Separacja małżeńska – fikcja nierozerwalności czy szansa trwałości związku?

• Authors: Elżbieta Szczot

Title variants

EN

Marital separation – fiction of indissolubility or the chance of permanence of a relationship?

Abstracts

EN

The article presents the institution of separation in canon law and the reference to separation in Polish law, in connection with the 21st anniversary of the enactment of the Act introducing the separation in 1999. Church courts in Poland do not rule on the separation of spouses, and in Polish law this possibility has been abolished after 1945. Part of the Polish society hoped for rescue of the marriage in the separation and the protection of its permanence, however, the statistical data reveal little interest in the accepted form of maintaining the relationship. Separation can resolve a conflict of conscience among Catholics proceeding from divorce.

PL

W artykule przedstawiono instytucję separacji w prawie kanonicznym oraz odniesienie do separacji w prawie polskim, w związku z 21. rocznicą uchwalenia w 1999 roku ustawy wprowadzającej separację. Sądy kościelne w Polsce nie orzekają o rozdziale małżonków, a w prawie polskim po roku 1945 zniesiono taką możliwość. Część społeczeństwa polskiego pokładała w separacji nadzieję na ratowanie małżeństwa i ochronę jego trwałości, jednak dane statystyczne ujawniają znikome zainteresowanie przyjętą formą utrzymania związku. Separacja może rozwiązywać konflikt sumienia katolików powstający przy rozwodzie.

Keywords

PL

separacja; rozdział małżonków; rozwód; małżeństwo; Kodeks rodzinny i opiekuńczy

EN

separation; separation of spouses; divorce; marriage; The Family and Guardianship Code

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Ius Matrimoniale
• Year: 2021
• Volume: 32
• Issue: 2
• Pages: 49-72

