Theological Themes in Origen’s First Homily on Psalm 76 (77) and Their Subsequent Reception

• Authors: Leon Nieścior

Abstracts

PL

Zbiór niedawno odkrytych i wydanych w 2015 r. dwudziestu dziewięciu homilii Orygenesa do Psalmów, to prawdopodobnie, jak wykazuje L. Perrone, ostatnie jego dzieło. Homilie stały się przedmiotem analizy pod kątem formalnym: języka, okoliczności napisania, aluzji historycznych etc. Przychodzi czas na zgłębianie ich treści teologicznych. W homilii do Ps 76, 1–9 przeplatają się wątki z zakresu duchowości i pewne spekulacje. Na pierwszy plan wysuwa się uświęcające działanie Logosu. Bóg–Słowo uzdalnia chrześcijanina do pełnej ofiary z samego siebie, swego umysłu, języka i wszystkich zmysłów. Przebywające od wieków w łonie Ojca Słowo wychowuje do milczenia ludzkie słowo, podatne na wzburzenie. Kaznodzieja szuka lekarstwa na utrapienia w wyciągniętych rękach do Boga i w ciągłym przypominaniu o Nim sobie. Psalmista rozważa „dni dawne” i „lata wieczne” oraz pyta, czy Bóg może odrzucić na wieki (Ps 76, 6–8). W komentarzu do Psalmów zdaje się nawiązywać do swoich spekulacji z dużo wcześniejszych lat, znanych z dzieła O zasadach. Wyrażał tam poglądy o preegzystencji bytów rozumnych, poprzedzającej obecny świat, i wielokrotnej transformacji światów, po których nastąpi powrót wszystkiego do Boga. Czy te wątki spekulacyjne są obecne w ostatnim jego dziele? Czy poglądy Orygenesa zmieniły się? Autor artykułu stara się wniknąć w dość zdawkowe wypowiedzi kaznodziei i właściwie je zrozumieć.

EN

The collection of Origen’s presumably last works, the 29 homilies on the Psalms, was recently discovered and published in 2015. In the homily on Psa 76:1-9, we can find threads of the theology of spirituality intertwined with more systematic speculations. The sanctifying action of the Logos comes here to the fore. God-Logos enables the Christian to sacrifice himself fully with his mind, tongue and all his senses. The Word, which has been living for ages in the womb of the Father, educates the human word, liable to agitation, to silence. Origen looks for a cure in afflictions. He finds it in the image of hands outstretched to God and in constant reminding of Him. The Psalmist ponders “the ancient days” and “the eonic years” and asks if God can reject man forever (Psa 76:6–8). In his commentary, Origen seems to refer to his speculations from much earlier years, known from the work On First Principles, in which he expressed views on the preexistence of rational beings, preceding the present world, and the multiple transformation of worlds. Are these speculative threads still present in his last work? The article tries to explain Origen’s statements and understand them properly.

Keywords

PL

Orygenes; Psalm 77 (76); Bóg–Logos; egzegeza patrystyczna; preegzystencja dusz; apokatastaza

EN

Origen; Psalm 77 (76); God–Logos; patristic exegesis; preexistence of souls; apocatastasis

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Collectanea Theologica
• Year: 2021
• Volume: 91
• Issue: 4
• Pages: 63-82

