Recepcja Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1917 roku w Polsce w okresie międzywojennym

• Authors: WOJCIECH GÓRALSKI

Title variants

EN

The reception of the Code of Canon Law of 1917 in Poland in the inter-war period

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Promulgowanie przez Benedykta XV w 1917 roku  Kodeksu Prawa Kanonicznego stanowiło doniosły moment w historii ustawodawstwa Kościoła Łacińskiego. Ten formalny zbiór prawa, stanowiący syntezę dorobku ustawodawczego Kościoła z dziewiętnastu stuleci, spotkał się z dużym uznaniem w świecie prawniczym. Wejście w życie Kodeksu Prawa Kanonicznego (19 maja 1918 roku) było trudnym zadaniem dla Kościołów lokalnych działających w poszczególnych krajach, między innymi dla Kościoła w Polsce. Obejmowało ono nie tylko dogłębne przestudiowanie przepisów Kodeksu, zwłaszcza przez biskupów, ale także potrzebę dostosowania do tych regulacji obowiązującego prawa partykularnego. Stąd też recepcja Kodeksu Prawa Kanonicznego w poszczególnych Kościołach partykularnych stała się koniecznością. Przyswojenie norm kodeksowych przez Kościoły partykularne, głównie przez synody, odbywało się w kontekście zwiększonej aktywności zarówno doktryny, jak i ośrodków, w których nauczano prawa kanonicznego. Dlatego też, ukazując proces przyjmowania Kodeksu Prawa Kanonicznego w Polsce w wyżej wspomnianym okresie (1918-1939), autor omawia jego przebieg w trzech podstawowych obszarach, w których miał on miejsce: w doktrynie kanonicznej (podręczniki i komentarze do Kodeksu Prawa Kanonicznego), w nauczaniu prawa kanonicznego (na uniwersytetach i seminariach duchownych), a zwłaszcza w Kościołach partykularnych (na przykładzie diecezji płockiej).

EN

Promulgation of the Code of Canon Law in 1917 by Benedict XV through a bull was a proud moment in the history of the legislation of the Latin Church. This formal collection of laws, which is a synthesis of legislative output of the Church of nineteen centuries, met with a lot of appreciation. The entry into force of the Code of Canon Law (19 of May 1918) was a demanding task for local Churches operating in particular countries, inter alia for the Church in Poland. This included not only a thorough study of the regulations of the Code, especially by bishops, but also a necessity to adapt then existing particular law to these regulations. Therefore, the reception of the Code of Canon Law in particular Churches became necessary. Assimilation of code standards by particular Churches, mainly through synods, took place in the context of increased activity of both a doctrine and centers in which canon law was taught. That is why when showing the process of reception of the Code of Canon Law in Poland in the above mentioned period (1918-1939), the author discusses its course in three fundamental areas in which it took place: in the canon doctrine (textbooks and comments to the Code of Canon Law), in the teaching of canon law (at universities and theological seminaries) and in particular Churches (with an example of Płock diocese).

Keywords

PL

prawo kanoniczne; KPK; recepcja KPK; doktryna prawa kanonicznego; nauczanie prawa kanonicznego; ustawodawstwo partykularne; prawo kanoniczne; KPK; recepcja KPK; doktryna prawa kanonicznego; nauczanie prawa kanonicznego; ustawodawstwo partykularne

EN

canon law; the Code of Canon Law; the reception of the Code of Canon Law; the doctrine of canon law; particular legislation

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Prawo Kanoniczne
• Year: 2017
• Volume: 60
• Issue: 3
• Pages: 3-29