Dates

published

2021

Contributors

author

Elżbieta Szczot

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

• https://orcid.org/0000000283604250

References

• Allgemeines bürgerliches Gesetzbuch für die gesammten deutschen Erbländer der Oeste reichischen Monarchie, StF: JGS Nr. 946/1811, w: https://www.ris.bka.gv.at/GeltendeFassung.wxe?Abfrage=Bundesnormen&Gesetzesnummer=10001622 [dostęp: 15.06.2021].
• Baron A., Pietras H. (red.), Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst łaciński i polski, t. IV: Lateran, Trydent, Watykan I (1511-1870), Kraków 2004.
• Bundesamt für Statistik, Taschenstatistik der Schweiz 2021, w: https://www.bfs.admin.ch/bfs/de/home/statistiken/kataloge-datenbanken/publikationen.assetdetail.15864447.html [dostęp: 09.06.2021].
• Catechismus Catholicae Ecclesiae, Liberia Editrice Vaticana 1997; tekst polski: Katechizm Kościoła Katolickiego, Pallottinum, Poznań1992².
• Codex Iuris Canonici auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatus, 25.01.1983, AAS 75 (1983) pars II, s. 1-317; tekst polski: Kodeks prawa kanonicznego, przekład zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu Polski, Poznań 1984.
• Codex Iuris Canonici Pii X Pontificis Maximi iussu digestus Benedicti Papae XV auctoritate promulgatus, 27.05.1917, AAS 09 (1917), pars II, s. 1-594.
• Commissione Famiglia della Conferenza Episcopale dell’Emilia Romagna, Atti del Convegno La comunità cristiana e la pastorale per separate e divorziati. Proposte ed indicazioni opertative per l’evangelizzazione e l’accompagnamento spirituale, 27.03.2010, Seminario Diocesano di Cesena, w: http://www.noifamiglia.it/wp-content/uploads/2018/10/2010-ATTI-CONVEGNO-INTERDIOCESANO-SEPARATI-DIVORZIATI.pdf [dostęp: 7.05.2021].
• Concilium Tridentinum, sess. XXIV, Canones super reformatione circa matrimonium, c. I Tametsi, 11.11.1563; tekst polski: Kanony o reformie małżeństwa, w: A. Baron, H. Pietras (red.), Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst łaciński i polski, t. IV: Lateran, Trydent, Watykan I (1511-1870), Kraków 2004.
• Das Bundesministerium der Justiz und für Verbraucherschut und das Bundesamt für Justiz, Bürgerliches Gesetzbuch, w: https://www.gesetze-im-internet.de/bgb/ [dostęp: 12.06.2021].
• Dekret z dnia 25 września 1945 r. Prawo małżeńskie. Dz.U. 1945 r. Nr 48 poz. 270.
• Gesetz zur Vereinheitlichung des Rechts der Eheschließung und der Ehescheidung im Lande Österreich und im übrigen Reichsgebiet. Vom 6. Juli 1938. StF: dRGBl. I S 807/1938 (GBlÖ Nr. 244/1938), Bundesrecht konsolidiert: Gesamte Rechtsvorschrift für Ehegesetz, Fassung vom 14.06.2021, w: https://www.ris.bka.gv.at/GeltendeFassung.wxe?Abfrage=Bundesnormen&Gesetzesnummer=10001871 [dostęp:14.06.2021].
• Gesetz zur Vereinheitlichung des Rechts der Eheschließung und der Ehescheidung im Lande Österreich und im übrigen Reichsgebiet. Vom 6. Juli 1938, w: https://www.ris.bka.gv.at/GeltendeFassung.wxe?Abfrage=Bundesnormen&Gesetzesnummer=10001871 [dostęp: 3.06.2021].
• Orzeczenie SN z dnia 25 kwietnia 1921 r. (574/1920 - Orzeczenie Sądu Najwyższego), Opublikowano: OSN(C) 1921/1/38, w: https://sip.lex.pl/orzeczenia-i-pisma-urzedowe/orzeczenia-sadow/574-1920-orzeczenie-sadu-najwyzszego-521030121 [dostęp: 2.06.2021].
• Powszechny austriacki Kodeks Cywilny z uzupełniającymi ustawami i rozporządzeniami objaśniony orzeczeniami Sądu Najwyższego przez prof. dra St. Wróblewskiego, cz. 1, (§§ 1-937), Kraków-Leon Frommer, 1914.
• Schweizerisches Zivilgesetzbuch (ZGB) z 10. grudnia 1907, stan prawny na 1. stycznia 2021 r., w: https://www.fedlex.admin.ch/eli/cc/24/233_245_233/de [dostęp: 2.06.2021].
• Ustawa Kodeks rodzinny i opiekuńczy, 25 lutego 1964, tekst jedn. Dz.U. 2020 r. poz. 1359.
• Ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw Dz.U. 2004 r. Nr 162 poz. 169.
• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, tekst jedn. Dz.U. 2019 r. poz. 1460 z późn. zm.
• Ustawa z dnia 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym, Dz.U. 1974 r. Nr 27 poz. 157, Obowiązuje do 30 kwietnia 2004 r. (Dz.U. 2003 r. Nr 228 poz. 2255);
• Ustawa z dnia 21 maja 1999 r. o zmianie ustaw Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Kodeks cywilny, Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw Dz.U. 1999 r. Nr 52 poz. 532.
• Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, Dz.U. 2003 r. Nr 228 poz. 2255.
• Wydział Statystycznej Informacji Zarządczej, Statystyka sądowa. Sprawy cywilne o rozwód, separację oraz alimenty w latach 2013-2019, Warszawa 2019, w: https://isws.ms.gov.pl/pl/baza-statystyczna/publikacje/ [dostęp: 25.05.2021].
• Źródło INFOR, Więcej rozwodów w pandemii? Nie w Polsce, w: https://www.infor.pl/prawo/rozwody/sprawa-rozwodowa/5258052,Wiecej-rozwodow-w-pandemii-Nie-w-Polsce.html [dostęp: 12.06.2021].
