Tropowana antyfona maryjna Salve Regina w XV-wiecznym psałterzu oliwetańskim z Łodzi

• Authors: Piotr Wiśniewski

Title variants

EN

A Troped Marian Antiphon Salve Regina in a 15th-Century Olivetan Psalter from Łódź

Abstracts

EN

The article presents a hitherto unknown in scholarly literature, troped version of the oldest and most popular Marian antiphon, Salve Regina, recorded in the only Olivetan manuscript psalter identified in Poland so far. The texts added to the original form of this antiphon, which in its content is an invocation of Mary’s intercession to obtain salvation for people from God, call Her the Mother of the Church, the Gracious Virgin, the Mother of God and the Star of the Sea. These titles, constituting litany invocations to the Blessed Virgin Mary, comment on Her qualities: graciousness, mercy, and sweetness. Such an extension of the original antiphon, with a new theological content, implies that this prayer was particularly popular among the faithful turning to Mary, in order that She might hear their requests and open them the way to Heaven.

PL

Artykuł przedstawia nieznaną dotąd w piśmiennictwie naukowym tropowaną wersję najstarszej i najbardziej popularnej antyfony maryjnej, jaką jest Salve Regina, zanotowaną w jedynym dotychczas zidentyfikowanym w Polsce rękopiśmiennym psałterzu oliwetańskim. Teksty dodane do oryginalnej postaci tej antyfony, która w swej treści jest przyzywaniem orędownictwa Maryi, by wyjednała u Boga ludziom zbawienie, nazywają Ją Matką Kościoła, Panną łaskawą, Matką Boga i Gwiazdą morza. Tytuły te, stanowiąc litanijne zawołania do Najświętszej Maryi Panny, komentują Jej przymioty: łaskawość, litościwość i słodycz. Rozszerzenie w ten sposób oryginalnej antyfony o nowe treści teologiczne dowodzi, że modlitwa ta cieszyła się szczególną popularnością wśród wiernych zwracających się do Maryi, by wysłuchała ich próśb i otworzyła im drogę do Nieba.

Keywords

PL

Maryja; antyfony maryjne; Salve Regina; psałterz; technika tropowania; tropowana antyfona; oliwetanie

EN

Mary; Marian antiphon; Salve Regina; psalter; troping; troped antiphon; Olivetans

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Collectanea Theologica
• Year: 2022
• Volume: 92
• Issue: 4
• Pages: 121-138

