Rodzice w procesie rozwijania umiejętności językowych i czytelniczych młodszych dzieci ze specjalnymi potrzebami rozwojowymi – stan badań i perspektywy badawcze

• Authors: Kamil Kuracki

Title variants

EN

Parents in the process of developing the language and readings skills of young children with special education needs – research and points of view

Abstracts

PL

W artykule dokonano przeglądu badań empirycznych dotyczących czynników determinujących rodzicielskie strategie rozwijania umiejętności językowych i kształtowania gotowości do czytania i pisania dzieci ze specjalnymi potrzebami rozwojowymi w okresie wczesnego i średniego dzieciństwa. Szczególną uwagę zwrócono na zróżnicowane praktyki rodziców w zakresie organizowania i przebiegu wczesnych inicjacji czytelniczych, podejmowanych w środowisku domowym. Przeprowadzona analiza prac empirycznych pozwoliła na wskazanie obszarów dociekań naukowych w prowadzonych współcześnie projektach badawczych oraz na zarysowanie możliwych kierunków przyszłych badań z zakresu omawianej problematyki.

Keywords

PL

rodzice; specjalne potrzeby rozwojowe; umiejętności językowe; czytanie

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Forum Pedagogiczne
• Year: 2022
• Volume: 12
• Issue: 1
• Pages: 157-171