• Adamczyk A., Adamczyk M., Recepcja szwajcarskiego Kodeksu w Turcji. Rewolucja czy kontynuacja?, Roczniki Nauk Prawnych t. XVI (2006) nr 2, s. 163-178.
• Aleksandrowicz M., Rodzina w systemie prawnym Szwajcarii. Kilka uwag o historii i rozwiązaniach współczesnych, Białostockie Studia Prawnicze 22 (2017), nr 3, s. 121-131, w: http://bsp.uwb.edu.pl/wp-content/uploads/2018/02/22-3-10.pdf [dostęp: 14.06.2021].
• Beal J.P., Article 2: Separation with the bond remaining [cc. 1151-1155], w: NCCCL, s. 1378.
• Beal J.P., Coriden J.A. (red.), New Commentary on the Code of Canon Law commisioned by The Canon Law Society of America, New York 2000.
• Biskupski S., Prawo małżeńskie Kościoła Rzymskokatolickiego, t. I, Warszawa 1956.
• Dulina F., Niektoré výsledky výskumu odlúčenia manželov pri trvaní manželského zväzku na území bývalej Bratislavsko-trnavskej arcidiecézy v rokoch 1998 – 2007, w: http://studiaaloisiana.tftu.sk/wp-content/uploads/2013/03/Niektoré-výsledky-výskumu-odlúčenia-manželov.pdf [dostęp: 12.06.2021].
• Dworas-Kulik J., Moriak-Protopopowa K., Projekt Lutostańskiego a bolszewickie regulacje prawne dotyczące prawa małżeńskiego okresu międzywojennego, Kościół i Prawo 9 (22) 2020, nr 1, s. 193-206.
• Dzierżon G., Separacja stała podczas trwania węzła małżeńskiego, Ius Matrimoniale 5 (11) 2000, s. 151-168.
• Fastyn A., Problem powstania i charakteru prawa małżeńskiego z 1936 roku, Czasopismo Prawno-Historyczne, t. LXIV (2012), z. 2, s. 193-209.
• Góralski W., Separacja podczas trwania węzła w: P. Hemperek, W. Góralski, F. Przytuła, J. Bakalarz (red.), Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego, t. III, Lublin 1984, s. 213-356.
• Haak H., Haak-Trzuskawska A., Rozwód i separacja. Komentarz do art. 55-61(6) KRO i związanych z nimi regulacji KPC, Warszawa 2020.
• Halberda J., Zniesienie separacji, Rejent nr 2 (154) luty 2004 r., w: https://www.researchgate.net/publication/338698045_Zniesienie_separacji_Termination_of_separation [dostęp: 25.05.2021].
• Hess A., Państwo a Kościół. Doświadczenia austriackie, Kraków 2003.
• Holewińska-Łapińska E., Orzecznictwo w sprawach o zniesienie separacji, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Sekcja Prawa Rodzinnego, Warszawa 2016, w: https://iws.gov.pl/wp-content/uploads/2018/08/IWS_Holewi%C5%84ska-%C5%81api%C5%84ska-E._Zniesienie-separacji.pdf [dostęp: 20.05.2021].
• Holewińska-Łapińska E., Separacja: nadzieja i rzeczywistość, Prawo Kanoniczne 52 (2009) nr 3-4, s. 263-283.
• Jędrejek G., Separacja w projekcie Prawa małżeńskiego z 1929 roku, Studia z Prawa Wyznaniowego (2001), t. II, s. 57-65.
• Jugis, P.J., Chapter II. Casaes of separation of spouses [cc. 1692-1696], w: J.P. Beal, J.A. Coriden (red.), New Commentary on the Code of Canon Law, New York 2000.
• Kałużny T., Nierozerwalność małżeństwa w Kościele Prawosławnym, Sympozjum 1 (19) 2010, s. 41-60.
• Kasprzyk P., Separacja w świetle znowelizowanego kodeksu prawa rodzinnego i opiekuńczego, Roczniki Nauk Prawnych, t. X (2000), z. 1, s. 209-230.
• Krajczyński J., Swoboda wyboru formy zawarcia małżeństwa w Polsce, Ius Matrimoniale 16 (22) 2011, s. 143-15.
• Lüdicke K., Münsterischer Kommentar zum Codex Iuris Canonici unter besonderer Berücksichtigung der Rechtlage in Deutschland, Ősterreich und die Schweiz, t. III, Hg. von K. Lüdicke, Ludgerus Verlag, Essen 1996 oraz Ludgerus Verlag, Essen 2000.
• Orzechowska A., Przesłanki separacyjne na gruncie Powszechnego Austriackiego Kodeksu Cywilnego z 1811 roku na terenie byłego zaboru austriackiego w Polsce w okresie międzywojennym, w: http://iusetadministratio.eu/wp-content/Zeszyty_naukowe/2018/2_2018/2_2018_3_Orzechowska.pdf [dostęp: 30.05.2021].
• Pawluk T., Prawo kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II. Prawo małżeńskie, t. III, Olsztyn 1996.
• Pietrzykowski J., w: K. Pietrzykowski, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, art. 61¹, 6. wydanie, Warszawa 2020.
• Sójka-Zielińska K., Stulecie Kodeksu cywilnego szwajcarskiego, Czasopismo Prawno-Historyczne, t. LXIV (2012), z. 2, s. 27-59.
• Stojanowska W., Dobro dziecka w aspekcie sprawowanej nad nim władzy rodzicielskiej, Studia nad Rodziną 4/1 (6) 2000, s. 55-65.
• Szczot E., Ochrona rodziny w prawie Kościoła łacińskiego, Lublin 2011.
• Zarzycki Z., Czy potrzebna jest zmiana prawa o zniesienie separacji?, w: P. Kasprzyk (red.), Prawo rodzinne w Polsce i w Europie. Zagadnienia wybrane, Lublin, 2005, s. 487-502.
• Zarzycki Z., Zarys instytucji separacji małżeńskiej na ziemiach polskich od 1918 do 2000 r., w: A. Lityński, M. Mikołajczyk (red.), Przez tysiąclecia: państwo - prawo - jednostka: materiały ogólnopolskiej konferencji historyków prawa, Ustroń, 17-20 września 2000 r., t. II, Katowice 2001, s. 93-108.

Identifiers

DOI

10.21697/im.2021.32.2.03

Biblioteka Nauki

21150987