the 17th and 18th century. The depictions of monkeys imitating human behaviours were a perfect parody of  human nature, not only in a moral way, but also in connection with creativeness. The Flemish painter David Teniers the Younger popularised the subject of the artist as an ape. This tradition was subsequently adopted by Antoine Watteau and Jean Chardin in France. The monkey was an important symbol of imitation. In result, this meaning of an animal was associated with the art imitating reality and the expression of this analogy was the metaphor ars simia naturae (art is an ape of nature). The singeries of the mentioned artists refer to the topos of imitating nature and have strong historical significance that continues the aesthetics discussions about the mimetic role of art. These, apparently funny depictions, carry much more serious meaning – emphasize the questions of originality and artistic identity. Like an art „apes” nature that the monkey became an alter ego of the painters.

PL

Niniejszy artykuł prezentuje problematykę artystycznego naśladownictwa na przykładzie przedstawień małp jako malarzy, rzeźbiarzy i koneserów sztuki, autorstwa Davida Teniersa Młodszego, Antoine’a Watteau i Jeana Chardina. Sceny te należały do gatunku satyrycznych przedstawień funkcjonujących w języku francuskim pod nazwą singerie (fr. singe - małpa, singerie - dosł. małpiarnia), ukazujących małpy podczas parodiowania przeróżnych ludzkich czynności. Niekwestionowanym mistrzem gatunku stał się flamandzki malarz David Teniers Młodszy, który spopularyzował temat małp w rolach artystów, a za nim, prawie stulecie później, podążyli Antoine Watteau i Jean Chardin. Skłonności naśladowcze, przypisywane małpie od starożytności, zaowocowały skojarzeniem zwierzęcia z mimetyczną rolą sztuki, a dosłownym wyrazem tej analogii stała się metafora ars simia naturae (sztuka małpą natury). Singeries wymienionych twórców nie tylko nawiązują do toposu naśladowania rzeczywistości, ale i przewrotnie go przekształcają w charakterystyczny dla tego tematu, ironiczny sposób. Małpa uwikłana zostaje w toczące się od czasów renesansu spory teoretyczno-artystyczne, których omawiane przedstawienia stanowią niejako kontynuację. Za pośrednictwem zwierzęcia artyści dotykają problemu imitatio i inventio, co w przypadku Watteau i Chardina przyjęło formę sprzeciwu wobec tendencji akademickich. Te, na pozór jedynie zabawne przedstawienia, niosą ze sobą znaczenie o wiele poważniejsze – poruszają kwestie oryginalności i artystycznej tożsamości. Podobnie jak sztuka „małpowała” naturę, tak dla malarzy małpa stała się ich alter ego, dlatego w artykule zaznaczony został także kontekst autoportretu.

Keywords

PL

David Teniers Młodszy; Antoine Watteau; Jean-Baptiste Siméon Chardin; autoportret

EN

david teniers the younger; antoine watteau; jean-baptiste siméon chardin; singerie; ars simia naturae; self-portrait

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Artifex Novus
• Year: 2020
• Issue: 4
• Pages: 194-205

Dates

published

2020

Contributors

author

Joanna Strzemecka

• Warszawa

References

• Arasse D., Detal. Historia malarstwa w zbliżeniu, tłum. A. Arno, Kraków 2013.
• Bellori G.P., Idea malarza, rzeźbiarza i architekta wybrana z piękna natury,[lecz] przewyższająca naturę, 1664, w: Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce 1600–1700, oprac. J. Białostocki, red. M. Poprzęcka, A. Ziemba, Warszawa 1994, s. 218–233.
• Chapman H.P., Persona and Myth in Houbraken’s Life of Jan Steen, „The Art Bulletin” 1993, nr 1, s. 135–150.
• Cohen S., Ars simia naturae. The Animal as Mediator and Alter Ego of the Artist in the Renaissance, „Explorations in Renaissance culture” 2017, s. 202–231.
• Cohen S.R., Chardin’s Fur. Painting, Materialism, and the Question of Animal Soul, „Eighteenth-Century Studies” 2004, s. 39–61.
• Diderot D., Esej o malarstwie, tłum. J. Stadnicki, Warszawa 2015.
• Gouwens K., Erasmus “Apes of Cicero” and Conceptual Blending, „Journal of the History of Ideas” 2010, nr 4, s. 523–545.
• Janson H.W., Apes and ape lore in the Middle Ages and the Renaissance, London 1952.
• Janson H.W., Titian’s Laocoon Caricature and the Vesalian-Galenist Controversy, „The Art Bulletin” 1946, s. 49–53.
• Liedtke W., Dutch Paintings in The Metropolitan Museum of Art, New York 2007.
• Panofsky D., Gilles or Pierrot? An iconographic study of Watteau, „Gazette des beaux-arts”, 1952, t. 39, s. 319–340.
• Poprzęcka M., Kuźnia. Mit, alegoria i symbol, Warszawa 1972.
• Rosenberg P., Chardin 1699-1779, tłum. E.P. Kadish, U. Korneitchouk, red. S.W. Goodfellow, Cleveland 1980.
• Schepers B., La folie des singes à Anvers au XVIIe siècle, https://www.academia.edu/36829427/Bert_Schepers_La_folie_des_singes_%C3%A0_Anvers_au_XVIIe_si%C3%A8cle_Les_Collections_de_la_R%C3%A9publique_des_Lettres_2019_pp._153-172 (dostęp: 16.03.2020 r.).
• Secomska K., Spór o starożytność. Problemy malarstwa w „Paralelach” Perrault, Warszawa 1991.
• Skłodowska M., Wschody i zachody malarstwa, „Art & Business” 2008.
• Tatarkiewicz W., Estetyka nowożytna, Wrocław 1967.
• Tatarkiewicz W., Dzieje sześciu pojęć. Sztuka, piękno, forma, twórczość, odtwórczość, przeżycie estetyczne, Warszawa 1976.
• Trzcińska I., Logos, mit i ratio. Wybrane koncepcje racjonalności od XV do XVII wieku, Kraków 2011.
• Vlieghe H., David Teniers the Younger (1610-1690). A Biography, Turnhout 2011.
• Ziemba A., Iluzja a realizm. Gra z widzem w sztuce holenderskiej 1580–1660, Warszawa 2005.

Identifiers

DOI

10.21697/an.7931

Biblioteka Nauki

1179510