Dates

published

2022

Contributors

author

Kamil Kuracki

References

• Adams M. J. (1990). Learning to read: Thinking and learning about print. Cambridge: MIT Press.
• Al Otaiba S., Lewis S., Whalon K., Dyrlund A., McKenzie A. (2009). Home literacy environments of young children with Down syndrome: Findings from a web-based surey. "Remedial and Special education", nr 30 (2), s. 6-107.
• Akemoglu Y, Tomeny K. R. (2020). A Parent-Implemented Shared-Reading Intervention to Promote Communication Skills of Preschoolers with Autism Spectrum Disorder. "Journal of Autism and Developmental Disorders", nr 51 (8), s. 2974-2987.
• Andrzejewska J. (2015). Przestrzeń przedszkola przyjazna kształtowaniu gotowości dziecka do nauki czytania i pisania." Roczniki Pedagogiczne", nr 7(43), s. 89-105.
• Arciszewska E. (2002). Czytające przedszkolaki. Mit czy norma?, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Arciuli J, Bailey B. (2020). The Promise of Comprehensive Early Reading Instruction for Children With Autism and Recommendations for Future Directions." Language, Speech & Hearing Services in Schools", nr 52 (1), s. 225-238.
• Barłóg K. (2018). Rodzina i jej zaangażowanie w proces wspomagania rozwoju, rehabilitacji dziecka z niepełnosprawnością. „Wychowanie w Rodzinie”, nr 19 (3), s. 223-240.
• Błeszyński J. (2005). Wprowadzenie do prelingwistycznego rozwoju mowy dziecka z autyzmem. "Polskie Forum Psychologiczne", nr 10 (2), s.191-200.
• Caspe M. (2009). Low-income Latino mothers' booksharing styles and children's emergent literacy development. "Early Childhood Research Quarterly", nr 24, s. 306-324.
• Chrzanowska I. (2012). Rodzinne wzorce komunikacyjne a kompetencje językowe dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w wizji sukcesu edukacyjnego. "Wychowanie w Rodzinie", nr 5, s. 163-176.
• Cieszyńska J. (2009). Symultaniczno-sekwencyjna wczesna nauka czytania - skuteczna metoda stymulacji dzieci zagrożonych dysleksją. "Studia Pedagogiczne. Problemy Społeczne, Edukacyjne i Artystyczne", nr 18, s. 265-278.
• Czelakowska D. (2016). Metodyka edukacji polonistycznej dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Dail A. R., Payne R. L. (2010). Recasting the role of family involvement in early literacy development: A response to the NELP report. "Educational Researcher", nr 39, s. 330-333.
• Dale P. S., Crain-Thoreson C., Notari-Syverson A., & Cole K. (1996). Parent-child book reading as an intervention technique for young children with language delays. "Topics in Early Childhood Special Education", nr 16(2), s. 213–235.
• D’Agostino S. R., Dueñas A. D., Plavnick J. B. (2020). Increasing social initiations during shared book reading: An intervention for preschoolers with autism spectrum disorder. "Topics in Early Childhood Special Education", nr 39(4), s. 213–225.
• Davidson M. M., Ellis Weismer S. (2014). Characterization and prediction of early reading abilities in children on the autism spectrum. "Journal of autism and developmental disorders", nr 44 (4), s. 828–845.
• Deckner D. F., Adamson L. B., Bakeman R. (2006). Child and maternal contributions of shared reading: Effects on language and literacy development. "Applied Developmental Psychology", nr 27, s. 31-41.
• Dickinson D. K., Tabors P. O. (red.). (2001). Beginning literacy with language: Young children learning at home and school. Baltimore: Brookes.
• Dickinson D. K., Griffith J. A., Golinkoff R. M., Hirsh-Pasek K. (2012). How reading books fosters language development around the world. "Child Development Research", nr 2012, s. 1-15.
• Dłużniewska A. (2021). Rozumienie tekstów literackich przez uczniów z uszkodzeniami słuchu. Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Dolezal-Sams J. M., Nordquist V. M., Twardosz S. (2009). Home environment and family resources to support literacy interaction: Examples from families of children with disabilities. "Early Education and Development", nr 20(4), s. 603–630.
• Dryżałowska G.(2007). Rozwój językowy dziecka z uszkodzonym słuchem a integracja edukacyjna. Model kształcenia integracyjnego.Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Esmaeeli Z, Lundetrae K, Kyle F. E.(2017). What can Parents' Self-report of Reading Difficulties Tell Us about Their Children's Emergent Literacy at School Entry?."Dyslexia", nr 24(1), s. 84-105.
