Edukacja etyczna pedagogów specjalnych

• Authors: Dariusz Zając

Title variants

EN

The ethical education of special education teachers

Abstracts

PL

Wśród wielości zagadnień podejmowanych w obrębie zainteresowań pedagogiki specjalnej nie może zabraknąć takich, które dotyczą edukacji pedagogów specjalnych. Odnosi to się również do tego fragmentu tej edukacji, który swym zakresem obejmuje etyczny wymiar aktywności zawodowej podejmowanej przez tę grupę pedagogów. Od właściwego bowiem przygotowania etycznego pedagogów specjalnych zależeć będzie jakość uruchamianej przez nich działalności, a w szczególności: dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej, terapeutycznej, rewalidacyjnej, rehabilitacyjnej, resocjalizacyjnej. W każdą z tych działalności wpisany jest pierwiastek etyczny, przesądzający o specyficznym jej charakterze. Tymczasem problematyka edukacji etycznej pedagogów specjalnych nie była, jak dotychczas, w zadowalającym stopniu przedmiotem pogłębionego namysłu naukowego. W tekście zaprezentowano dwa podejścia do edukacji etycznej pedagogów specjalnych, a mianowicie, po pierwsze: jako przekazywanie normatywnej wiedzy etycznej i po drugie: jako kształtowanie dyspozycji etycznych pedagogów specjalnych. Podejścia te nie są traktowane jako jedyne i słuszne, ale co najwyżej stanowić one mogą punkt wyjścia do szerszych eksploracji wpisujących się w rozważania nad kształtem tej edukacji, co ma swoje znaczenie zarówno dla teorii, jak i praktyki w obszarze współczesnej rzeczywistości edukacyjnej.

Keywords

PL

pedagog specjalny; edukacja etyczna; wiedza etyczna; dyspozycja etyczna; refleksja etyczna

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Forum Pedagogiczne
• Year: 2022
• Volume: 12
• Issue: 1
• Pages: 123-138

