The ecclesiastical discipline of the celebration of marriage according to the books of the Roman Rite of 1962 after the Second Vatican Council according to the motu proprio Summorum Pontificum and Traditionis custodes

• Authors: Dawid Pietras

Title variants

PL

Dyscyplina kościelna celebracji małżeństwa według ksiąg rytu rzymskiego z 1962 r. po II Soborze Watykańskim według motu proprio Summorum Pontificum i Traditionis custodes

Abstracts

PL

Na mocy motu proprio Summorum Pontificum papieża Benedykta XVI z 7 lipca 2007 r. zostało wprowadzone powszechne prawo do używania ksiąg z 1962 r. pod określonymi warunkami. Biskupi otrzymali upoważnienie do celebracji małżeństwa według Pontificale Romanum z 1961/62 r. Natomiast użycie Rituale Romanum z 1952 r. przez prezbiterów lub diakonów do asystowania przy zawarciu małżeństwa wymagało zezwolenia proboszcza lub rektora kościoła. Ponadto przy zawarciu małżeństwa według wcześniejszych obrzędów jako świadkowie kwalifikowani uczestniczyli także duchowni, których wspólnoty otrzymały prawo specjalne od Stolicy Apostolskiej lub ordynariusza miejsca. Natomiast od 16 lipca 2021 r., po wydaniu motu proprio Traditionis custodes papieża Franciszka, celebracja małżeństwa według ksiąg z 1962 r. możliwa jest jedynie w parafiach personalnych. Dokonuje się to za zezwoleniem biskupa diecezjalnego. Or- dynariusz miejsca może zezwolić na to także kapłanom wspólnot, które posiadają prawo specjalne do celebracji wcześniejszych obrzędów. Podczas celebracji małżeństwa według ksiąg z 1962 r. należy zachować obecną dyscyplinę kodeksową, jeśli nie narusza ona kształtu obrzędów zawartych w tych księgach.

EN

Through Pope Benedict XVI’s motu proprio Summorum Pontificum of July 7, 2007, the universal law for use of the 1962 liturgical books entered into force, but under certain conditions. Bishops received the unrestricted right to use the Pontificale Ro- manum of 1961/62 in the celebration of marriage. Nevertheless, the use of the Rituale Romanum of 1952 by priests or deacons when assisting at marriages required the per- mission of the parson or rector of the church hosting the ceremony. In addition, mem- bers of the clergy whose communities received the special permission necessary from the Apostolic See or the local Ordinary could also participate as qualified witnesses in a marriage ceremony celebrated according to the earlier rites. However, since July 16, 2021, after the issuance of the motu proprio Traditionis custodes, celebrating a marriage according to the books of 1962 is only possible in personal parishes with the permission of the diocesan bishop. The local Ordinary can also authorise priests of communities that have the special right to celebrate the earlier rites to celebrate such marriages. During the celebration of marriage according to the books of 1962, the current Code’s discipline should be maintained, providing it does not violate the shape of the rites contained in these books.

Keywords

PL

małżeństwo; liturgia z 1962 r.; II Sobór Watykański; Rituale Romanum z 1952; Summorum Pontificum; Traditionis custodes

EN

marriage; liturgy of 1962; Second Vatican Council; Rituale Romanum of 1952; Summorum Pontificum; Traditionis custodes

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Ius Matrimoniale
• Year: 2023
• Volume: 34
• Issue: 2
• Pages: 129-164