• Fleury V.P, Whalon K., Gilmore C., Wang X., Marks R. (2021). Building Comprehension Skills of Young Children With Autism One Storybook at a Time."Language, Speech & Hearing Services in Schools" nr 52 (1), s.153-164.
• Frijters J.C., Baron R.W., Brunello M. (2000). Direct and mediated influences of home literacy and literacy interest on prereaders' oral vocabulary and early written language skill. "Journal of Educational Psychology",nr 92 (3), s. 466-477.
• Ghaith G.M., Bouzeineddine, A.R. (2003). Relationship between reading attitudes, achievement, and learners’ perceptions of the their jigsaw II co-operative learning experience. "Reading Psychology", nr 24(2), s.105–121.
• Giménez A., Ortiz A., López-Zamora M., Sánchez A., Luque J.L.(2017). Parents' reading history as an indicator of risk for reading difficulties. "Annals of Dyslexia", nr 67(3), s. 259-280.
• Griffin T. M., Hemphill L., Camp L, Wolf D. P. (2004). Oral discourse in the preschool years and literacy skills. "First Language", nr 24 (2), s. 123-147.
• Grindle C., Tyler E., Murray C., Hastings R. P., Lovell M. (2019). Parent‐mediated online reading intervention for children with Down Syndrome. "Support for Learning", nr 34 (2), s. 211–230.
• Hart B., Risley T. R. (1995). Meaningful differences in the everyday experience of young American children, Baltimore: Brookes.
• Hoover-Dempsey K. V., Sandler H. M. (1995). Parental involvement in children’s education: why does it make a difference? "Teachers College Record", nr 97(2), s. 310–331.
• Hoover-Dempsey K. V., Whitaker M. C., Ice C. L. (2010). Motivation and commitment to family-school parnerships. W: S. L. Christenson, A. L. Reschly (red.), Handbook of school-family parnerships. New York: Routledge.
• Jaszczyszyn E. (2010). Modele edukacji czytelniczej w przedszkolu a gotowość do czytania i umiejętności czytania dzieci sześcioletnich, Białystok: Trans Humana.
• Justice L. (red.) (2006). Clinical approaches to emergent literacy intervention. San Diego, GA: Plural Publishing.
• Justice L., Kaderavek J. (2002). Using shared storybook reading to promote emergent literacy. "Teaching Excptional Children", nr 34, s. 8-13.
• Karras J., Braungart-Rieker J. M. (2005). Efects of shared parent-infant book reading on early language acquisition. "Applied Developmental Psychology", nr 26, s. 133-148.
• Kowal J. (2005). Trudności w czytaniu i pisaniu dzieci niedosłyszących i głuchych, "Nauczyciel i Szkoła", nr 1-2 (26-27), s. 104-120.
• Krasowicz-Kupis G. (1999). Rozwój metajęzykowy a osiągnięcia w czytaniu u dzieci 6-9-letnich. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Krasowicz-Kupis G. (2004). Rozwój świadomości językowej dziecka. Teoria i praktyka. Lublin: Wydawnictwo Naukowe UMCS.
• Krimm H., Lund E. (2021). Efficacy of Online Learning Modules for Teaching Dialogic Reading Strategies and Phonemic Awareness." Language, Speech & Hearing Services in Schools", nr 52 (4), s. 1020-1030.
• Lally J. R. (2011). The link between consistent caring interactions with babies, early brain develpment, and school readiness. W: E. Zigler, W. Gilliam, W. Barnett (red.). The PRe-K dabates: Current Controversies and Issues. Baltimore: Brookes with NAEYC.
• Lindsay J. (2010). Children's access to print material and education-related outcomes: Findings from a meta-analytic review. Naperville, IL: Learning Points Associates.
• Lee V. E., Burkam D. T. (2002). Inequality at the starting gate: Social background differences in achievement as children begin school. Washinghton, DC: Economic Policy Institute.
• Lemons C. J., King S. A., Davidson K. A., Puranik C. S., Al Otaiba S., Fulmer D., Mrachko A. A., Partanen, J., Fidler D. J. (2017). Developing an Early Reading Intervention Aligned With the Down Syndrome Behavioral Phenotype. "Focus on Autism and Other Developmental Disabilities", nr 32 (3), s. 176–187.
• Light J., Kelford-Smith, A. (1993). Home literacy experiences of preschoolers who use ACC systems and of their nondisabled peers. "Augmentative and Alternative Communication", nr 9, s. 10–25.
