Kuria diecezjalna uczestnikiem powszechnego obrotu prawnego?

• Authors: DARIUSZ WALENCIK

Title variants

EN

The diocesan curia as a participant of general legal transactions?

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule omówiono zagadnienia związane z uczestnictwem kurii diecezjalnej w powszechnym obrocie prawnym regulowanym przez prawo polskie. Na podstawie analizy obowiązujących norm prawnych popartych poglądami orzecznictwa i doktryny w artykule udzielono odpowiedzi na pytanie: czy kuria diecezjalna może uczestniczyć w obrocie prawnym, a jeśli tak, to w jakim zakresie?Przedstawione w artykule analizy prowadzą do wniosku, że kuria diecezjalna (w Kościołach Wschodnich - eparchialna) jest jednostką organizacyjną (jednostką wewnętrzną) diecezji (w Kościołach Wschodnich - eparchii) lub Kościołów partykularnych prawnie zrównanych z diecezją i jest aparatem pomocniczym biskupa diecezjalnego (lub osób prawnie z nim zrównanych). Kuria diecezjalna nie jest osobą prawną, choć zarówno prawo kanoniczne, jak i polskie zakłada możliwość przyznania jej osobowości prawnej.Kuria diecezjalna nie jest właścicielem nieruchomości, nie posiada zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych, a także zdolności do bycia stroną w postępowaniu sądowym i zdolności do czynności w postępowaniu sądowym (z jednym wyjątkiem) oraz nie ponosi nieograniczonej odpowiedzialności. Organ ten nie jest więc ani "podmiotem ustawowym", ani "osobą prawną o ograniczonej zdolności prawnej", choć może być pracodawcą i zakładem pracy, tj. placówką zatrudnienia, w której świadczona jest praca. Jedynie na gruncie prawa pracy, o ile jest pracodawcą, może posiadać zdolność sądową i zdolność do czynności sądowych, co nie jest równoznaczne z przyznaniem kurii diecezjalnej zdolności prawnej.Kuria diecezjalna jako jednostka organizacyjna (jednostka wewnętrzna) nie może być odrębnym podmiotem podatkowym. Natomiast jako naczelna instytucja diecezjalna może być, za zgodą Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, płatnikiem składek ubezpieczeniowych za duchownych - księży diecezjalnych zatrudnionych w tej instytucji. Nie może jednak pełnić funkcji zastępczej. Kuria diecezjalna nie jest organem diecezji jako osoby prawnej. Jest to zespół instytucji i urzędów kościelnych pozostających w dyspozycji biskupa diecezjalnego (organu diecezjalnego), utworzonych dla zaspokojenia potrzeb wiernych danej diecezji.

EN

This article discusses issues related to a participation of the diocesan curia in general legal transactions regulated by Polish law. On the basis of analysis of the binding legal norms supported by views of jurisprudence and the doctrine the paper answers the following question: can the diocesan curia participate in legal transactions, and if so, to what extent? Analyses presented in the article lead to the conclusion, that the diocesan curia (in the Eastern churches - the eparchial one) is an organizational unit (an internal unit) of the diocese (in the Eastern Churches - eparchy unit) or particular Churches legally equal to a diocese and is an auxiliary apparatus to a diocesan bishop (or to legally equal individuals). The diocesan curia is not a legal entity, although both canon law and Polish law assume the possibility to grant it legal personality. The diocesan curia is not a property owner, has no legal capacity and capacity to perform acts in law as well as capacity to be a party in court proceedings and capacity to perform actions in court proceedings (with one exception) and has no unlimited liability. The body, therefore, is neither a „statutory entity” nor a „legal entity with limited legal capacity”, although it can an employer and a workplace i.e. employment establishment in which work is performed. It is only within labour law, provided it is an employer, that it may have capacity to be a party in court proceedings and capacity to perform actions in court proceedings, which is not equal to granting the diocesan curia legal capacity. The diocese curia as an organizational unit (internal unit) can not be a separate tax entity. However, as a supreme diocesan institution can be, with consent of the Social Security Office, a payer of security premiums for the clergy - diocesan priests working for this institution. It can not, however, be a substitute. The diocesan curia is not a body of a diocese as a legal entity. It is a body of ecclesial institutions and offices within the disposal of a diocesan bishop (a diocesan body) created to meet the needs of the faithful of a given diocese.