Dates

published

2023

Contributors

author

Dawid Pietras

• https://orcid.org/0000000225451751

References

• Benedictus XVI, Litterae Apostolicae ‘Motu Proprio’ datae de usu extraordina- rio antiquae formae Ritus Romani Summorum Pontificum, 7.07.2007, AAS 99 (2007), p. 777-781.
• Benedictus XVI, Epistula ad Episcopos Catholicae Ecclesiae Ritus Romani Con grande fiducia, 7.07.2007, AAS 99 (2007), p. 795-799.
• Caeremoniale Episcoporum, Clementis VIII, Innocentii X et Benedicti XIII, jussu editum, Benedicti XIV et Leonis XIII auctoritate recognitum, Editio tertia post typicam, Taurini-Marietti-Romae 1948.
• Codex Iuris Canonici, Pii X Pontificis Maximi iussu digestus Benedicti Papae XV auctoritate promulgatus, 25.03.1917, AAS 9 (1917) no. 2, p. 1-456.
• Codex Iuris Canonici auctoritate Joannis Pauli PP. II promulgatus, 25.01.1983, AAS 75 (1983), pars II, s. 1-317.; Kodeks Prawa Kanonicznego promulgowany przez papieża Jana Pawła II w dniu 25 stycznia 1983 roku. Stan prawny na dzień 18 maja 2022 roku. Zaktualizowany przekład na język polski, Poznań 2022.
• Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium, Auctoritate Joannis Pauli PP. II promul- gatus, 18.10.1990, AAS 82 (1990), p. 1045-1363.
• Collectio Rituum continens excerpta e Rituali Romano Ecclesiis Poloniae adaptato, Katowice 1963.
• Congregatio de Cultu Divino et Disciplina Sacramentorum, ‘Responsa ad dubia’ su alcune disposizioni della Lettera Apostolica in forma di Motu Proprio ‘Traditionis custodes’, 4.12.2021, Prot N. 620/21, Communicationes 53 (2021), p. 515-526.
• Congregatio pro Doctrina Fidei. Pontificia Commissio Ecclesia Dei, Re- sposta para os fiéis no Brasil, 18.07.2009, Prot. N. 97/09, in: http://www.wdtprs. com/images/09_07_27_ carta-comissao-ecclesia-dei_LR.jpg [access 3.07.2020].
• Congregatio pro Doctrina Fidei. Pontificia Commissio Ecclesia Dei, Re- sponse concerning liturgies and rituals of religious orders, 15.10.2009, Prot. N. 121/09, in: http://thebarqueofpeter.blogspot.com/2010/02/ecclesia-deiclarifica- tion-on-rituals.html [access 2.09.2022].
• Congregatio pro Doctrina Fidei. Pontificia Commissio Ecclesia Dei, Instru- ctio ad exsequendas Litteras Apostolicas Summorum Pontificum a S.S. Benedicto PP. XVI Motu Proprio Universae Ecclesiae, 30.04.2011, AAS 103 (2011), p. 413-420.
• Congregatio pro Doctrina Fidei. Pontificia Commissio Ecclesia Dei, Epi- stula ad Praesules Conferentiarum Episcopalium quarum interest de licentia ad celebranda matrimonia fidelium Fraternitatis Sancti Pii X, 27.03.2017, Prot. N. 61/2010, AAS 109 (2017), p. 426-427.
• Congregatio pro Doctrina Fidei. Pontificia Commissio Ecclesia Dei, Decre- tum, 2.08.2017, Prot. N. 153/2009, in: Vademecum of the Priestly Fraternity of Saint Peter, Fribourg 2021, p. 286.
• Congregatio pro Doctrina Fidei. Pontificia Commissio Ecclesia Dei, Re- sponse concerning 29 questions, 14.11.2018, Prot. N. 39/2011L – ED, in: D. Pie- tras, Nadzwyczajna forma rytu rzymskiego. Status prawny liturgii i wspólnot, Dębogóra 2021, p. 690-691.
• Congregatio pro Doctrina Fidei, Decreto recante approvazione di sette nuovi prefazi eucaristici per la ‘forma extraordinaria’ del Rito Romano Quo ma- gis, 22.02.2020, Prot. N. 137/2009P – ED, Ephemerides Liturgicae 134 (2020), p. 216-217.
• Congregatio pro Doctrina Fidei, Nota di presentazione del decreto Quo ma- gis, 25.03.2020, Prot. N. 137/2009P – ED, Ephemerides Liturgicae 134 (2020), p. 218-219.