• Lonigan C. J., Shanahan T., Cunningham A. with the National Reading Panel (2008), Impact of sharing reading interventions on young children's early literacy skills, W: Developing early literacy: Report of the National Early Literacy Panel. Washington, DC: National Institute for Literacy.
• Lyytinen H., Erskine J., Tolvanen A., Torppa M., Poikkeus A.-M., Lyytinen P. (2006). Trajectories of Reading Development: A Follow-up from Birth to School Age of Children with and without Risk for Dyslexia. "Merrill-Palmer Quarterly", nr 52(3), s. 514–546.
• Macdonald D., Luk G., Quintin E.M. (2021). Early Word Reading of Preschoolers with ASD, Both With and Without Hyperlexia, Compared to Typically Developing Preschoolers. "Journal of Autism and Developmental Disorders", nr 51(5), s. 1598-1612.
• Madeja-Bień K. (2016). Analiza konsekwencji psychologicznych i rozwojowych codziennego czytania dzieciom na podstawie m.in. raportów z badań Fundacji »ABCXXI – Cała Polska czyta dzieciom«. "Przegląd Biblioterapeutyczny", nr 6 (2), s. 25-37.
• Mathewson G.C. (1994). Model of attitude influence upon reading and learning to read. W: R. B. Ruddell, M. R.Ruddell, H. Singer (red.), Theoretical models and processes of reading. International Reading Association.
• McKenna M.C., Kear D.J., Ellsworth, R.A. (1995). Children’s attitudes toward reading: A national survey. "Reading Research Quarterly", nr 30 (4), s. 934–956.
• Peeters M., Verhoeven L., van Balkom H., de Moor J. (2009). Home literacy environment: characteristics of children with cerebral palsy. "International Journal of Language and Communication Disorders", nr 44 (6), s. 917-940.
• Pfeifer K., Perez L.(2011). Effectiveness of coordinated community effort to promote early literacy behaviors. "Maternal and Child Health Journal", nr 15, s. 765-771.
• Pianta R. C. (2004). Relationships among children and adults and family literacy. In B. H. Wasik (red.), Handbook of reading research. Mahwah, NJ: Erlbaum.
• Pino O. (2000). The effect of context on mother's interaction style with Down's syndrome and typically developing children. "Research in Developmental Disabilities", nr 21, s. 329-246.
• Plavnick J. B., Thompson J. L., Englert C. S., Mariage T., Johnson K. (2016). Mediating access to Headsprout® Early Reading for children with autism spectrum disorders. "Journal of Behavioral Education", nr 25 (3), s. 357–378.
• Pulles M., Berenst J., Koole T., de Glopper K. (2021). How primary school children address reading problems in dialogic reading, "Research on Children and Social Interaction", nr 4 (2), s. 217-242.
• Reynolds G, Werfel K. L. (2020). Home Literacy Environment and Emergent Skills in Preschool Children With Hearing Loss. "J Deaf Stud Deaf Educ", nr 25(1), s. 68-79.
• Ricci L. (2011). Home literacy environments, interest in reading and emergent literacy skills of children with Down syndrome versus typical children. "Journal of Intellectual Disability Research", nr 55(6), s. 596-609.
• Ricci L., Osipova A. (2012). Visions for literacy: parents’ aspirations for reading in children with Down syndrome. "British Journal of Special Education", nr 39 (3), s. 123-129.
• Rogers M. A., Wiener J., Marton I., Tannock R.(2009). Parental involvement in children’s learning: comparing parents of children with and without Attention-Deficite/Hyperactivity Disorder (ADHD). "Journal of School Psychology", nr 47(3), s. 167–175.
• Ruddell R. B., Unrau N. J. (1994). Reading as a meaning-construction process: The reader, the text, and the teacher. W: R. B. Ruddell, M. R. Ruddell, & H. Singer (red.). Theoretical models and processes of reading. International Reading Association.
• Schaffer H. R. (1994). Społeczny kontekst rozwoju psychobiologicznego. W: A. Brzezińska, T. Czub, G. Lutomski (red.). Dziecko w świecie ludzi i przedmiotów. Poznań: Zysk i S-ka
• Schneider P., Hecht B. F. (1995). Interaction between children with developmental delays and theirs mothers during a book-sharing activity. "International Journal of Disability, Development and Education", nr 42 (1), s. 44-56.