Keywords

PL

kuria diecezjalna, obrót prawny, jednostka organizacyjna, prawo kanoniczne, prawo polskie; kuria diecezjalna, obrót prawny, jednostka organizacyjna, prawo kanoniczne, prawo polskie

EN

diocesan curia, legal transactions, organizational unit, canon law, Polish law

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Prawo Kanoniczne
• Year: 2019
• Volume: 62
• Issue: 1
• Pages: 25-51

Dates

published

2019-03-09

Contributors

author

DARIUSZ WALENCIK

• Uniwersytet Opolski Polska

References

• Bibliografia
• Źródła
• Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatus, AAS 82(1990), s. 1033-1363), tekst polski w: Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich promulgowany przez papieża Jana Pawła II, tłumaczenie L. Adamowicz, Lublin 2002; [dalej: KKKW].
• Communicationes 5(1973), s. 225-226;
• Congregazione per i Vescovi, Direttorio per il ministero pastorale dei vescovi Apostolorum successores, Città del Vaticano 2004, tekst polski w: Ustrój hierarchiczny Kościoła. Wybór źródeł…, s. 517-711.
• Joannes Paulus PP. II, Constitutio apostolica Spirituali militum curae, AAS 78 (1986), s. 481-486, tekst polski w: Ustrój hierarchiczny Kościoła. Wybór źródeł, red. W. Kacprzyk, M. Sitarz, Lublin 2006, s. 211-216.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.).
• Postanowienie SN z dnia 16 stycznia 2014 r., IV CSK 214/13, nie publ.
• Postanowienie SN z dnia 25 maja 2007 r., I CSK 30/07, OSNC-ZD 2008, nr B, poz. 33.
• Postanowienie SN z dnia 9 lipca 2009 r., III CZP 45/09, OSNC z 2009, nr 4, poz. 113.
• Postanowienie SN z dnia 3 października 2002 r., I CKN 448/01, LEX nr 57226; uchwała SN z dnia 19 kwietnia 2001 r., III CZP 10/01, OSNC 2001, nr 10, poz. 147.
• Uchwała składu siedmiu sędziów NSA z dnia 26 maja 2008 r., I FPS 8/07, http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/B6E80B0298 [dostęp: 6 listopada 2017 r.].
• Uchwała składu siedmiu sędziów SN z dnia 14 października 1994 r., III CZP 16/94, OSNC 1995, nr 3, poz. 40; uchwała SN z dnia 11 marca 1994 r., III CZP 21/94, OSNCP 1994, nr 11, poz. 203; uchwała SN z dnia 25 kwietnia 1996 r., II CZP 34/96, OSNC 1996, nr 7-8, poz. 103; postanowienie SN z dnia 28 stycznia 2004 r., IV CK 183/03, niepubl.
• Uchwała składu siedmiu sędziów SN z dnia 21 grudnia 2007 r., III CZP 65/07, OSNIC 2008, nr 7-8, poz. 69.
• Uchwała składu siedmiu sędziów SN z dnia 26 stycznia 1996 r., III CZP 111/95, OSNC 1996, nr 5, poz. 63.
• Uchwała SN z dnia 19 kwietnia 2001 r., III CZP 10/01, OSNC 2001, nr 10, poz. 147; postanowienie SN z dnia 24 września 2004 r., I CK 131/04, OSNC 2005 nr 9, poz. 156; postanowienie SN z dnia 15 maja 2009 r., II CSK 681/08, LEGALIS nr 265859.
• Uchwały składu siedmiu sędziów SN: z dnia 10 stycznia 1990 r., III CZP 97/89, OSNC 1990, nr 6, poz. 74; z dnia 14 października 1994 r., III CZP 16/94, OSNC 1995, nr 3, poz. 40 oraz z dnia 26 stycznia 1996 r., III CZP 111/95, OSNC 1996, nr 5, poz. 63; uchwała SN z dnia 23 kwietnia 1993 r., III CZP 7/93, OSNC 1993, nr 11, poz. 199.
• Ustawa z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r., poz. 1649).
• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2018, poz. 155 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 459 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 – Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 108 z późn. zm.).
• Ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1153).
• Wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 28 maja 2012 r., XIII GC 94/12/Ap, niepubl.
• Wyrok SN z dnia 12 marca 1997 r., II CKN 24/97, LEX nr 80725; wyrok SN z dnia 27 lipca 2000 r., IV CKN 88/00, OSP 2003, z. 9, s. 491-492; wyrok SN z dnia 24 marca 2004 r., IV CK 108/03, OSNC 2005, nr 4, s. 48-60; wyrok SN z dnia 2 lutego 2005 r., IV CK 480/04, „Przegląd Prawa Wyznaniowego” 2009, t. 1, s. 203-206; wyrok SN z dnia 17 lutego 2005 r., IV CK 582/04, LEX nr 176007; uchwała SN z dnia 19 grudnia 2008 r., III CZP 122/08, OSP 2010, z. 2, s. 114-120; postanowienie SN z dnia 12 stycznia 2011 r., I CSK 182/10, OSP 2011, z. 12, s. 885-889; wyrok NSA z dnia 3 lipca 2000 r., II SA 1128/99, OSP 2001, z. 12, s. 602-605; wyrok NSA z dnia 19 września 2000 r., III SA 1411/00, LEX nr 47198; wyrok NSA z dnia 8 stycznia 2008 r., II GSK 286/07, OSP 2009, z. 2, s. 120-123; wyrok NSA z dnia 5 lutego 2016 r., II OSK 1631/14, ONSAiWSA 2017, nr 2, s. 103-112; wyrok Sądu Antymonopolowego z dnia 23 kwietnia 2001 r., XVII Ama 49/00, Dz. Urz. UOKiK 2001, z. 1, poz. 11; wyrok Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 12 stycznia 2006 r., XVII Ama 105/04, Dz. Urz. UOKiK 2006, z. 2, poz. 28.
• Wyrok SN z dnia 18 czerwca 1998 r., II CKN 817/97, OSNC 1999, nr 1, poz. 16; postanowienie SN z dnia 4 lutego 2004 r., I CK 342/03, niepubl.; wyrok SN z dnia 22 czerwca 2006 r., V CSK 139/06, nie publ.; postanowienie SN z dnia 8 stycznia 2009 r., I CSK 263/08, niepubl.
• Wyrok WSA w Warszawie z dnia 12 marca 2010 r., III SA/Wa 2000/09, http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/5460949014) [dostęp: 6 listopada 2017 r.]:
• Literatura
• ARRIETA J.I., Diritto dell’organizzazione ecclesiastica, Milano 1997, s. 369.
• ARRIETA J.I., Komentarz do kan. 473-474, w: Kodeks Prawa Kanonicznego. Komentarz, edycja polska na podstawie wydania hiszpańskiego, red. P. Majer, Kraków 2011, s. 411.
• BARAN K.W., Pracodawca jako strona w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy, Studia Iuridica Lublinensia 2015, t. 34, s. 113.
• BRZEZIŃSKI B., Komentarz do art. 59, w: B. Brzeziński, M. Kalinowski, M. Masternak, A. Olesińska, Ordynacja podatkowa. Komentarz, Toruń 2007, s. 422.
• BRZOZOWSKI W., Glosa do wyroku NSA z dnia 8 stycznia 2008 r. (II GSK 286/07), Przegląd Sądowy 2010, nr 1, s. 152-159.
• DAUTER B., Komentarz do art. 59, w: S. Babiarz, B. Dauter, B. Gruszczyński, R. Hauser, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Ordynacja podatkowa. Komentarz, Warszawa 2007, s. 286.
• DĘBOWSKA M., Wprowadzenie, w: Kurie (archi)diecezjalne Kościoła rzymskokatolickiego w II Rzeczypospolitej, red. M. Dębowska, Lublin 2016, s. 4.
• GILL A., Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 3 lipca 2000 r. (II SA 1128/99), Orzecznictwo Sądów Polskich [dalej: OSP] 2001, z. 12, s. 605-608.
• GÓRALSKI W., Struktura duszpasterstwa wojskowego w świetle konstytucji apostolskiej papieża Jana Pawła II Spirituali militum curae z 21 IV 1986 r., Prawo Kanoniczne 32(1989), nr 3-4, s. 143-155.
• GÓRALSKI W., Wydziały i referaty duszpasterskie kurii diecezjalnej, w: Struktura i zadania kurii diecezjalnej, Warszawa 2003, s. 119-133.