Dates

published

2021

Contributors

author

Leon Nieścior

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

• https://orcid.org/0000000349889667

References

• Origen, Homiliae in Psalmos: Die neuen Psalmenhomilien. Eine kritische Edition des Codex Monacensis Graecus 314. Hrsg. von L. Perrone in Zusammenarbeit mit M. Molin Pradel, E. Prinzivalli und A. Cacciari (GCSO 13), Göttingen 2015.
• Origen, Homilies on the Psalms: Codex Monacensis Graecus 314. Transl. by J. W. Trigg (The Fathers of the Church 141), Washington 2020.
• Origen, Commentarii in evangelium Joannis, ed. C. Blanc, Origène. Commentaire sur saint Jean, 1–5 (SCh 120, 157, 222, 290, 385), Paris 1966, 1970, 1975, 1982, 1992.
• Origen, Commentarium in evangelium Matthaei (12–17), ed. E. Klostermann (GCSO 10,1–10,2), Leipzig 1935, 1937.
• Origen, De oratione, ed. P. Koetschau (GCSO 2), Leipzig 1899, 297–403.
• Origen, De principiis, ed. H. Görgemanns, H. Karpp, Origenes vier Bücher von den Prinzipien, Darmstadt 1976.
• Origen, Fragmenta in Lucam (in catenis), ed. M. Rauer (GSCO 9, 2), Berlin 1959, 227–336.
• Didymus the Blind, Commentarii in Job 1–4, ed. A. Henrichs, Didymos der Blinde. Kommentar zu Hiob, 1 (PTA 1), Bonn 1968.
• Didymus the Blind, Commentarii in Psalmos 35–39, ed. M. Gronewald, Didymos der Blinde. Psalmenkommentar, 4, Bonn 1969, PTA 6.
• Didymus the Blind, Commentarii in Psalmos 40–44,4, ed. M. Gronewald, Didymos der Blinde. Psalmenkommentar, 5 (PTA 12), Bonn 1970.
• Didymus the Blind, Fragmenta in Psalmos (e commentario altero), ed. E. Mühlenberg, Psalmenkommentare aus der Katenenüberlieferung, 1–2 (PTS 15–16), Berlin 1975–1977.
• Eusebius of Caesarea, Commentaria in Psalmos, PG 23, 66–1396; 24, 9–76.
• Evagrius of Pontus, Epistulae, ed. W. Frankenberg, Evagrius Ponticus, Berlin 1912, 564–611 (Syriac version with Greek retranslation).
• Evagrius of Pontus, Scholia in Ecclesiasten (fragmenta e catenis), ed. P. Géhin, Évagre le Pontique. Scholies à l’Ecclésiaste (SCh 397), Paris 1993.
• Gregory the Wonderworker, Fragmentum in Job (in catenis), ed. J. B. Pitra, Analecta sacra spicilegio Solesmensi parata, 3, Venice 1883, 589–591.
• Gregory of Nazianzus, Epistulae, ed. P. Gallay, Saint Grégoire de Nazianze. Lettres, 1–2, Paris 1964, 1967 (=PG 37, 21–388).
• Gregory of Nazianzus, Orationes, PG 35, 532–664.
• Jerome, Epistulae, PL 22, 325–1224.
• John Chrysostom (?), In illud: Credidi propter quod locutus sum, ed. S. Haidacher, Drei unedierte Chrysostomus–Texte einer Baseler Handschrift, ZKT 31 (1907), 351–358.
• Maxim the Confessor, Quaestiones ad Thalassium, ed. C. Laga, C. Steel, Maximi Confessoris quaestiones ad Thalassium, 1–2 (CCG 7, 22), Turnhout 1980, 1990.
• Philo of Alexandria, Quis rerum divinarum heres sit, ed. S. Wendland, Philonis Alexandrini opera quae supersunt, 3, Berlin 1898 (repr. Berlin 1962), 1–71.
• Cover, M. B., “A New Fragment of Philo’s Quaestiones in Exodum in Origen’s newly discovered homilies on the Psalms? A Preliminary Note,” Studia Philonica Annual 30 (2018), 15–29.
• Edwards, M. J., “Origen’s Platonism. Questions and Caveats,” Zeitschrift für antikes Christentum 12 (2008) no. 1, 20–38.
• Heine, R. E., “Origen on the Christological Significance of Psalm 45 (44),” Consensus 23 (1997) no. 1, 21–37.