Dates

published

2018-10-07

Contributors

author

WOJCIECH GÓRALSKI

References

• ABRAHAM W., Nowy Kodeks prawa kanonicznego, „Polonia Sacra” 1 (1918), s. 1-28.
• BAR J., Śp. ks. prof. dr Jan Władysław Krzemieniecki. „Polonia Sacra” 8 (1956), s. 217-222.
• BĄCZKOWICZ F., Prawo kanoniczne. Podręcznik dla duchowieństwa, t. 1-2, Kraków 1923.
• BĄCZKOWICZ F., Prawo kanoniczne. Podręcznik dla duchowieństwa, wyd. 3 (uzupełnione przez J. Barona i W. Stawinogę), t. 1, Opole 1957; t. 2 i t. 3, Opole 1958.
• BISKUPSKI S., Prawo małżeńskie Kościoła rzymskokatolickiego, Warszawa 1956.
• BISKUPSKI S., Zagadnienie obrońcy węzła, Włocławek 1939.
• BOBER P., Pojęcie tajnej przeszkody małżeńskiej w prawie kanonicznym, Lublin 1935.
• BENSCH T., Wpływ chorób umysłowych na ważność umowy małżeńskiej w prawie kanonicznym, Lublin 1936.
• Cenzury w ogólności i ekskomunika w szczególności według nowego Kodeksu prawa kanonicznego, „Miesięcznik Pasterski Płocki” 14 (1919), nr 6, s. 57-59.
• Codex Iuris Canonici Pii X Pontificis Maximi iussu digestus Benedicti Papae XV auctoritate promulgatus, AAS 9 (1917), pars II; Codex Iuris Canonici Pii X Pontificis Maximi iussu digestus Benedicti Papae XV auctoritate promulgatus, Praefatione Emi Petri Gasparri et Indice analytico-alphabetico auctus, Typis Polyglottis Vaticanis MCMXVII.
• Constitutiones XL-mae Synodi Dioecesanae Plocensis Anno MCMXXVII diebus nempe 20, 21, 22 Aprilis ab Excellentissimo, Illustrissimo ac Reverendissimo Antonio Juliano Nowowiejski Episcopo Plocensi in Bssilica Cathedrali celebratae, Plociae 1927.
• CORECCO E.,, Die kulturellen und ekklesiologischen Voraussetzungen des CIC, „Archiv für Katholisches Kirecenrecht 152 (1983), p. 7-19.
• CZAJKA S.,, Przedawnienie w prawie kanonicznym, Lublin 1934.
• DZIĘGA A., Charakterystyka przebiegu i postanowień synodu plenarnego w Polsce w 1936 r., w: „Plenitudo legis dilectio”. Księga pamiątkowa dedykowana prof. dr. hab. Bronisławowi W. Zubertowi OFM z okazji 65. rocznicy urodzin, red. A. DĘBIŃSKI, E. SZCZOT, Lublin 2000, s. 233-259.
• DZIĘGA A., Walor historyczny Pierwszego Synodu Plenarnego w Polsce z 1936 roku, w: Dzieło II Synodu Plenarnego w Polsce, red. S. TYMOSZ, Lublin 2001, s. 27-51.
• FANTAPPIÈ C., Storia del dirito canonico e delle istituzioni della Chiesa, Bologna 2011.
• FELICIANI G., Il nuovo Codice tra fedeltà e novità, w: La normativa del nuovo Codice, red. E. CAPPELINI, Brescia 1983, s. 9-26.
• GÓRALSKI W., ,,Ecclesia semper reformanda”. W nurcie synodów polskich – wczoraj i dziś, w: Oddanie i wytrwałość. Recepcja II polskiego synodu plenarnego, red. W. GÓRALSKI, H. SEWERYNIKAK, Warszawa 2004, s. 41-70.
• GÓRALSKI W., Korektury rzymskie w uchwałach pierwszego polskiego synodu plenarnego 1926 r., „Prawo Kanoniczne” 33 (1990), nr 1-2, s. 153-173.
• GÓRALSKI W., Ks. Adam Pęski (1867 – 1930), „Prawo Kanoniczne” 15 (1972), nr 3-4, s. 301 – 310.
• GÓRALSKI W., La canonistica polacca oggi, „Ius Ecclesiae” 24 (2012), nr 2, s. 349-358.
• GÓRALSKI W., Nauczanie prawa kanonicznego w Seminarium Duchownym w Płocku (1710-2010), „Studia Płockie” 38 (2010), s. 46-71.