Dates

published

2022

Contributors

author

Dariusz Zając

References

• Augustyniak-Kopka J. (1994). O społecznych uwarunkowaniach postrzegania moralnego. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Augustyniak-Kopka J. (2000). Społeczny wymiar postrzegania moralnego. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Bartnikowska U. (2016). Deontologia zawodu pedagoga specjalnego. W: Bartnikowska U., Kosakowski Cz. (red.). Pedagog specjalny – dylematy roli. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
• Borzyszkowska H. (1983). Osobowość pedagoga specjalnego. ,,Szkoła Specjalna”, nr 1, s. 5-12.
• Borzyszkowska H. (1993). O powinnościach pedagoga specjalnego. ,,Kultura i Edukacja”, nr 1, s. 53-58.
• Brzezińska A. (1997). Refleksja w działalności nauczyciela. ,,Studia Edukacyjne”, nr 3, s. 113-130;
• Buczyńska-Garewicz H. (1977). Scheler a filozofia moralna. W: Scheler M., Resentyment a moralność. Warszawa: Czytelnik.
• Chmielewska J. (1995). Doświadczenie człowieka jako źródło refleksji etycznej. W: Kwiatkowska H., Lewowicki T. (red.). Z zagadnień pedeutologii i kształcenia nauczycieli. ,,Studia Pedagogiczne”. T. LXI, s. 101-110.
• Chyrowicz B. (2009). Etyka jako filozoficzny namysł nad moralnością. W: Brzeziński J., Chyrowicz B., Poznaniak W., Toeplitz-Winiewska M. Etyka zawodu psychologa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Czerepaniak-Walczak M. (1997). Aspekty i źródła profesjonalnej refleksji nauczyciela. Toruń: Wydawnictwo EDYTOR s.c.
• Doroszewska J. (1989). Pedagogika specjalna. T. 1. Podstawowe problemy teorii i praktyki. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Drabarek A. (1994). Wrażliwość moralna. W: Jedynak S. (red.). Słownik etyczny. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza ,,BRANTA”.
• Dz.U. 2019 poz. 1450 – Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 lipca 2019 r. w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela.
• Gołębniak B. D. (1998). Zmiany edukacji nauczycieli. Wiedza – biegłość – refleksyjność. Toruń – Poznań: Wydawnictwo EDYTOR s.c.;
• Gołębniak B., D. (2001). Etyczny wymiar edukacji nauczycieli. W: Ostrowska U. (red.). Edukacja przełomu wieków wobec kwestii aksjologicznych. Olsztyn: Wydawnictwo: Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
• Grzegorzewska M. (1959). Listy do młodego nauczyciela. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Kapias M., Polok G. (2012). Edukacja etyczna jako fundamentalny element wychowania w środowisku akademickim. ,,Annales. Etyka w życiu gospodarczym”, vol. 15, s. 193-203.
• Kawka Z. (1998). Między misją a frustracją. Społeczna rola nauczyciela. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Kędzierska H. (2007). Między deklaratywnością a rzeczywistością etycznej edukacji nauczycieli. W: Sawczuk W. (red.). Po co etyka pedagogom? Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Kopka J. (1996). Dyspozycja etyczna w badaniach socjologicznych. ,,Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, nr 26, s. 87-101.
• Kotarbiński T. (1987). Pisma etyczne. Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Krause A. (2009). Teoretyczne i empiryczne problemy pedagogiki specjalnej. Zarys obszarów badawczych. ,,Niepełnosprawność. Półrocznik naukowy”. Teoretyczne i metodologiczne konteksty pedagogiki specjalnej, nr 1, s. 9-24.
• Krzemińska D., Rzedzicka K. D. (2009). O przygotowaniu zawodowym pedagogów specjalnych – krajobraz (bez) zmian? ,,Niepełnosprawność. Półrocznik naukowy”. Teoretyczne i metodologiczne konteksty pedagogiki specjalnej, nr 1, s. 113-124.
• Kupisiewicz M. (2016). Pedagog specjalny – człowiek o wyjątkowych predyspozycjach osobowościowych, profesjonalista posiadający rozległą interdyscyplinarną wiedzę i umiejętności. ,,Studia z Teorii Wychowania”, nr 4, s. 173-186.
• Kwiatkowska H. (1994). Procesy integracyjne w Europie i ich implikacje dla kształcenia nauczycieli. W: Muszyński H. (red.). Nauczyciel i problemy jego kształcenia w okresie zmiany społecznej (1991-1992). ,,Studia Pedagogiczne”. T. LX, s. 9-18.
• Lind G. (2013). Edukacja moralna. Teoria dwuaspektowa. ,,Principia”, nr LVII-LVIII, s. 41-56.
• Łukasik B. (2014). O potrzebie refleksji w zawodzie nauczyciela. Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Pedagogika, t. XXIII, s. 209-2017.
• Najder-Stefaniak K. (2013). Etyczny wymiar nauki i nauczania. W: Wyleżałek J., Najder-Stefaniak K., Bogacka K. (red.). Społeczne, etyczne i prawne aspekty funkcjonowania szkolnictwa wyższego w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
• Oelszlaeger-Kosturek B. (2020). (Auto)refleksja pedagogiczna nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej: wgląd w praktykę. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Olszewski S. (2017). Usłyszeć polifonię. Tożsamości zawodowe pedagogów specjalnych pracujących z osobami z niepełnosprawnością intelektualną. Kraków: Oficyna Wydawnicza ,,Impuls”.
• Ostrowska U. (2007). Wiedza i mądrość jako wartości w edukacji akademickiej. W: Sowiński A. J. (red.). Wiedza i mądrość w edukacji akademickiej. Szczecin: Zapol – Uniwersytet Szczeciński.
• Pańczyk J. (1994). Kształcenie pedagogów specjalnych. W: Ossowski R. (red.). System kształcenia i doskonalenia nauczycieli. Bydgoszcz: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.