Dates

published

2022

Contributors

author

Piotr Wiśniewski

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

• https://orcid.org/0000000182257552

References

• Apel, W., Gregorian chant (Bloomington, IN: Published by Indiana University Press 1958).
• Bisztyga, J., Psalterium Andrzeja Piotrkowczyka z 1599 roku jako pierwszy dokument potrydenckiego chorału gregoriańskiego w Polsce (Dysertacja doktorska; Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II; Lublin 2009).
• Bodzioch, B., Cantionale ecclesiasticum na ziemiach polskich w XIX i XX wieku (Lublin: Polihymnia 2014).
• Brzozecki, S., „Oliwetanie”, Encyklopedia katolicka (red. E. Gigilewicz et al.; Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 2010) XIV, 535–536.
• Büttner, F., „Zur Geschichte der Marienantiphon Salve regina”, Archiv für Musikwissenschaft 46/4 (1989) 257–270. DOI: https://doi.org/10.2307/930541.
• Congregatio de Culto Divino et Disciplina Sacramentorum, https://liturgiapapal.org/attachments/article/682/2018_memoria_VirgenMaria_MadredelaIglesia_textos-latinos.pdf (dostęp 12.07.2022).
• Dennery, A., Le chant postgrégorien, Tropes, séquences et prosules (Paris: Librairie Honoré Champion 1987).
• Domański, W., „Hermanus Contractus”, Encyklopedia Muzyczna PWM. Część biograficzna (red. E. Dziębowska; Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1993) „HIJ”, 194.
• Garnczarski, S., „Antyfona «Salve Regina» w polskich przekładach zachowanych w źródłach drukowanych”, Cantare amantis est. Wieloautorska monografia naukowa z okazji 80. urodzin ks. prof. dr. hab. Ireneusza Pawlaka (red. W. Hudek – P. Wiśniewski; Lublin: Polihymnia 2015) 306–327.
• Heinz, A., „Marianischen Antiphonen. I. Liturgisch”, Lexikon für Theologie und Kirche (red. W. Kasper; wyd. 3; Freiburg im Breisgau: Herder 1997) VI, 1357–1359.
• Hiley, D., Chorał Kościoła zachodniego – podręcznik (tłum. M. Kaziński; Kraków: Astraia 2019).
• Hinz, E., Zarys historii muzyki kościelnej (Pelplin: Bernardinum 1987).
• Irtenkauf, W., „Die Evangelientropierung vornehmlich in der Schweiz”, Zeitschrift für Schweizerische Geschichte 51 (1957) 161–172. DOI: http://doi.org/10.5169/seals-128322.
• Irtenkauf, W., „Hymnus. Formstruktur”, Lexikon für Theologie und Kirche (red. J. Höfer – K. Rahner; wyd. 2; Freiburg im Breisgau: Herder 1986) V, 570.
• Jasina, P., „Salve Regina”, Encyklopedia katolicka (red. E. Gigilewicz et al.; Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 2012) XVII, 944–945.
• Jonsson, R., „The Liturgical Function of the Tropes”, Research on Tropes (red. G. Iversen; Stockholm: Almqvist & Wiksell International 1981) 99–121.
• Juniper, C., Mariology. III (Milwaukee: Bruce Publishing 1961).
• Lentini, A., „Hymny o Matce Kościoła”, https://christianitas.org/news/hymny-o-matce-kosciola/ (dostęp 12.07.2022).
• Lisecka, M., „Strategie retoryczne w gatunku madrygałowym: Marino – Morsztyn – Monteverdi”, Litteraria Copernicana 2/16 (2015) 77–93. DOI: http://dx.doi.org/10.12775/LC.2015.019.
• Michałowska, T., Średniowiecze (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2002).
• Nadolski, B., „Salve Regina”, Leksykon Liturgii (red. B. Nadolski; Poznań: Pallottinum 2006) 1441–1444.
• Nadolski, B., „Tropy”, Leksykon Liturgii (red. B. Nadolski; Poznań: Pallottinum 2006) 1633–1636.
• Pałęcki, W., „Antyfony maryjne na zakończenie Komplety w polskiej edycji Liturgii godzin”, Mirabile laudis canticum. Liturgia godzin: dzieje i teologia (red. H. Sobeczko; Opole: Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego 2008) 363–382.
• Pawlak, P., Muzyka liturgiczna po Soborze Watykańskim II w świetle dokumentów Kościoła (Lublin: Polihymnia 2000).
• Popowska, P., „Liturgia paulińska w świetle rękopisu ms. R659/III-913”, Liturgia w klasztorach paulińskich w Polsce. Źródła i początki (red. R. Pośpiech; Musica Claromontana – Studia 1; Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego UO 2012) 219–294.
• Rasmussen, N.K., „Quelques réflexions sur la théologie des tropes”, Research on Tropes, Proceedings of a symposium organized by the Royal Academy of Literature, History and Antiquities and the Corpus Troporum (red. G. Iversen; Stockholm: Almqvist & Wiksell International 1981) 77–88.
• Reginek, A., „Gratuletur ecclesia laudum – średniowieczny hymn ku czci św. Barbary”, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 22 (1989) 331–336.
• Reginek, A., „Hymnodia – teologia dźwięku”, Ruch Biblijny i Liturgiczny 55/1 (2002) 31–40. DOI: https://doi.org/10.21906/rbl.1724.
• Robertson, A., „Christian Music”, Twentieth Century Encyclopedia of Catholicism (red. H. Daniel-Rops; New York, NY: Hawthorn Books 1962) XII, 125.
• Stępniak, Z., „Teologiczno-retoryczny kontekst słowa i muzyki w koncercie wokalnym Salve coelestis Pater Franza Tundera (1614–1664) na bas solo, skrzypce i basso continuo”, Seminare. Poszukiwania naukowe 38/3 (2017) 193–207. DOI: http://doi.org/10.21852/sem.2017.3.15.
• Thompson, A., „Średniowieczne Salve Regina” (tłum. D. Krupińska) https://rytdominikanski.pl/choral-dominikanski-2/sredniowieczne-salve-regina/ (dostęp 07.07.2022).
• Veľbacký, J., „Mariánska antifóna Salve Regina”, Adoramus Te 3 (2008) 12–14.
• Wendlik, K., „Maryja jako Matka miłosierdzia w aspekcie jej «ipsissima verba et facta» oraz źródeł teologicznych z I tysiąclecia”, Łódzkie Studia Teologiczne 24/4 (2015) 99–110.
• Wiśniewski, P., Nieznany kodeks liturgiczno-muzyczny z Muzeum Archidiecezji Łódzkiej. Wstępny opis źródła i edycja melodii (Lublin: Wydawnictwo KUL 2021), e-book: https://repozytorium.kul.pl/handle/20.500.12153/1997.
• Wiśniewski, P., Śpiewy późnośredniowieczne w antyfonarzach płockich z XV/XVI wieku na podstawie responsoriów Matutinum (Lublin: Polihymnia 2010).
• Wiśniewski, P., „Un salterio manoscritto di provenienza olivetana in Polonia”, Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 115 (2021) 511–524. DOI: https://doi.org/10.31743/abmk.12349.
• Zahradníková, Z., „Antyfony maryjne Antona Aschnera”, Edukacja Muzyczna 9 (2014) 19–33). DOI: https://dx.doi.org/10.16926/em.2014.09.02.

Identifiers

DOI

10.21697/ct.2022.92.4.04

Biblioteka Nauki

28394712