Między dworem królewskim a senatem. Nominacje osób z kręgów dworskich na godności senackie za panowania króla Jana Olbrachta

• Authors: Agnieszka Nalewajek

Title variants

EN

Between the royal court and the Senate. Nominations of people from court circles for the Senate during the reign of King Jan Olbracht

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Po śmierci króla Kazimierza Jagiellończyka (zm. 1492), za panowania którego doszło do ukształtowania dwuizbowego sejmu walnego koronnego składającego się z senatu i izby poselskiej, obsada godności senackich stanowiła kluczowe kryterium przy nominacjach na godności biskupie oraz najwyższe urzędy stosowane przez jego następcę, Jana Olbrachta (1492-1501). Wykorzystywał on politykę personalną do wywierania wpływu na kształt senatu poprzez obsadzenie izby wyższej najbliższymi współpracownikami królewskimi. Godności senackie otrzymywali głównie członkowie dworu związani z kancelarią koronną, urzędnicy i sekretarze królewscy. Dwór monarszy był szkołą kształtującą przyszłych senatorów Rzeczypospolitej.

EN

After the death of king Kazimierz Jagiellończyk (d. 1492), in whose reign the bicameral General Crown Sejm was formed, consisting of the Senate and the Chamber of Deputies, filling vacancies in the Senate was a key criterion for the appointment of episcopal positions and the highest offices used by his successor, Jan Olbracht (1492-1501). He used a personnel policy to influence the Senate by filling the upper house with his closest royal associates. Senatorial vacancies were filled mainly by court members associated with the Crown office, royal officials and secretaries. The royal court was a school shaping future Senators of the Republic of Poland.

Keywords

PL

król Jan Olbracht, sejm, senat, dwór królewski, godności senackie

EN

King Jan Olbracht, Sejm, Senate, royal court, senatorial vacancies

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Saeculum Christianum. Pismo Historyczne
• Year: 2020
• Volume: 27
• Issue: Nr Spec.
• Pages: 5-16

Dates

published

2020-05-14

Contributors

author

Agnieszka Nalewajek

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Skarbu Koronnego, Oddział 1, Rachunki Królewskie, sygn. 20, 22, 24, 26, 28, 338. Oddział 86, Rachunki z przychodów i wydatków na potrzeby wojska, sygn. 2, 3, 4; Metryka Koronna, sygn. MK 15, 16, 17, 19; Zbiór Dokumentów Pergaminowych, sygn. 152.
• Volumina Constititionum, t. 1: 1493-1526, oprac. S. Grodziski, I. Dwornicka, W. Uruszczak, Warszawa 1996.
• Baczkowski K., Przerębski Wincenty, w: Polski Słownik Biograficzny (dalej: PSB), t. 29, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986, s. 4-7.
• Bieniak J., Lubrański Mikołaj, w: PSB, t. 18, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1973, s. 84-85.
• Bołdyrew A., Piechota w Polsce w pierwszej połowie XVI wieku, Warszawa 2011.
• Brzozowski J., Zygmunt I a senat koronny w latach 1506-1535, „Białostockie Teki Historyczne”, 9/2011, s. 11-39.
• Chorążyczewski W., Przemiany organizacyjne polskiej kancelarii królewskiej u progu czasów nowożytnych, Toruń 2007.
• Dworzaczek W., Leliwici Tarnowscy: z dziejów możnowładztwa małopolskiego XIV-XV, Warszawa 1971.
• Gąsiorowski A., Leszczyński Rafał, w: PSB, t. 17, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1972, s. 129-130.
• Hajdukiewicz L., Lubrański Jan, w: PSB, t. 18, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1973, s. 81-84.
• Kamiński A., Myszkowski Piotr, w: PSB, t. 22, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1977, s. 379-382.
• Kaniewska I., Podlodowski Jan, w: PSB, t. 17, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1972, s. 129-130.
• Kiryk F., Kurozwęcki Piotr, w: PSB, t. 16, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971, s. 274-275.
• Kujawski W., Krzesław z Kurozwęk, wielki kanclerz koronny i biskup włocławski, „Studia Włocławskie”, 7/2004, s. 340-354.
• Kutrzeba S., Skład Sejmu Polskiego 1493-1793, „Przegląd Historyczny”, 2/1906, z. 1, s. 43-76.
• Niemczyk K., Kamienieccy herbu Pilawa. Z dziejów kariery i awansu szlachty polskiej do 1535/1536 roku, Katowice 2016.
• Nowak B., Ród Porajów w Małopolsce w średniowieczu, Kraków 2009.
• Papée F., Boryszewski Andrzej Róża, w: PSB, t. 2, Kraków 1936, s. 359-360.
• Papée F., Jan Olbracht, Kraków 2006 (wyd. 1, 1936).
• Piętka J., Mazowiecka elita feudalna późnego średniowiecza, Warszawa 1975.
• Pociecha W., Brudzewski Jan Jarand, w: PSB, t. 3, Kraków 1937, s. 5-6.
• Pociecha W., Chodecki Stanisław, w: PSB, t. 3, Kraków 1937, s. 352-354.
• Quirini-Popławska D., Karnkowski Jan, w: PSB, t. 12, Wrocław-Warszawa-Kraków 1966-1967, s. 73-74.
• Quirini-Popławska D., Kretkowski Mikołaj, w: PSB, t. 15, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 284.
• Rybus H., Prymas Maciej Drzewiecki: zarys biografii (1467-1535), Warszawa 1964.
• Sławiński T., Kretkowscy i ich dzieje od połowy XIV wieku, Warszawa 2011.
• Słownik historyczno-geograficzny województwa płockiego w średniowieczu, oprac. Anna Borkiewicz-Celińska, z. 1-2, Wrocław 1980-1981.
• Spieralski Z., Kamieniecki Mikołaj, w: PSB, t. 11, Wrocław-Warszawa-Kraków 1964-1965, s. 517-520.
• Strzelecka A., Krajewski (Krajowski) Mikołaj, zwany Primus (zm. 1498), w: PSB, t. 15, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 113–114.
• Szybkowski S., Król Jan Olbracht wobec możnowładztwa ziem środkowopolskich, w: Jagiellonowie i ich świat. Dynastia królewska w drugiej połowie XV i w XVI wieku, red. B. Czwojdrak, J. Sperka, P. Węcowski, Kraków 2016, s. 303-330.
• Trawka R., Kmitowie. Studium kariery politycznej i społecznej w Polsce późnośredniowiecznej, Kraków 2005.
• Uruszczak W., Najstarszy sejm walny koronny „dwuizbowy” w Piotrkowie w 1468 roku, w: Narodziny Rzeczypospolitej: studia z dziejów średniowiecza i czasów wczesnonowożytnych, red. W. Bukowski, T. Jurek, t. 2, Kraków 2012, s. 1033-1056.
• Uruszczak W., Sejm koronacyjny w 1507 roku w Krakowie, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego”, 7/2002, s. 111-121.
• Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski i in., red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992.
• Wiesiołowski J., Ambroży Pampowski starosta Jagiellonów, Wrocław 1976.
• Wilamowski M., Strzeżowski Mikołaj, w: PSB, t. 45, Warszawa-Kraków 2008, s. 77-79.

Identifiers

DOI

10.21697/sc.2020.27.w.sp.1