• JANUCHOWSKI A., Glosa do uchwały SN z dnia 19 grudnia 2008 r. (III CZP 122/08), OSP 2010, z. 2, s. 127-132.
• JANUCHOWSKI A., Glosa do wyroku NSA z dnia 8 stycznia 2008 r., II GSK 286/07, OSP 2009, z. 2, s. 123-125.
• JANUCHOWSKI A., Skuteczność prawa kanonicznego w zakresie reprezentacji osób prawnych Kościoła katolickiego, Rejent 2007, nr 9, s. 49-67.
• JANUCHOWSKI A., Wybrane zagadnienia związane z reprezentacją parafii przez proboszcza na gruncie prawa kanonicznego i polskiego, Studia z Prawa Wyznaniowego 2008, t. 11, s. 211-236.
• JASIAKIEWICZ M., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2000 r., IV CKN 88/00, Rejent 2005, nr 1, s. 122-137.
• JAWORSKI Z., Pozycja ordynariatu wojskowego w Polsce w świetle konstytucji apostolskiej Spirituali militum curae i statutu, Roczniki Nauk Prawnych 16(2006), nr 2, s. 195-207.
• JODŁOWSKI J., RESICH Z., LAPIERRE J., MISIUK-JODŁOWSKA T., WEITZ K., Postępowanie cywilne, wyd. 7, Warszawa 2014, s. 185.
• JOUGAN A., Słownik kościelny łacińsko-polski, wyd. 3, Poznań-Warszawa-Lublin 1958, s. 347.
• KRUKOWSKI J., Administracja w Kościele. Zarys kościelnego prawa administracyjnego, Lublin 1985, s. 86.
• KRUKOWSKI J., Komentarz do kan. 469, w: Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego, t. II/1 Księga II Lud Boży, cz. I Wierni chrześcijanie, cz. II Ustrój hierarchiczny, red. J. Krukowski, Poznań 2005, s. 34.
• KRZEMIŃSKI M., Znaczenie prawa kanonicznego dla określenia sposobu reprezentacji kościelnych osób prawnych. Glosa do wyroku SN z 27 lipca 2000 r. (IV CKN 88/00), Prawo Bankowe 2005, nr 10, s. 20-30.
• KUŹMICKA-SULIMOWSKA J., Glosa do uchwały SN z dnia 19 grudnia 2008 r. (III CZP 122/08), OSP 2011, z. 12, s. 889-894.
• KUŹMICKA-SULIMOWSKA J., MACHNIKOWSKI P., Glosa do uchwały SN z dnia 19 grudnia 2008 r. (III CZP 122/08), OSP 2010, z. 2, s. 120-126.
• LEWANDOWICZ-MACHNIKOWSKA M., Stosunek pracy, w: Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych, red. K.W. Baran, wyd. 2, Warszawa 2017, s. 193.
• LISZCZ T., Prawo pracy, wyd. 11, Warszawa 2016, s. 122-123.
• PAWLUK A., Glosa do uchwały SN z dnia 19 grudnia 2008 r. (III CZP 122/08), Rejent 2010, z. 7-8, s. 138-153.
• PAZDAN M., Komentarz do art. 331, w: Komentarz do Kodeksu cywilnego, t. I Art. 1-44910, red. K. Pietrzykowski, wyd. 8, Warszawa 2015, s. 161-168.
• PIANKOWSKI M., Pracodawca jako jednostka organizacyjna i strona stosunku pracy, Gdańskie Studia Prawnicze 2005, t. 14, s. 956.
• PIETRASZEWSKI M., Glosa do uchwały SN z dnia 19 grudnia 2008 r. (III CZP 122/08), Rejent 2010, z. 3, s. 211-230.
• PIETRZAK M., Prawo kanoniczne w polskim systemie prawnym, Państwo i Prawo 2006, z. 8, s. 16-31.
• PLISIECKI M., Glosa do uchwały SN z dnia 19 grudnia 2008 r. (III CZP 122/08), Rejent 2010, z. 7-8, s. 154-159.
• PLISIECKI M., Wyznaniowa osoba prawna w prawie polskim, Warszawa 2013, s. 156-171.
• RADECKI G., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2000 r. (IV CKN 88/00), OSP 2004, z. 5, s. 246-249.
• RADECKI G., Glosa do wyroku z dnia 24 marca 2004 r. (IV CK 108/03), Przegląd Sądowy 2006, nr 1, s. 135-140.
• RADECKI G., Organy osób prawnych Kościoła katolickiego w Polsce (na styku prawa kanonicznego i prawa cywilnego), Rejent 2003, nr 7/8, s. 127-155.