• GÓRALSKI W., Polskojęzyczne podręczniki i komentarze do skodyfikowanego prawa małżeńskiego Kościoła Łacińskiego i Kościołów Wschodnich, „Ius Matrimoniale” 27 (2016), nr 1, s. 5-23.
• GÓRALSKI W., Przebieg pierwszego polskiego synodu plenarnego (1936) w świetle protokołu synodalnego, „Ateneum Kapłańskie” 79 (1987), z. 2, s. 335-342.
• GÓRALSKI W., Wydział teologiczny na uniwersytecie. Aspekt historyczno-prawny, „Studia Nauk Teologicznych” 3 (2008), s. 23-47.
• GRABOWSKI I., Adwokatura w ustawodawstwie kościelnym, Włocławek 1935.
• GRABOWSKI I., Bierzmowanie w ustawodawstwie kościelnym, „Ateneum Kapłańskie” 49 (1948), s. 433-458; 50 (1949), s. 32-42 i 137-145.
• GRABOWSKI I., Karne prawo kościelne w nowym Kodeksie, Lwów 1918.
• GRABOWSKI I., Kompetencje władz w sprawach małżeńskich, „Przegląd Katolicki” 71 (1933), s. 133-136, 149-151, 166-168, 181-184, 213-215, 230-237, 151-164, 271-179, 293-295, 311-313, 373-377, 406-408, 421-424, 454-457.
• GRABOWSKI I., Notariusz w ustawodawstwie kościelnym, „Collectanea Theologica” 16 (1936), s. 585-636.
• GRABOWSKI I., Prawo Kanoniczne według nowego Kodeksu, t. 1-2, Lwów 1918.
• GRABOWSKI I., Prawo Kanoniczne według nowego Kodeksu (w jednym tomie), wyd. 2, Lwów 1921.
• GRABOWSKI I., Prawo Kanoniczne według nowego Kodeksu (w jednym tomie), wyd. 3 poszerzone, Lwów 1927.
• GRABOWSKI I., Prawo Kanoniczne (w jednym tomie), wyd. 4 (uzupełnione i skrócone), Warszawa 1948.
• GRABOWSKI I., Procedura kanoniczna w sprawach małżeńskich, Warszawa 1938.
• GRABOWSKI I., Proces kanoniczny w nowym Kodeksie, Lwów 1918.
• GRABOWSKI I., Studium prawa kanonicznego, w: Pamiętnik piątego zjazdu w Lodzi 3 IV-5 IV 1929, Kielce 1929, s. 204-222.
• GRABOWSKI I., Zagadnienie małżeństwa, Warszawa 1934.
• GRABOWSKI I., Zasady pierwszeństwa w ustawodawstwie kościelnym, Warszawa 1933.
• GRĘŹLIKOWSKI J., Dyskusje nad nauczaniem prawa kanonicznego w seminariach duchownych w Polsce okresu międzywojennego, w: Finis legis Chrystus. Księga pamiątkowa dedykowana Księdzu Profesorowi Wojciechowi Góralskiemu z okazji siedemdziesiątej rocznicy urodzin, red. J. WROCEŃSKI, J. KRAJCZYŃSKI, Warszawa 2009, s. 417-443.
• HALBAN L., Zasady społeczne nowego kodeksu prawa kościelnego. Próba syntezy, Poznań 1922.
• HALBAN L., Zwiększenie odpowiedzialności karnej w prawie kanonicznym z powodu wyższej społecznej godności winowajcy, „Przegląd Teologiczny” 9 (1928), s. 1-21.
• HEMPEREK P., Kanonistyka polska w 60-leciu wolnej Polski (1918-1978), „Prawo Kanoniczne” 24 (1981), nr 1-2, s. 41-77.
• INSADOWSKI H., Kościelne prawo pogrzebowe, Włocławek 1930.
• INSADOWSKI H., Osoba prawna. Studium prawno-historyczne, Lublin 1927.
• INSADOWSKI H., Separacja małżeńska, Lwów 1928.
• INSADOWSKI H., Ustrój prawny Kościoła katolickiego, Lublin 1926.
• KAŁWA P., Skutki adopcji cywilnej w kościelnym prawie małżeńskim, Lublin 1935.
• KREMIENIECKI J.W., Główne warunki ważności kanonicznego procesu administracyjnego, Kraków 1930.
• KRZEMIENIECKI J.W., Procedura administracyjna w Kodeksie Prawa Kanonicznego, Kraków 1925.