• Franciscus, Litterae Apostolicae Motu Proprio datae Quibus nonnullae normae Codicis Iuris Canonici immutantur De concordia inter Codices, 31.05.2016, AAS 108 (2016), p. 602-606.
• Franciscus, Lettera Apostolica in forma di ‘motu proprio’ sull’uso della liturgia romana anteriore alla riforma del 1970 Traditionis custodes, 16.07.2021, Ephe- merides Liturgicae 135 (2021), p. 486-491.
• Franciscus, Lettera ai vescovi di tutto il mondo per presentare il motu proprio ‘Traditionis custodes’ sull’uso della liturgia romana anteriore alla riforma del 1970, 16.07.2021, Ephemerides Liturgicae 135 (2021), p. 492-498.
• Franciscus, Decretum, 11.02.2022, in: Ordo Administrativus ad usum Cleri Frater- nitatis Sacerdotalis Sancti Petri 2023, Fribourg 2023, p. 150.
• Joannes Paulus II, Litterae Apostolicae Motu Proprio datae quibus Commis- sio quaedam ad plenam ecclesialem communionem Fraternitatis sacerdotalis a sancto Pio X sodalium vel eidem coniunctorum expediendam instituitur Ecclesia Dei adflicta, 2.07.1988, AAS 80 (1988), p. 1495-1498.
• Konferencja Episkopatu Polski, Wskazania w sprawie realizacji M.P. Pawła VI „Matrimonia mixta”, nr III, 1.04.1971, Wiadomości Archidiecezjalne Warszaw- skie 6-7 (1970), p. 148.
• Konferencja Episkopatu Polski, Stanowisko biskupów polskich w sprawie mał- żeństwa katolickiego zawieranego poza miejscem świętym, 16.04.2016, Akta Kon- ferencji Episkopatu Polski 28 (2016), p. 100-105.
• Konferencja Episkopatu Polski, Dekret ogólny o przeprowadzaniu rozmów kanoniczno-duszpasterskich z narzeczonymi przed zawarciem małżeństwa ka- nonicznego, 26.11.2019, Akta Konferencji Episkopatu Polski 31 (2019), p. 27-49.
• Libasci P.A., Decree of establishing personal parish in Manchester, 1.07.2016, in: https://www.catholicnh.org/assets/Documents/Parishes/Decrees/Decree-St- Stanislaus-Nashua.pdf [access 25.11.2022].
• Missale Romanum ex decreto SS. Concilii Tridentini restitutum Summorum Pontifi- cum cura recognitum, Editio typica 1962, M. Sodi, A. Toniolo (eds.), Monumenta Liturgica Piana 1, Libreria Editrice Vaticana 2007.
• Nycz K., Statut Duszpasterstwa Wiernych Tradycji Łacińskiej w Archidiecezji War- szawskiej korzystających z nadzwyczajnej formy Rytu Rzymskiego z siedzibą przy kościele parafialnym pw. Klemensa Hofbauera Warszawa, ul. Karolkowa 49, 6.06.2011, Prot. N. 2221/D/2011, pro manuscripto.
• Paulus VI, Motu Proprio Generales normae de diaconatu permanenti in Ecclesia Latina restituendo feruntur Sacrum diaconatus ordinem, 18.06.1967, AAS 59 (1967), p. 697-704.
• Pontificale Romanum. Editio typica 1961-1962, M. Sodi, A. Toniolo (eds.), Monu- menta Liturgica Piana 3, Libreria Editrice Vaticana 2008.
• Pontificia Commissio Ecclesia Dei, Decretum erectionis ‘Instituti Christi Regis Summi Sacerdotis’ Saeculorum Rex, 7.10.2008, Prot. N. 181/2008, in: http://www. clerus.org/ clerus/dati/200810/0720/Decretoapprovazione_7.10.08.pdf [access 24.11.2022].
• Pontificia Commissio Ecclesia Dei, Risposta riguardo al rito ambrosiano, 22.05.2009, Prot. N.73/2009, in: http://blog.messainlatino.it/2009/06/ecclesia- -dei-il-motu-proprio-siapplica.html [access 8.11.2022].
• Praefationes a Sancta Sede concessae pro antiqua vel extraordinaria Ritus Romani forma, Libreria Editrice Vaticana 2020.
• Rituale Ordinis Fratrum Beatissimae Virginis Mariae de Monte Carmelo juxta Jerosolymitanae Ecclesiae antiquam consuetudinem recognitum atque ad nor- mam Codicis Juris Canonici et Constitutionum Ordinis accommodatum Revmi. P. Kiliani Lynch totius Ordinis Prioris Generalis jussu editum, Typis Polyglottis Vaticanis 1952.
