Szkolna nauka czytania i pisania z wykorzystaniem wybranych elementarzy – refleksje metodyczne

• Authors: Marta Krasuska-Betiuk

Title variants

EN

School learning to read and write using selected textbooks - methodological reflections

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tekst dotyczy nauki czytania i pisania na początkowym etapie nauczania szkolnegooraz roli elementarzy w procesie alfabetyzacji dziecka. Artykuł ma charakter przeglądowy. W części pierwszej wskazano psycholingwistyczne podstawy czytania i pisania oraz różnice między systemami językowymi, warunkujące zastosowanie określonych metod nauki czytania i pisania. Opisano strukturę, funkcję i metodyczne aspekty pracy z elementarzem, który potraktowany został jako efektywna pomoc dydaktyczna i skuteczna forma inicjacji dziecka w świat pisma. W części drugiej scharakteryzowano wybrane elementarze oraz proponowane przez ich autorów koncepcje nauki czytania i pisania. Do analizy elementarzy zastosowano podejście tradycyjne – dydaktyczne i nieoceniające. Na koniec wskazano przykłady współczesnych elementarzy polskich, niemieckich i jeden rosyjski. Kryterium ich doboru był długoletni okres wykorzystywania (blisko pół wieku) w pierwszych latach nauki szkolnej oraz dominacja metod analityczno-syntetycznych w nauczaniu czytania i pisania.

EN

The text deals with learning to read and write at the initial stage of school education and the role of textbooks in the process of child literacy. The article is of a review nature. The first part shows the psycholinguistic basics of reading and writing and the differences between language systems, conditioning the use of specific methods of learning to read and write. The structure, function and methodical aspects of work with textbooks were described, which was treated as an effective didactic aid and effective form of the child's initiation into the world of writing. In the second part, selected textbooks and the concepts of reading and writing science proposed by their authors are characterized. The traditional approach - didactic and non-evaluative approach - was used to analyze the textbooks. Finally, examples of contemporary Polish, German and one Russian textbook are indicated. The criterion for their selection was the long-term use (nearly half a century) in the first years of school education and the dominance of analytical and synthetic methods in the teaching of reading and writing.

Keywords

PL

wczesna alfabetyzacja; czytanie i pisanie; współczesne elementarze; wczesna alfabetyzacja; czytanie i pisanie; współczesne elementarze

EN

early literacy; reading and writing; contemporary textbooks

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Forum Pedagogiczne
• Year: 2018
• Volume: 8
• Issue: 2
• Pages: 73-92

