Neurodydaktyka dla tyflopedagogiki – zachwyt czy ostrożna inspiracja? Opisowo-krytyczna analiza źródeł

• Authors: Małgorzata Paplińska

Title variants

EN

Neurodidactics for education and rehabilitation of the blind and visually impaired – admiration or careful inspiration

Abstracts

PL

Rozwój neuronauki, próbującej wyjaśnić funkcjonowanie poznawcze człowieka w oparciu o prawidłowości działania mózgu sprawił, że obszarem zainteresowań badawczych stała się plastyczność mózgu, także osób z niepełnosprawnością wzroku. W artykule przedstawiono zaledwie wycinek badań z zakresu neurobiologii, które dotyczą czytania dotykowego pisma Braille’a oraz orientacji przestrzennej i mobilności osób z niepełnosprawnością wzroku. Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie czy i w jakim zakresie tyflopedagogika może lub powinna korzystać z neurodydaktyki, w kontekście metod, strategii nauczania i uczenia się oraz sposobów wspierających samodzielność osób niewidomych i słabowidzących?

Keywords

PL

neurodydaktyka; tyflopedagogika; osoby niewidome; pismo Braille’a; echolokacja; orientacja przestrzenna i mobilność

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Forum Pedagogiczne
• Year: 2022
• Volume: 12
• Issue: 1
• Pages: 199-211