• Smith S. L. (2009). Early phonological and lexical markers of reading disabilities. "Reading and Writing: An Interdisciplinary Journal", nr 22(1), s. 25–40.
• Steele A., Scerif G., Cornish K., Karmiloff-Smith A.(2013). Learning to read in Williams syndrome and Down syndrome: syndrome-specific precursors and developmental trajectories. "Journal of Child Psychology Psychiatry". nr 54 (7), s. 754-62.
• Steiner L.M. (2014). A Family Literacy Intervention to Support Parents in Children's Early Literacy Learning. "Reading Psychology", nr 35 (8), s.703-735.
• Storch S. A., Whitehurst G. J. (2002). Oral language and code-related precursors to reading: Evidence from a longitudinal structural model. "Dvelopmental Psychology", nr 38 (6), s. 934-947.
• Szumski G., Karwowski M. (2015). Rodzicielskie zaangażowanie w naukę gimnazjalistów sprawnych i ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. "Edukacja", nr 4 (135), s.91-106.
• Tabors P. O., Roach L. A., Snow C. E. (2001). Home language and literacy environment: Final results. W: D. C. Dickenson, P.O. Tabors (red.), Beginning literacy with language: Young children learning at home and school. Baltimore: Brookes.
• Taylor D. (1983). Family literacy: Young children learning to read and write. Exeter, NH: Heinemann.
• Topping K. J. (2017). Paired reading and related methods for improving fluency. "International Electronic Journal of Elementary Education", nr 7(1), s. 57–70.
• Tomasello M. (2000), The social-pragmatic theory of word learning, "Pragmatics", nr 10 (4), s. 401-413.
• Torppa M., Eklund K., van Bergen E., Lyytinen H.(2011). Parental literacy predicts children's literacy: a longitudinal family-risk study."Dyslexia", nr 17 (4), s. 339-55.
• Towson J., Gallagher P. A., Bingham G. E. (2016). Dialogic reading. "Journal of Early Intervention", nr 38 (4), s, 230–246.
• Twardowski A. (2012). Wczesne wspomaganie rozwoju dzieci z niepełnosprawnościami w środowisku rodzinnym, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Tyler E. J., Hughes J. C., Wilson, M. M., Beverley M., Hastings R.P., Williams, B. M. (2015). Teaching Early Reading Skills to Children with Intellectual and Developmental Disabilities Using Computer-Delivered Instruction: A Pilot Study. "Journal of International Special Needs Education", nr 18 (1), s.1-11.
• Urbani J. M. (2019). Implementing and Adapting Dialogic Reading for Deaf and Hard of Hearing Elementary School Students: Case Studies of Three Teachers. "Am Ann Deaf", nr 164 (1), s. 97-136.
• van Bysterveldt A., Foster-Cohen S., Gillon G. T. (2010). Engaging families in promoting emerging literacy for children with down syndrome. W: H. Kreider, M. Caspe, D. B. Hiatt-Michael (red.), Promising practices for engaging families in literacy. IAP Information Age Publishing.
• Wasik B. H., Van Horn B. (2012). The role of family literacy in society. W: B. H. Wasik (red.), Handbook of family literacy. New York: Taylor & Francis.
• Wauters L., Dirks E. (2017). Interactive Reading with Young Deaf and Hard-of-Hearing Children in eBooks Versus Print Books, "The Journal of Deaf Studies and Deaf Education", nr 22 (2), s. 243–252.
• Westerveld M., van Bysterveldt A.K. (2017). The Home Literacy Environment of Preschool-Age Children with Autism or Down Syndrome. "Folia Phoniatrica et Logopaedica.", nr 69 (1-2), s. 43-53.
• Westerveld M. F., Paynter J., Trembath D., Webster A. A., Hodge A.M., Roberts J. (2017). The Emergent Literacy Skills of Preschool Children with Autism Spectrum Disorder. "Journal of Autism and Developmental Disorders.", nr 47 (2), s. 424-438.
• Whalon K., Martinez J. R., Shannon D., Butcher C., Hanline M. F. (2015). The impact of reading to engage children with autism in language and learning (RECALL). "Topics in Early Childhood Special Education", nr 35, s. 102–115.
• Whitehurst G. J., Lonigan C. J. (1998). Child development and emergent literacy. "Child Development", nr 69 (3), s. 848-872.
• Wygotski L.S. (1978). Narzędzie i znak w rozwoju dziecka. Warszawa: PWN.
• Zaslow T., Dorey F., Limbos M.A. P. (2008). Literacy-related activities among children with special healtcare needs. "Infants and Young Childre", nr 21 (3), s. 221-229.

Identifiers

DOI

10.21697/fp.2022.1.11

Biblioteka Nauki

40406057