• James, M. R., Learning the Language of Scripture. Origen, Wisdom, and the Logic of Interpretation, Leiden–Boston 2021.
• Kannengiesser, Ch., Handbook of Patristic Exegesis. The Bible in Ancient Christianity, 1, Leiden–Boston 2004.
• Kubiś, A., “‘I delight in love, not in sacrifice’: Hosea 6:6 and Its Rereading in the Gospel of Matthew,” Collectanea Theologica 90 (2020) no. 5, 375–414.
• Lampe, G. W., A Patristic Greek Lexicon, Oxford 1961.
• Mitchell, M. M., “Origen and the Text–Critical Dilemma: An Illustration from One of His Newly Discovered Greek Homilies on the Psalms,” Biblical Research 62 (2017), 61–82.
• Mrugalski, D., „Stwarzanie wieczne i poza czasem: Filozoficzne źródła koncepcji ‘generatio aeterna’ Orygenesa,” Verbum Vitae 35 (2019), 373–418.
• Niehoff, M. R., “Biblical Women in Origen’s Newly Discovered Homilies on Psalms: Gendered Markers of Christian Identity in Late Antique Caesarea,” Ephemerides Theologicae Lovanienses 96 (2020) no. 3, 485–507.
• Olheid, J., “Scripture and Christian Formation in Origen’s Fourth Homily on Psalm 77 (78),” Journal of Early Christian Studies 27 (2019) no. 3, 417–442.
• Perrone, L., “Abstieg und Aufstieg Christi nach Origenes: Zur Auslegung von Psalm 15 in den Homilien von Codex Monacensis Graecus 314,” Theologie und Philosophie 89 (2014) no. 3, 321–340.
• Perrone, L., “Aspetti dottrinali delle nuove omelie di Origene sui Salmi: le tematiche cristologiche a confronto col Perì Archôn,” Teología y Vida 55 (2014) no. 2, 209–242.
• Perrone, L., Codex Monacensis Graecus 314: 29 Psalmenhomilien des Origenes (GCSO 13), Berlin 2015, 1–25.
• Perrone, L., “‘Et l’homme tout entier devient dieu’: La déification selon Origène à la lumière des nouvelles Homélies sur les Psaumes,” Teología y Vida 58 (2017) no. 2, 187–220.
• Perrone, L., “Mysteria in psalmis: Origen and Jerome as Interpreters of the Psalter,” in: M. Szram and M. Wysocki (eds.), The Bible in the Patristic Period (Studia Patristica 103), Leuven 2021, 59–86.
• Perrone, L., “Origenes alt und neu: die Psalmenhomilien in der neuentdeckten Münchner Handschrift,” Zeitschrift für antikes Christentum 17 (2013) no. 2, 193–214.
• Perrone, L., “Origen’s Interpretation of the Psalter Revisited: The Nine Homilies on Psalm 77 (78) in the Munich Codex,” Annali di Storia dell’Esegesi 36 (2019) no. 1, 139–161.
• Plass, P., “The concept of eternity in patristic theology,” Studia theologica 36 (1982) no. 1, s 11–25.
• Przyszychowska, M., „Koncepcja podwójnego stworzenia jako próba wyjaśnienia genezy świata zmysłowego: Filon z Aleksandrii, Orygenes, Grzegorz z Nyssy,” Vox Patrum 44–45 (2003), 202–220.
• Ramelli, I. L., “Christian Soteriology and Christian Platonism: Origen, Gregory of Nyssa, and the Biblical and Philosophical Basis of the Doctrine of Apokatastasis,” Vigiliae Christianae 61 (2007), 313–356.
• Szram, M., „Orygenes a millenaryzm. Jednoznaczne odrzucenie czy przy¬jęcie pewnych inspiracji?,” Tarnowskie Studia Teologiczne 19 (2000), 39–53.
• Tzamalikos, P., Origen: cosmology and ontology of time, Leiden–Boston 2006.
• Wilken, R. L., “Early Christian Chiliasm, Jewish Messianism, and the Idea of the Holy Land,” Harvard Theological Review 79 (1986) no. 1–3, 298–307.

Identifiers

DOI

10.21697/ct.2021.91.4.02

Biblioteka Nauki

2029299