• KRZEMIENIECKI J.W., Przestępstwo apostazji, herezji i schizmy w Kodeksie Prawa Kanonicznego. Kanon 2314 i jego praktyczne zastosowanie, „Ateneum Kapłańskie” 40 (1937), s. 34-45 i 133-147.
• KRZEMIENIECKI J.W., Z kanonicznej procedury administracyjnej, Kraków 1930.
• KURCZYŃSKI P., De natura et observantia poenarum latae sentantiae, Lublin 1938.
• Małżeństwo w świetle nauki katolickiej. Praca zbiorowa profesorów Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1928.
• MICHIELS G.,, De delictis et poenis. Commentarius libri V Codicis Iuris Canonici, t. 1: De delictis. Canones 2195-2213, Romae-Tornaci 1934.
• MICHIELS G., Normae generales iuris canonici. Commentarius libri I Codicis Iuris Canonici, t. 1-2, Lublin 1929.
• MICHIELS G., Principia generalia de personis in Ecclesia. Commentarius Libri primi Codicis Iuris Canonici. Canones praeliminares 87-106, t. 1-2, Romae-Tornaci 1932.
• MYRCHA M., Dowód ze świadków w procesie kanonicznym, Lublin 1936.
• MYRCHA M., Śp. Ojciec Gommarus a Booischot Michiels, ,,Prawo Kanoniczne” 9 (1966), nr 3-4, p. 429-444.
• NOWOWIEJSKI A.J., List do kapłanów o potrzebie i rodzajach formacji stałej, w: Listy z Tumskiego Wzgórza, cz. II: Pozostałe Listy Pasterskie oraz Orędzia, Dekrety i Zarządzenia, a także fragmenty korespondencji Bł. Abp. Antoniego Juliana Nowowiejskiego z lat 1909-1940, zebrał T. ŻEBROWSKI, red. W. BANASIAK, H. SEWERYNIAK, Płock 2008, s. 122.
• OLSZEWSKI F., Głoszenie zapowiedzi małżeńskich w prawie kanonicznym, Lublin 1936.
• PAŁKA P., Śp. o. prof. dr Gommar Michiels, ,,Zeszyty Naukowe KUL” 9 (1966), z. 3, p. 94-98.
• PAŁKA P., Uzupełnienie jurysdykcji w prawie kanonicznym, Lublin 1936.
• PAWLUK T., Wprowadzenie do studiów kanonistycznych, Warszawa 1979.
• PAWLUK T., Z zagadnień kanonistyki polskiej, „Prawo Kanoniczne” 19 (1976), nr 3-4, s. 153-230.
• PETRANI A., Wydział Prawa Kanonicznego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i jego działalność dydaktyczno-naukowa w ciągu ubiegłego pięćdziesięciolecia, „Roczniki Teologiczno-Kanonicze” 15 (1968), z. 5, p. 12-28.
• PETRANI A., Wydział Prawa Kanonicznego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i jego działalność naukowa w czasie ostatniego dwudziestolecia, „Zeszyty Naukowe KUL” 8 (1965), z. 3, s. 11-42.
• PĘSKI A., Nowa kodyfikacja prawa kanonicznego, „Miesięcznik Pasterski Płocki” 13 (1918), nr 5, s. 103-105.
• PIUS XI, Constitutio apostolica „Deus scientiarum Dominus” (24.05.1931), AAS 23 (1931), s. 241-262.
• PYCIA J.,, Prawo kanoniczne małżeńskie, Kielce 1919.
• ROTH J., Nowa kodyfikacja prawa kanonicznego, „Przegląd Powszechny” 136 (1917), s.. 541-552 i 685-695.
• ROTH J., Nowe kościelne prawo a dawne, „Przegląd Powszechny” 137-138 (1918), s. 33-42.
• ROTH J., Prawo zakonne. Przepisy Kodeksu Prawa Kanonicznego, Kraków 1918.
• ROTH J., Upoważnienie zakonników do słuchania spowiedzi wiernych w swoim rozwoju historycznym, „Pamiętnik Związku Zakładów Teologicznych w Polsce” 8 (1936), s. 206-220.
• ROTH J., Zarys procesu małżeńskiego, Kraków 1920.
• Rozporządzenia diecezjalne, „Miesięcznik Pasterski Płocki” 13 (1918), nr 2, s. 100-102.