• Pańczyk J. (2008). Kształcenie pedagogów specjalnych w Polsce. W: Błeszyński J. J., Baczała D., Binnebesel J. (red.). Historyczne dyskursy nad pedagogiką specjalną – w ujęciu pedagogicznym. Łódź: Wyższa Szkoła Edukacji Zdrowotnej.
• Parys K., Olszewski S. (2009). Ewolucja poglądów na temat kształcenia pedagogów specjalnych w Polsce. ,,Niepełnosprawność. Półrocznik naukowy”. Teoretyczne i metodologiczne konteksty pedagogiki specjalnej, nr 1, s. 103-112.
• Pearson A. T. (1994). Nauczyciel. Teoria i praktyka w kształceniu nauczycieli. tłum. Janowski A., Janowski M., Warszawa: WSiP.
• Plutecka K. (2016). Godność pedagoga specjalnego wobec polityki wprowadzania zmian w aktualnej rzeczywistości oświatowej. ,,Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej”, nr 23, s. 77-87.
• Reber A. S., Reber E. S. (2005). Słownik psychologii. tłum. Janasiewicz-Kruszyńska B., Kowalczewska J., Kubicka-Daab J., Matyja P., Mizera G., Okuniewska H., Rączaszek J., Suchecki J., Zagrodzki M., Zychowicz J., Żylicz P., Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Reykowski J. (1990). Ukryte założenia normatywne jako osiowy składnik mentalności. W: Reykowski J., Skarżyńska K., Ziółkowski M. (red.). Orientacje społeczne jako element mentalności. Poznań: Wydawnictwo ,,Nakom”.
• Sadowska S. (2016). Kim powinien być pedagog specjalny: granice wzorca w kontekście potrzeb zmiany społecznej i horyzont ,,odpowiedzi” rozbieżnych. ,,Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej”, nr 23, s. 32-47.
• Sadowska S. (2021). Uniwersyteckie kształcenie nauczycieli (pedagogów specjalnych) – pomiędzy szansą a ograniczeniem poszerzania granic możliwości, urzeczywistnienia humanistycznej wizji edukacji. ,,Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej”, nr 39, s. 24-44.
• Sekułowicz M. (2005). Nauczyciele szkolnictwa specjalnego wobec zagrożenia wypaleniem zawodowym. Analiza przypadków. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP.
• Słownik wyrazów obcych (2006). Wiśniakowska L. (opracowanie). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Szewczuk W. (1985). Dyspozycja. W: Szewczuk W. (red.), Słownik psychologiczny. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Szostek A. (2007). Edukacja moralna w szkole: klucz do programu wychowania dojrzałego obywatela. W: Rutkowiak J., Kubinowski D., Nowak M. (red.). Edukacja. Moralność. Sfera publiczna. Lublin: Oficyna Wydawnicza ,,Verba”.
• Szutta N. (2015). Edukacja moralna z perspektywy etyki cnót, ,,Diametros”, nr 46, www.diametros.iphils.uj.edu.pl/index/diametros/article/download/839/805 (dostęp 9.06.2017)
• Szymczak J. (2009). Bycie (stawanie się) refleksyjnym nauczycielem. Perspektywa socjokulturowa. ,,Forum Dydaktyczne”, nr 5-6, s. 50-58.
• Szymczak J. (2017). Refleksja nauczycieli wczesnej edukacji dotycząca pracy z uczniami (w perspektywie badań rekonstrukcyjnych): studium teoretyczno-metodologiczne. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Środa M. (2010). Edukacja etyczna a etyka zawodowa. W: Izdebski H., Skuczyński P. (red.). Edukacja etyczna prawników – cele i metody. Warszawa: Fundacja Instytut Etyki Prawniczej.
• Tomasik E. (1985). Osobowość nauczyciela w aspekcie pedeutologii i deontologii. W: Żabczyńska E. (red.). Maria Grzegorzewska. Pedagog w służbie dzieci niepełnosprawnych. Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
• Tomasik E. (1997). Problematyka teleologiczna i deontologiczna w pedagogice specjalnej. W: Tomasik E. (red.). Wybrane zagadnienia z pedagogiki specjalnej. Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
• Tomasik E. (2010). Z zagadnień deontologii pedagoga specjalnego. W: Kaczyńska W. (red.). O etyce służb społecznych. Warszawa: UW. Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji.
• Witkowski L. (1990). Przekroje analityczne kwestii edukacyjnej (dyskusja społeczno-krytyczna). W: Kwieciński Z., Witkowski L. (red.). Ku pedagogii pogranicza. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Ośrodek Studiów Kulturowych i Edukacyjnych.
• Wojnar I. (1991). Nauczyciel potrzebny inaczej. W: Kwiatkowska H. (red.). Edukacja nauczycielska wobec zmiany społecznej. Warszawa: PTP.
• Wolan-Nowakowska M. (2016). Znaczenie kompetencji społecznych w pracy pedagoga specjalnego. ,,Lubelski Rocznik Pedagogiczny”. T. XXXV, z. 3, s. 153-163.
• Zając D. (2010). Wiedza etyczna nauczyciela. W: Michalak J. M. (red.). Etyka i profesjonalizm w zawodzie nauczyciela. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Zając D. (2018). Etyczność pracy zawodowej nauczycieli. Studium teoretyczne. Bydgoszcz: Wydawnictwo: Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Zając D. (2020a). W kręgu rozważań o etyce zawodowej pedagogów specjalnych. ,,Przegląd Pedagogiczny”, nr 2, s. 30-47.
• Zając D. (2020b)., Przygotowanie etyczne nauczycieli profesjonalistów do pracy, ,,Szkoła – Zawód – Praca”, nr 20, s. 55-69.
• Zaorska M. (2012). Rola i miejsce pedagoga specjalnego w kreowaniu działalności edukacyjno-terapeutycznej. ,,Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne”. Pedagogika XXVIII. Zeszyt 405, s. 13-23.
• Zybała A. (2019). Edukacja moralna w oświacie – trendy i bariery. ,,Studia z Polityki Publicznej”, nr 4, s. 81-98.
• Żuraw H. (1993). Problemy etyczne w pedagogice specjalnej. W: Hulek A. (red.). Edukacja osób niepełnosprawnych. Warszawa: Upowszechnianie Nauki – Oświata ,,UN-O”.

Identifiers

DOI

10.21697/fp.2022.1.09

Biblioteka Nauki

40406058