• Rituale Romano-Seraphicum Ordinis Fratrum Minorum Conventualium a Sacra Rituum Congregatione approbatum jussu Reverendissimi Patris P.M. Bedae M. Hess totius ejusdem Ordinis post Seraphicum Patriarcham Ministri Generalis CXII editum, Typis Polyglottis Vaticanis 1942.
• Rituale Romanum Pauli V Pontificis Maximi iussu editum aliorumque Pontificum cura recognitum atque ad normam Codicis Iuris Canonici accomodatum, SS-mi D.N. Pii Papae XII auctoritate ordinatum et auctum, Editio typica, Typis Poly- glottis Vaticanis 1952.
• Rituale Romanum ex decreto Sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instau- ratum auctoritate Pauli PP. VI promulgatum. Ordo celebrandi matrimonium, Editio typica, Typis Polyglottis Vaticanis 1969.
• Rituale Romanum ex decreto Sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instau- ratum auctoritate Pauli PP. VI promulgatum. Ordo celebrandi matrimonium, Editio typica altera, Typis Polyglottis Vaticanis 1991.
• Roussin R., Decree of establishment of parish of Holy Family in Vancouver, British Columbia, 1.07.2008, in: https://holyfamilyvancouver.ca/decreeofestablishment/ [access 25.11.2022].
• Sacra Congregatio pro Cultu Divino, Epistula de usu Missalis Romani iuxta editionem typicam anni MCMLXII Quattuor abhinc annos, 3.10.1984, Prot. N. 686/84, AAS 76 (1984), p. 1088-1089.
• Sacra Congregatio Rituum, Explanatio de Missa votiva vel commemoratione pro sponsis, 14.06.1918, AAS 10 (1918), p. 332.
• Sacra Congregatio Rituum, Decretum adprobationis novae editionis typicae Ritualis Romani Cum denuo excudenda, 25.01.1952, Ephemerides Liturgicae 66 (1952), p. 220.
• Sacra Congregatio Rituum, Instructio de musica sacra et sacra liturgia ad mentem litterarum encyclicarum Pii papae XII ‘Musicae sacrae disciplina’ et ‘Mediator Dei’ De musica sacra, 3.09.1958, AAS 50 (1958), p. 630-663.
• Sacra Congregatio Rituum. Consilium, Instructio ad exsecutionem Consti- tutionis de Sacra Liturgia recte ordinandam Inter oecumenici, 26.09.1964, AAS 56 (1964), p. 877-900.
• Sacrosanctum Concilium Oecumenicum Vaticanum II, Constitutio de Sacra Liturgia Sacrosanctum concilium, 4.12.1963, AAS 56 (1964), p. 97-138.
• Wyszyński S., Dekret dotyczący przepisów postnych, 14.02.1957, in: P. Wulgaris (ed.), Vademecum Nadzwyczajnej Formy Rytu Rzymskiego, Gdańsk 2015, p. 220-221.
• Wyszyński S., Declaratio. Wyjaśnienie w sprawie nieudzielania w Polsce prawa asystowania diakonom przy zawieraniu małżeństw, 11.03.1972, Prot. N. 792/72/P, Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie 62 (1972) no. 1-2, p. 146.
• Belfiore G., Commento alla Lettera della Pontificia Commissione ‘Ecclesia Dei’ ai Presuli delle Conferenze episcopali interessate circa la licenza per la celebrazione di matrimoni dei fedeli della Fraternità San Pio X (4 aprile 2017), Monitor Eccle- siasticus 131 (2016), p. 591- 595.
• Biskupski S., Prawo małżeńskie Kościoła Rzymskokatolickiego, Warszawa 1956. Blignières de L.-M., The Pope and the Law of Religious Institutes, Sedes Sapientiae (Supplement) 159 (2022), p. 15-19.
• Burczak K., Szczegółowe obowiązki kanoniczne proboszcza w zakresie nauczania, uświęcania i pasterzowania, Studia Prawnicze KUL 66 (2016) no. 2, p. 7-32. Catechismus Catholicae Ecclesiae, Libreria Editrice Vaticana 1992.
• Catozzella F., La validità dei matrimoni celebrati davanti ai sacerdoti della Fraternità san Pio X. Commento alla Lettera della Pontificia Commissione ‘Ecclesia Dei’, Ius Ecclesiae 30 (2018), p. 285-305.
