Kasata klasztoru Franciszkanów – Reformatów w Szamotułach

• Authors: Krzysztof Kaczmarek

Title variants

EN

Secularisation of the Reformed Friars Minor monastery in Szamotuły

Abstracts

EN

The paper discusses the process of the secularisation of the Reformed Franciscan monastery in Szamotuły. The monastery was founded at the end of the 17th century by the then owner of the town Jan Korzbok Łącki. The founder settled the monks in the remains of the former castle and built for them a church dedicated to St. Cross. The convent operated until the death of the last guardian, who died in February 1832. After a few years (1839), the former monastic buildings were taken over by the Catholic parish in Szamotuły.

PL

W pracy omówiono proces kasaty klasztoru reformatów w Szamotułach. Klasztor ten został założony pod koniec XVII w. przez ówczesnego właściciela miasta Jana Korzbok Łąckiego. Fundator osadził zakonników w pozostałościach po dawnym zamku i wybudował im kościół pod wezwaniem św. Krzyża. Konwent działał do śmierci ostatniego gwardiana, który zmarł w lutym 1832 r. Zgon gwardiana zapoczątkował proces faktycznej kasaty klasztoru. Po kilku latach (1839 r.) poklasztorne zabudowania przejęła szamotulska parafia katolicka.

Keywords

PL

kasata; klasztor; Wielkopolska; XIX w.

EN

secularisation; monastery; Greater Poland; 19th century

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Saeculum Christianum. Pismo Historyczne
• Year: 2021
• Volume: 28
• Issue: 1
• Pages: 120-132