Dates

published

2022

Contributors

author

Małgorzata Paplińska

References

• Amedi A., Merabet L. B., Bermpohl F., Pascual-Leone A. (2005). The occipital cortex in the blind: Lessons about plasticity and vision. „Current Directions in Psychological Science”, 14(6), p. 306–311.
• Arbel R, Heimler B, Amedi A (2020) The sound of reading: Color-to-timbre substitution boosts reading performance via OVAL, a novel auditory orthography optimized for visual-to-auditory mapping. „PLoS ONE” 15 (11): e0242619.
• Bola Ł., Siuda-Krzywicka K., Paplińska M., Sumera E., Hańczur P., Szwed M. (2016). Braille in the Sighted: Teaching Tactile Reading to Sighted Adults. „PLOS ONE”, 11(5), p. 1-13.
• Bola Ł., Matuszewski J., Szczepanik M., Droździel D., Sliwinska M. W., Paplińska M., Jednoróg K., Szwed M., Marchewka A. (2019). Functional hierarchy for tactile processing in the visual cortex of sighted adults. „NeuroImage”, 202, 116084.
• Buchs G., Heimler B., Amedi A. (2019). The Effect of Irrelevant Environmental Noise on the Performance of Visual-to-Auditory Sensory Substitution Devices Used by Blind Adults. „Multisensory Research” 32 (2019) 87–109.
• Chebat DR., Heimler B., Hofsetter S., Amedi A. (2018) The Implications of Brain Plasticity and Task Selectivity for Visual Rehabilitation of Blind and Visually Impaired Individuals. In: Habas C. (eds) The Neuroimaging of Brain Diseases. Contemporary Clinical Neuroscience. Springer, Cham.
• Chojak M. (2020) Neuropedagogika wśród dyscyplin naukowych – próba doprecyzowania nazewnictwa. „Studia Edukacyjne” nr 56, 2020, s. 369-384.
• Grabowska A. (2008) Kinezjologia edukacyjna w świetle najnowszej wiedzy o mózgu. W: K. Korab (red.) Kinezjologia edukacyjna: nauka pseudonauka czy manipulacja? Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
• Głodkowska J. (2020) Dydaktyka specjalna – idee i ich urzeczywistnianie w edukacji. W: J. Głodkowska (red.) Dydaktyka specjalna. W horyzoncie znaczeń, koncepcji i praktyki pedagogicznej. Tom 1. (17-37) Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej i. Marii Grzegorzewskiej
• Jolles J., Jolles D.D (2021) On Neuroeducation: Why and How to Improve Neuroscientific Literacy in Educational Professionals. „Front. Psychol.” 12:752151
• Klus-Stańska, D. (2010). Dydaktyka wobec chaosu pojęć i zdarzeń. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Klus-Stańska, D. (2018). Paradygmaty dydaktyki: myśleć teorią o praktyce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Krause A. (2019). Paradygmaty dydaktyki i ich implikacje dla pedagogiki specjalnej – odsłona pierwsza. „Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej” Nr 33, s 11-26.
• Kuczyńska-Kwapisz J. (2017). Życie osób z niepełnosprawnością wzroku w zmieniającej się Polsce. W: K. Czerwińska, K. Miler-Zdanowska (red.) Tyflopedagogika wobec różnorodności współczesnych wyzwań edukacyjno-rehabilitacyjnych. Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, (s. 24-41).
• Kuczyńska-Kwapisz J., Śmiechowska-Petrovskij E. (2017). Orientacja przestrzenna i poruszanie się osób z niepełnosprawnością narządu wzroku. Współczesne techniki, narzędzia i strategie nauczania. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW.
• Matuszewski J., Kossowski B., Bola Ł., Banaszkiewicz A., Paplińska M., Gyger L., Kherif F., Szwed M., Frackowiak R., Jednoróg K. (2021) Brain plasticity dynamics during tactile Braille learning in sighted subjects: Multicontrast MRI approach, „NeuroImage”, vol. 227, nr February, 2021, s. 1-13
• Miler-Zdanowska K. (2015), Czynniki warunkujące nauczanie orientacji przestrzennej i samodzielnego poruszania się osób z niepełnosprawnością wzroku. [w:] K. Czerwińska, M. Paplińska, M. Walkiewicz- Krutak, (red.), Tyflopedagogika wobec współczesnych przemian przestrzeni edukacyjnej. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
• Miler-Zdanowska K. (2019) Echolocation, as a method supporting spatial orientation and independent movement of people with visual impairment. „Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej", nr 25, s. 353-371
• Molendowska M., Matuszewski J., Kossowski B., Bola Ł., Banaszkiewicz A., Paplińska M., Jednoróg K. Dragański B., Marchewka, A. (2021). Temporal Dynamics of Brain White Matter Plasticity in Sighted Subjects during Tactile Braille Learning: A Longitudinal Diffusion Tensor Imaging Study. „Journal of Neuroscience”, 41(33), p. 7076–7085.
• Paplińska, M. (2015). Cyfrowy tubylec czy brajlowski analfabeta? O kryzysie umiejętności czytania dotykowego. W: K. Czerwińska, M. Paplińska, M. Walkiewicz-Krutak (red.) Tyflopedagogika wobec współczesnej przestrzeni edukacyjno-rehabilitacyjnej. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
• Paplińska M. (2016), Pismo Braille’a wobec wyzwań współczesnej komunikacji osób niewidomych – komunikat z badań. W: M. Paplińska (red.), Pismo Braille’a. Z tradycją w nowoczesność. Warszawa: Fundacja Polskich Niewidomych „Trakt”.
• Paplińska M. (2020). Czytać czy nie czytać. Opinie i preferencje niewidomych adolescentów na temat pisma Braille’a – badania pilotażowe. W: J. Kuczyńska-Kwapisz, M. Dycht, E. Śmiechowska-Petrovskij (red.) Kluczowe zagadnienia tyflopedagogiki i nauk pokrewnych. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”
• Pawlak B. (2020). Mózg, umysł i edukacja – znaleźliśmy drogę, czy błądzimy po bezdrożach? „Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo” nr 2(48), s. 59–68.
• Rinaldi, L., Ciricugno, A., Merabet, L. B., Vecchi, T., & Cattaneo, Z. (2020). The Effect of Blindness on Spatial Asymmetries. „Brain Sciences”, 10(10).
• Sadato, N., Okada, T., Honda, M., & Yonekura, Y. (2002). Critical period for cross modal plasticity in blind humans: a functional MRI study. „NeuroImage”, 16(2), p. 389–400.
• Siuda-Krzywicka K., Bola Ł., Paplińska M., Sumera E., Jednoróg K., Marchewka A., Śliwińska M. W., Amedi A., Szwed M. (2016). Massive cortical reorganization in sighted Braille readers. „eLife”, 5, e10762.
• Śliwerski B. (2012). Pedagogika jako nauka bez kompleksów, „Rocznik Lubuski” Tom 38, cz. 2, s. 15-29.
• Tobin MJ, Hill EW (2015). Is literacy for blind people under threat? Does braille have a future? „British Journal of Visual Impairment” 33(3), p. 239-250.
• Vetter P., Bola L., Reich L., Bennett M., Muckli L., Amedi A. (2020). Decoding natural sounds in early “visual” cortex of congenitally blind individuals. „Current Biology” 30, p. 3039–3044.
• Walkiewicz-Krutak M. (2019). Aktywna i pasywna echolokacja jako element percepcji słuchowej i orientacji przestrzennej osób niewidomych. „Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej”, Nr 34, s. 11-25.
• Wałachowska M. (2020). Dydaktyka specjalna – interdyscyplinarne związki z neurodydaktyką i psychodydaktyką. W: J. Głodkowska (red.) Dydaktyka specjalna. W horyzoncie znaczeń, koncepcji i praktyki pedagogicznej. Tom 1. (94-114) Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
• Zielińska J. (2013) Wykorzystanie metod badania pracy mózgu w ocenie skuteczności działań diagnostycznych i rehabilitacyjnych. „Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej” Nr 11/2013, s. 23-34.

Identifiers

DOI

10.21697/fp.2022.1.13

Biblioteka Nauki

40406063