• Dzierżon G., Status kapłanów Bractwa Św. Piusa X w przedmiocie asystowania do zawierania małżeństwa w kontekście wytycznych listu Papieskiej Komisji ‘Ecclesia Dei’ z 27 marca 2017 roku, Biuletyn Stowarzyszenia Kanonistów Polskich 34 (2021), p. 51-65.
• Firszt G., Konstytucje instytutów życia konsekrowanego jako kodeks życia ducho- wego, Itinera Spiritualia 9 (2016), p. 27-50.
• Foster J.J., Canonical Reflections on Universae Ecclesiae, the Instruction on the Application of Summorum Pontificum, The Jurist 73 (2013), p. 89-129.
• Foys R.J., Decree erecting the Missionaries of Saint John the Baptist as a public association of the faithful, 5.09.2019, pro manuscripto.
• Gasparri P., Katechizm Katolicki dla osób dorosłych, które pragną zdobyć pełniejszą znajomość nauki katolickiej, Warszawa 1999.
• Glendinning C.J., ‘Summorum Pontificum’ and the use of the extraordinary form of the Roman Rite: a canonical analysis in light of the current liturgical law, Ottawa 2010, pro manuscripto.
• Glendinning C.J., Universae Ecclesiae: text and commentary, Studia Canonica 45 (2011), p. 355-409.
• Gonçalves B., Le mariage des fidèles fréquentant la Fraternité sacerdotale Saint- -Pie X depuis la lettre du 27 mars 2017 de la commission ‘Ecclesia Dei’, L’Année Canonique 59 (2018), p. 183-199.
• Gonçalves B., Le mariage entre forme ordinaire et forme extraordinaire : les enjeux de la lettre du 27 mars 2017 aux présidents de conférences épiscopales, La Maison Dieu 292 (2018), p. 121-144.
• Gurtner M., Rechte und Pflichten nach ‘Summorum Pontificum’: Ein liturgierechtliches Vademecum, Aadorf 2012.
• International Federation Una Voce, Positio 8: The Prefaces of the 1962 Missal, in: J. Shaw (ed.), The FIUV Position Papers on the 1962 Missal, 2015, p. 55-65.
• International Federation Una Voce, Positio 17: The Reception of Holy Com- munion Under the Species of Bread Alone, in: J. Shaw (ed.), The FIUV Position Papers on the 1962 Missal, 2015, p. 75-91.
• International Federation Una Voce, Positio 21: The Extraordinary Form and the Eastern Churches, in: J. Shaw (ed.), The FIUV Position Papers on the 1962 Missal, 2015, p. 239-246.
• Jakubiak T., Czy diakon może w Polsce zgodnie z przepisami Kościoła łacińskiego asystować jako świadek urzędowy przy zawarciu małżeństwa w zwykłych oko- licznościach?, Ius Matrimoniale 27 (2016) no. 2, p. 55-77.
• Jakubiak T., Początki prawa regulującego możliwość asystowania diakona przy za- warciu małżeństwa w zwykłych warunkach, Studia Bobolanum 3 (2015), p. 171-187. Johnston W.H., Care for the Church and Its Liturgy. A Study of ‘Summorum Pon- tificum’ and the Extraordinary Form of the Roman Rite, Collegeville-Minnesota
• Kałowski J., Konstytucje i inne zbiory prawne instytutów życia konsekrowanego według Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r., Prawo Kanoniczne 29 (1986) no. 1-2, p. 149-184.
• Karłowski K., Praktyczne normy kanoniczne, Wprowadzenie do sakramentów świętych, vol. 1, Poznań-Warszawa-Lublin 1962.
• Katechizm św. Piusa X. Vademecum katolika, Sandomierz 2006.
• Katolicka Agencja Informacyjna, Papież Franciszek potwierdził prawo Bractwa św. Piotra do sprawowania liturgii tradycyjnej, Anamnesis 109 (2022), p. 76-77. Loda N., Dal ritus alla Chiesa sui iuris: Storia e problemi aperti, Ephemerides Iuris Canonici 52 (2012), p. 173-210, 337-383.
• Milcarek P., De Sacramento Matrimonii. Krótkie objaśnienie obrzędów Sakramentu Małżeństwa w starszej formie rytu rzymskiego, Dębogóra 2019.
• Necel W., Prawo własne instytutu życia konsekrowanego jako funkcja charyzmatycznego obdarowania Kościoła : Studium teologiczno-prawne, Poznań 2006.