Dates

published

2021

Contributors

author

Krzysztof Kaczmarek

• Wydział Historii UAM w Poznaniu

• https://orcid.org/0000000341619304

References

• Szamotulska księga ławnicza z lat 1567-1579, red. A. Gąsiorowski, T. Jurek, I. Skierska, Szamotuły-Warszawa 2010.
• Archiwa Kościoła katolickiego w Polsce. Informator, oprac. M. Dębowska, Kielce 2002.
• Gach P. P., Kasaty zakonów na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i Śląska 1773-1914, Lublin 1984.
• Gałka W., Z badań nad rozwojem ośrodka miejskiego w Szamotułach do końca XV w., „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza”, 15/1984, nr 2, s. 5-30.
• Gąsiorowski A., Wprowadzenie, w: Szamotuły. Karty z dziejów miasta, t. 1, red. A. Gąsiorowski, Szamotuły 2006, s. 7-9.
• Janicki S., Dzieje fundacji woźnickiej w latach 1795-1987, w: Klasztor Franciszkanów w Woźnikach. Dzieje – ludzie – budowle, red. P. Klint, A. Pańczak, Woźniki 2011, s. 41-65.
• Jurek T., Stare Szamotuły na nowo odkrywane, w: Szamotuły. Karty z dziejów miasta, t. 2, red. I. Skierska, Szamotuły 2009, s. 27-37.
• Jurek T., Szamotuły, w: Słownik Historyczno-Geograficzny Województwa Poznańskiego w Średniowieczu, cz. 4, z. 4, red. T. Jurek, Poznań 2008, s. 762-782.
• Jurek T., Szamotuły – dobra, w: Słownik Historyczno-Geograficzny Województwa Poznańskiego w Średniowieczu, cz. 4, z. 4, red. T. Jurek, Poznań 2008, s. 762-807.
• Jurek T., Szamotuły Stare, w: Słownik Historyczno-Geograficzny Województwa Poznańskiego w Średniowieczu, cz. 4, z. 4, red. T. Jurek, Poznań 2000, s. 807-809.
• Jurek T., Średniowieczne Szamotuły i ich dziedzice, w: Szamotuły. Karty z dziejów miasta, t. 1, red. A. Gąsiorowski. Szamotuły 2006, s. 11-64.
• Jurek T., Wronki. 5B. Kościół i klasztor dominikanów NMP, w: Słownik Historyczno- Geograficzny Województwa Poznańskiego w Średniowieczu, cz. 5, z. 4, red. T. Jurek, Poznań 2019, s. 870-872.
• Kaczmarek K., Najstarsze dzieje klasztoru dominikanów we Wronkach, w: Średniowieczne Wronki. Gród, miasto, trzeci kościół, klasztor, Wronki 2016, s. 84-104.
• Kaczmarek K., Od kurii do klasztoru. Z dziejów powstania i najstarszego uposażenia średniowiecznego klasztoru dominikanów we Wronkach, w: Inter oeconomiam coelestem et terrenam. Mendykanci a zagadnienia ekonomiczne, red. W. Długokęcki, T. Gałuszka, R. Kubicki, A. Zajchowska, Kraków 2011, „Studia i Źródła Dominikańskiego Instytutu Historycznego w Krakowie”, t. 9, s. 405-432.
• Kaczmarek K., Pokasacyjne losy kościoła dominikanów we Wronkach i jego wyposażenia, w: Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów i na Śląsku, t. 2: Kasaty na Śląsku Pruskim i na ziemiach zaboru pruskiego, red. M. Derwich, Wrocław 2014, „Opera od Historiam Monasticam Spectantia, Series I, Colloquia”, t. 8/II, s. 299-332.
• Katalog biblioteki kolegiaty Św. Stanisława w Szamotułach, oprac. J. Formanowicz, „Studia Gnesnensia”, 7/1982-1983, s. 349-362.
• Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 5: Województwo Poznańskie, z. 23: Powiat szamotulski, red. T. Ruszczyńska, A. Sławska, Warszawa 1966.
• Kłudkiewicz K., Książki ze skasowanych klasztorów w bibliotekach dekanalnych na obszarze archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej – zarys problematyki, rekonesans i perspektywy badawcze, „Hereditas Monasteriorum”, 7/2015, s. 213-244.
• Kłudkiewicz K., Spisy i katalogi wielkopolskich bibliotek klasztornych z klasztorów skasowanych w Wielkopolsce pod rządami Prus do połowy XIX w. – charakterystyka i znaczenie, „Hereditas Monasteriorum”, 6/2015, s. 101-142.
• Kowalski J., Gotycka kolegiata w Szamotułach. Nieznane dzieje i nowe interpretacje, „Artium Questiones”, 19/2008, s. 57-98.
• Kowalski J., Jak wyrosła szamotulska kolegiata, w: Szamotuły. Karty z dziejów miasta, t. 2, red. I. Skierska, Szamotuły 2009, s. 39-57.
• Lutyński K., Powstanie kapituły kolegiackiej w Szamotułach, „Poznańskie Studia Teologiczne”, 2/1976, s. 289-303.
• Łukaszewicz J., Krótki opis historyczny kościołów parochialnych… w dawnej dyecezji poznańskiej, t. 1, Poznań 1858.
• Matyaszczyk D., Lustracje przeprowadzane w klasztorach wielkopolskich w latach 1817-1825, Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu, sygn. KA 12 249, „Hereditas Monasteriorum”, 5/2014, s. 369-381.
• Misiorny M., Kościół i klasztor franciszkanów pw. św. Macieja w Obornikach, w: Franciszkanie konwentualni i klaryski w Wielkopolsce od XIII do XIX wieku. Katalog wystawy, red. T. Janiak, D. Stryniak, Gniezno 2006, s. 167-174.
• Neumann P. F., Wykaz personalny klasztorów diecezji poznańskiej z 1812 roku. Rękopis OA II 40 w Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 79/2003, s. 391-428.
• Noryśkiewicz J. K., Sekularyzacja klasztorów w Wielkopolsce przez rząd pruski, „Przegląd Teologiczny”, 6/1925, s. 249-282.
• Nowacki J., Dzieje Archidiecezji Poznańskiej, t. 2: Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój, Poznań 1964.
• Nowak P., Dzieje bazyliki kolegiackiej oraz parafii Matki Bożej Pocieszenia i św. Stanisława biskupa w Szamotułach, Szamotuły 2018.
• Pietrzak R., Rączkowski W., Od przybytku głowa… boli. O kontekście i konsekwencjach odkrycia pierwszej lokacji Szamotuł, w: Szamotuły. Karty z dziejów miasta, t. 2, red. I. Skierska, Szamotuły 2009, s. 9-26.
• Rutkowska G., Oborniki. 5C. Klasztor franciszkanów i kościół konwentualny ś. Macieja w Obornikach, w: Słownik Historyczno-Geograficzny Województwa Poznańskiego w Średniowieczu, cz. 3, z. 2, red. A. Gąsiorowski, Poznań 1995, s. 364-365.
• Skierska I., Obraz Szamotuł u progu zaborów. Tzw. Indaganda pruska z roku 1793, w: Szamotuły. Karty z dziejów miasta, t. 2, red. I. Skierska, Szamotuły 2009, s. 149-168.
• Urbański M. P., Dzieje książki i bibliotek w kulturze ziemi szamotulskiej, Katowice 2008 (maszynopis pracy doktorskiej).
• Wiesiołowski J., Dominikanie w miastach wielkopolskich w okresie średniowiecza, w: Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222-1972, t. 1, red. J. Kłoczowski, Warszawa 1975, s. 195-269.
• Wiśniowski G., Franciszkanie-reformaci na ziemiach zabranych przez Prusy w latach 1815-1918, w: Zakony św. Franciszka w Polsce w latach 1772-1970, red. J. R. Bar, Warszawa 1978, s. 163-171.
• Wiśniowski G., Franciszkanie-reformaci między pierwszym a trzecim rozbiorem Polski (1772-1795), w: Zakony św. Franciszka w Polsce w latach 1772-1970, cz. 3: Zakon Braci Mniejszych-Franciszkanów, red. J. R. Bar, Warszawa 1978, s. 135-144.
• Zabytki sepulkralne z kościoła OO. Reformatów w Szamotułach, oprac. M. Pietraszak-Dmowski, w: Reformaci i ich darczyńcy Żółtowscy, Szamotuły 2010, s. 37-57.
• Zagórska S., Halszka z Ostroga. Między faktami a mitami, Warszawa 2006.
• Zagórska S., Halszka z Ostroga. Mity i fakty, w: Szamotuły. Karty z dziejów miasta, t. 1, red. A. Gąsiorowski, Szamotuły 2006, s. 99-113.

Identifiers

DOI

10.21697/sc.2021.28.1.9

Biblioteka Nauki

1832061