• RAKOCZY B., Glosa do uchwały SN z dnia 19 grudnia 2008 r. (III CZP 122/08), Przegląd Prawa Wyznaniowego 2011, t. 3, s. 95-102.
• RAKOCZY B., Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 3 lipca 2000 r. (II SA 1128/99), OSP 2002, z. 7-8, s. 360-363.
• RAKOCZY B., Glosa do wyroku NSA z dnia 8 stycznia 2008 r., II GSK 286/07, OSP 2009, z. 2, s. 125-128.
• RAKOCZY B., Glosa do wyroku Sądu Antymonopolowego z dnia 23 kwietnia 2001 r. XVII Ama 49/00, Przegląd Sądowy 2004, z. 7-8, s. 271-278.
• RAKOCZY B., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2004 r., IV CK 108/03, Rejent 2005, nr 11, s. 131-144.
• RAKOCZY B., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2000 r. (IV CKN 88/00), OSP 2003, z. 9, s. 492-495.
• RAKOCZY B., Glosa do wyroku SN z dnia 17 lutego 2005 r., IV CK 582/04, Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa 2009, nr 2, s. 159-164.
• RAKOCZY B., Glosa do wyroku SO w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 12.01.2006 r., XVII Ama 105/04, Rejent 2007, z. 7/8, s. 211-217.
• RAKOCZY B., Prawo kanoniczne w orzecznictwie sądów polskich, w: Prawo wyznaniowe w Polsce (1989-2009). Analizy - dyskusje - postulaty, red. D. Walencik, Katowice – Bielsko-Biała 2009, s. 275-285.
• RAKOCZY B., Ustawa o stosunku państwa do Kościoła katolickiego. Komentarz, Warszawa 2008, s. 100-103.
• RAKOCZY B.,Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2005 r., IV CK 480/04, Przegląd Prawa Wyznaniowego 2009, t. 1, s. 206-216.
• RĄPAŁA A., Wybrane problemy stosowania prawa wewnętrznego związków wyznaniowych w sprawach majątkowych, w: Standardy bezstronności światopoglądowej władz publicznych, red. A. Mezglewski, A. Tunia, Lublin 2012, s. 173-186.
• RZEPECKI A., Funkcjonowanie prawa kanonicznego w polskim porządku prawnym – zarys tematu, Acta Erasmiana 2013, t. 5 Varia, s. 163-184.
• STANISZ P., Proboszcz jako reprezentant parafii rzymskokatolickiej w stosunkach majątkowych, w: Prawo państwowe a prawo wewnętrzne związków wyznaniowych. Pamiętnik VII Zjazdu Katedr i Wykładowców Prawa Wyznaniowego, Gniezno 11-12 IX 2010, red. K. Krasowski, M. Materniak-Pawłowska, M. Stanulewicz, Poznań 2010, s. 191-200.
• STRZAŁA M., Ograniczenia reprezentacji wyznaniowych osób prawnych Kościoła katolickiego, Krakowski Przegląd Notarialny 2016, nr 2, s. 107-138.
• STRZAŁA M., Skuteczność norm prawa kanonicznego w zakresie reprezentacji kościelnych osób prawnych w orzecznictwie Sądu Najwyższego, w: Prawo państwowe a prawo wewnętrzne związków wyznaniowych…, s. 211-221.
• ŚWIDERSKI Z., Komentarz do art. 331, w: Kodeks Cywilny – Część Ogólna. Komentarz, red. M. Pyziak-Szafnicka, P. Księżak, wyd. 2, Warszawa 2014, s. 413.
• WALENCIK D., Opinia prawna w sprawie nabycia osobowości prawnej przez dom zakonny Zgromadzenia Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu z siedzibą w Żarkach, Przegląd Prawa Wyznaniowego 2011, t. 3, s. 259-268.
• WALENCIK D., Prawo kanoniczne (wewnętrzne) związków wyznaniowych a prawo polskie, Przegląd Sądowy 2013, nr 5, s. 11-25.
• WĄŻ P., Koncepcja pracodawcy rzeczywistego w świetle art. 3 k.p., Monitor Prawa Pracy 2007, nr 3, s. 124.
• WUJCZYK M., Podmioty prawa pracy, w: System Prawa Pracy, t. I Część ogólna, red. K.W. Baran, Warszawa 2017, s. 440.

Identifiers

DOI

10.21697/pk.2019.62.1.02