Dates

published

2018-10-06

Contributors

author

Marta Krasuska-Betiuk

References

• Arlette D., De Coster I., Baidak N., Motiejunaite A., Noorani S., (red.). (2011). Nauka czytania w Europie. Warszawa: Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji.
• Awramiuk E. (2006). Lingwistyczne podstawy początkowej nauki czytania i pisania po polsku. Białystok: Trans Humana Wydawnictwo Uniwersyteckie.
• Awramiuk E., Krasowicz-Kupis G. (2014). Reading and spelling acquisition in Polish: Educational and linguistic determinants. „L1-Educational Studies in Language and Literature”, 14, s. 1–24.
• Awramiuk E., Krasowicz-Kupis G., Smoczyńska M. (2017). Early literacy policy and practice in Poland. W: Kucirkova N., Snow C. E., Grøver V., McBride C. (red.). The Routledge International Handbook of Early Literacy Education A Contemporary Guide to Literacy Teaching and Interventions in a Global Context, London & New York: Routledge.
• Brzezińska A. (red.). (1987). Czytanie i pisanie – nowy język dziecka. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Cackowska M. (1984). W poszukiwaniu koncepcji optymalnego elementarza. Lublin: UMCS.
• Coulmans F. (1999). The Blackwell Encyclopedia of Writing Systems. Oxford: Wiley-Blackwell.
• Czelakowska D. (2009). Znaczenie elementarza w procesie nauki czytania i pisania. W: Metodyka edukacji polonistycznej dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Kraków:”Impuls”.
• Elkonin D. (2015). Jak uczyć dzieci czytania. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe.
• Encyklopedia językoznawstwa ogólnego (2003). Polański K. (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Falk P. (2010). UNESCO Guidebook on Textbook Research and Textbook Revision. 2nd revised and updated edition, Paris: Braunschweig.
• Frith U. (1985). Beneath the surface of developmental dyslexia. W: Patterson K., Coltheart M., Marshall J. (red). Surface Dyslexia. Londyn: LEA.
• Grundschule Mit Beenen Lehrmitteln. Katalog. (2016). Cornelsen (e-book), dostępny na: http://www.cornelsen.de/lehrkraefte/reihe/r-2929/ra-10629/titel?back_link=search (otwarto: 31.07.2016).
• Jakubowicz-Bryx A. (2010). Historia pewnego elementarza. „Życie Szkoły”, nr 7, s. 26–36.
• Jaszczyszyn E. (2010). Modele edukacji czytelniczej w przedszkolu a gotowość do czytania i umiejętności czytania dzieci sześcioletnich. Białystok: Trans Humana. Wydawnictwo Uniwersyteckie.
• Jurek A. (2012). Rozwój dziecka a metody nauczania czytania i pisania. Gdańsk: Harmonia Universalis.
• Klus-Stańska D. (2014). „Nasz elementarz” – krótki opis daru, który zubaża obdarowanych. „Problemy Wczesnej Edukacji”, nr 4, s. 24–44.
• Konarzewski K. (2007). PIRLS 2006. Jak czytają dzieci w Polsce i na świecie. Warszawa: CKE.
• Konarzewski K., Bulkowski K. (2017). Wyniki międzynarodowego badania osiągnięć czwartoklasistów w czytaniu. PIRLS 2016. Warszawa: IBE.
• Kostouli T. (2002). Teaching Greek as l1: curriculum and textbooks in Greek elementary education. „L1 – Educational Studies in Language and Literature”, nr 2, s. 5–23.
• Krasowicz-Kupis G. (1999). Rozwój metajęzykowy a osiągnięcia w czytaniu u dzieci 6–9-letnich. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Krasowicz-Kupis G. (2008). Psychologia dysleksji. Warszawa: WN PWN.
• Krzyżyk D. (2015). Odzwierciedlenie funkcji podręcznika w języku i stylu. W: Opinie edukacyjne Polskiej Akademii Umiejętności. Prace Komisji PAU do oceny podręczników szkolnych. T. XIII. Kraków: Wydawnictwo PAU, s. 61–81.
• Landau-Czajka A. (2002). Diet patterns in 19th–20th c. School manuals. „Acta Poloniae Historica”, 85.
• Machcińska M. (2015). Abecadlniki karaimskie. „Kwartalnik Historii Żydów”, 4 (256), s. 691–697.
• Malmquist E. (1982). Nauka czytania w szkole podstawowej. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Reading the past, writing the future: Fifty years of promoting literacy. (2017). Paryż: UNESCO. Education Sector.
• Seymour P H.K., Aro M., Erskine J., (2003). Foundation literacy acquisition in European orthographies. „British Journal of Psychology”, 94 (2), s. 143.
• Seymour P. (1999). Cognitive architecture of early reading. W: Lundberg I., Toennessen F. E., Austad I. (red.). Dyslexia: Advances in theory and practice. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers, s. 59–73.
• Sochacka K. (2004). Rozwój umiejętności czytania. Białystok: „Trans Humana”.
• Swędrowska M. (2017). Elementarz w podskokach. Poznań: Centrum Edukacji Dziecięcej – Publicat.
• Szefler E. (2017). Nietypowy (międzynarodowy) elementarz. „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, nr 2, s. 53–60.
• Szewczuk K. (2015). Language Education of Children at the Early Schooling Age in the Aspect of Handbooks Used. „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce”, 4 (38), s. 71–90.
• Tainio L., Winkler I. (2014). The construction of ideal reader in German and Finnish textbooks for literacy education. „L1-Educational Studies in Language and Literature”, vol. 14, s. 1–25, dostępny na: http://dx.doi.org/10.17239/L1ESLL (otwarto: 2014.01.05).
• Uszyńska-Jarmoc J., Żak M. (2013). The first schoolbook – the tool of reproducing culture by the child or the tool of child's participation in culture?. „L1-Educational Studies in Language and Literature”, vol.13, s. 1–18.
• Wiejak K., Krasowicz-Kupis G., Awramiuk E. (2017). Językowe uwarunkowania wczesnych umiejętności czytania i pisania na podstawie oceny nauczyciela z wykorzystaniem skali prognoz edukacyjnych IBE. „Psychologia Wychowawcza”, nr 11, s. 41–63.
• Wieszczeczyńska E. (2007). Wczesnoszkolna edukacja językowa a nauczanie czytania. Program alfabetyzacji w języku niemieckim jako obcym na przykładzie wybranych metod i elementarzy. Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe.
• Wiśniewska-Kin M. (2013). Dominacja a wyzwolenie: wczesnoszkolny dyskurs podręcznikowy i dziecięcy. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Wroczyński R. (1988). Marian Falski i reformy szkolne w Rzeczypospolitej. Warszawa: PWN.
• Zabawa K. (2015). Elementarze XXI wieku. „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce”, nr 4, s. 153–158.
• Zarych E. Elementarze. W: Encyklopedia Dzieciństwa, dostępny na: http://encyklopediadziecinstwa.pl/index.php?title=Elementarz (otwarto: 30.03.2018).
• http://www.cornelsen.de/lehrkraefte/reihe/r-5247/ra- 10175/titel/9783060835140/back_link/search (otwarto: dostęp 31.07.2016).
• https://verlage.westermanngruppe.de/westermann/artikel/978-3-14-121068-2/Karibu-Ausgabe-2016-Fibel-fuer-die-Ausleihe (otwarto: dostęp 31.07.2016).

Identifiers

DOI

10.21697/fp.2018.2.06