• Okulik L., Significato e limiti della definizione di Chiesa ‘sui iuris’, Folia Canonica (2009), p. 67-94.
• Pepino J., Ex Oriente lux: St. John Paul II, the Eastern Rites, and Traditional Roman
• Rite, Sedes Sapientiae (Supplement) 159 (2022), p. 91-102.
• Pietras D., Nadzwyczajna forma rytu rzymskiego. Status prawny liturgii i wspólnot, Dębogóra 2021.
• Pietras D., Postawy i formy przyjmowania Komunii św. przez wiernych świeckich według dyscypliny kościelnej w trakcie pandemii Covid-19, in: P. Kiejkowski (ed.), Teologia dogmatyczna. Kościół w Polsce wobec pandemii, vol. 17, Poznań 2022, p. 189-212.
• Pietras D., Status kanoniczny małżeństw zawieranych przy asystowaniu kapłanów Bractwa Kapłańskiego Świętego Piusa X (FSSPX) po wydaniu listu Papieskiej Komisji ‘Ecclesia Dei’ z 27 marca 2017 r., Ius Matrimoniale 33 (2022) no. 1, p. 79-116.
• Pietras D., Udział wiernych we Mszy św. sprawowanej przez kapłanów Bractwa Kapłańskiego Świętego Piusa X (FSSPX) w świetle aktualnych wytycznych Stolicy Apostolskiej, Poznańskie Studia Teologiczne 41 (2022), p. 95-118.
• Rapacz J., Zwyczajna forma zawarcia małżeństwa według Kodeksu Jana Pawła II, Prawo Kanoniczne 41 (1998) no. 1-2, p. 239-258.
• Rehak M., Der auβerordentliche Gebrauch der alten Form des römischen Ritus: kir- chenrechtliche Skizzen zum Motu Proprio Summorum Pontificum vom 7.07.2007, Münchener Theologische Studien III/64, St. Ottilien 2009.
• Reyes Vizcaíno P.M., Relevancia canónica de los sacramentos y actos jurídicos realizados por sacerdotes de la Fraternidad Sacerdotal de San Pío X, Forum Canonicum 10 (2015) no. 2, p. 71-98.
• Rothe W.F., Liturgische Versöhnung. Ein kirchenrechtlicher Kommentar zum Motu proprio ‘Summorum pontificum’ für Studium und Praxis, Augsburg 2009.
• Schenk W., Liturgia sakramentów świętych, vol. II, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 74, Lublin 1964.
• Sleman É., De ‘ritus’ à ‘Ecclesia sui iuris’ dans le code des canons des églises orientales, L’Année Canonique 41 (1999), p. 253-276.
• Soria Jiménez A., Los principios de interpretación del ‘Motu Proprio Summorum Pontificum’, Madrid 2014.
• Spirago F., Katechizm Katolicki dla Ludu Bożego, vol. 3, Komorów 2014.
• St. Louis-Sanchez A., The nuptial blessing: changes in the new law, Ottawa 2013, in: https://www.academia.edu/3024981/The_Nuptial_Blessing_Changes_in_ the_New_Law [access 12.12.2022].
• Story M., Koloseum, stadion olimpijski czy kościół – miejsce zawarcia małżeństwa w Rzymie, Annales Canonici 18 (2022) no. 1, p. 85-99.
• Story M., Kościół, urząd czy plener – miejsce zawarcia małżeństwa w Polsce, Annales Canonici 15 (2019) no. 2, p. 101-113.
• Sztafrowski E., Pozycja proboszcza w prawie kodeksowym, Prawo Kanoniczne 35 (1992) no. 1-2, p. 35-69.
• Ward A., The ‘Quo magis’ Prefaces added to the Missal of Saint John XXIII, Ephemerides Liturgicae 134 (2020), p. 407-463.
• Weishaupt G.P., Die Instruktion ‘Universae Ecclesiae’. Ein kirchenrechtlicher Kommentar, Aadorf – Benedetto 2013.
• Weishaupt G.P., Päpstliche Weichenstellungen. Das Motu Proprio ‘Summorum Pontificum’ Papst Benedikts XVI. und der Begleitbrief an die Bischöfe. Ein kir- chenrechtlicher Kommentar und Überlegungen zu einer ‘Reform der Reform’, Bonn 2010.
• Wojciechowski G., Status prawny Kościoła ‘sui iuris’, in: R. Kantor (ed.), Kościół lokalny w Kościele Chrystusa, Kraków 2015, p. 61-77.

Identifiers

DOI

10.21697/im.2023.34.2.06

Biblioteka Nauki

27316709