• SAWICKI J., Die Entwicklung der Kirchenrechtswissenschaft i Polen 1918-1957, „Österreichisches Archiv fùr Kirchenrecht 9 (1958), s. 243-269.
• S. CONGREGATIO SEMINARIORUM ET UNIVERSITATUM, Decretum de experimentis ad gradus in iure canonico assequendos, AAS 11 (1919), s. 19 -41.
• S. CONGREGATIO SEMINARIORUM ET UNIVERSITATUM, Decretum de novo iuris canonici Codice in scholis proponendo (07.08.1917), AAS 9 (1917), s. 434 -462.
• S. CONGREGATIO SEMINARIORUM ET UNIVERSITATUM, Ordinationes (12.06.1931), AAS 23 (1931), s. 263-266.
• SOBAŃSKI R., Teoria prawa kościelnego, Warszawa 1992.
• Sprawa zmniejszenia dni świątecznych. Rzecz z racji kan. 1247, „Miesięcznik Pasterski Płocki” 14 (1919), nr 6, s. 95-97;
• STANOWSKI A., Spis wykładowców 1918-1939, Wydział Prawa Kanonicznego [KUL], w: Księga jubileuszowa 50-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1969, s. 105-118;
• STUTZ U., Geist des Codex Iuris Canonici, Stuttgart 1918.
• SZMYD W., Kary kościelne, Kraków 1929.
• SZMYD W., Odpusty, Kraków 1930.
• SZMYD W., Praktyczny podręcznik prawa małżeńskiego, Kraków 1929.
• Uchwały I. Polskiego Synodu Plenarnego odbytego w Częstochowie w dniach 26-27 VIII 1936, Poznań 1938.
• WILAMOWSKI B., Prawo małżeńskie Kościoła rzymsko-katolickiego, Wilno 1928.
• WIŚLICKI J., Konkordat. Studium prawne, Lublin 1926.
• WIŚLICKI J., Prawa świeckich w Kościele katolickim, Lublin 1939.
• WIŚLICKI J., Zwyczaj w prawie kanonicznym, Lublin 1926.
• WÓJCIK W., Nauczanie prawa kanonicznego w Seminarium Duchownym w Sandomierzu, ,,Prawo Kanoniczne” 15 (1972), nr 3-4. s. 99-124.
• WÓJCIK W., Wytyczne w nauczaniu prawa kanonicznego kandydatów do kapłaństwa, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 23 (1976), s. 5 -13.
• WÓJCIK W., Ze studiów nad synodami polskimi, Lublin 1982.
• WYCZAWSKI H.E., Ogólna sytuacja w Kościele powszechnym i w Państwie polskim, w: Historia Kościoła w Polsce, t. 2, cz. 2 (1918-1945), red. B. KUMOR, Z. OBERTYŃSKI, Poznań-Warszawa 1979, s. 5-12.
• WYSZYŃSKI M., Co katolik powinien wiedzieć o prawie kanonicznym, Katowice 1939.
• WYSZYŃSKI S., Czy ,,metus indirecte incussus” może unieważnić małżeństwo, „Przegląd Teologiczny” 11 (1930), s. 60-76 i 183-220 oraz (w jęz. łacińskim) „Ius Pontificium” 10 (1930), s. 193-200, 11(1931), s. 42-51. 12 (1932), s. 43-52, 122-127, 13 (1933), s. 52-63.
• WYSZŃSKI M., Jak doszło w prawie kanonicznym do zasiedzenia beneficjów, w: Księga pamiątkowa ku czci Leona Pinińskiego, t. 2, Lwów 1936, s. 42-60.
• WYSZYŃSKI M., Reguły ,,de annali possessore” i ,,de triennali possessore” a nowy Kodeks Prawa Kanonicznego, „Przegląd Teologiczny” 5 (1924), s. 247-263 i 6 (1925), s. 116-118.
• Zarząd majątkiem kościelnym według Kodeksu prawa kanonicznego, „Miesięcznik Pasterski Płocki” 14 (1919), nr 2, s. 41-47.
• ZIELIŃSKI J., Pierwszy polski synod plenarny odrodzonej Rzeczpospolitej. Okres przygotowań, „Prawo Kanoniczne” 48 (2005), nr 3-4, s. 237-299.
• ŻONGOŁŁOWICZ B., O kodyfikacji prawa kościelnego, „Przegląd Teologiczny” 8 (1927), s. 1-16 i 142-161.
• ŻUROWSKI M., Jan Roth- profesor-kanonista, Warszawa 1971.

Identifiers

DOI

10.21697/pk.2017.60.3.01