Pieczęcie monarsze epoki piastowskiej i jagiellońskiej w zbiorach archiwum klasztoru Bożego Ciała w Krakowie. Przyczynek do polskich badań sfragistycznych

• Authors: Kazimierz Łatak

Title variants

EN

Monarchical seals of the Piast and Jagiellonian period in the archives of the Corpus Christi Monastery in Krakow. A contribution to Polish sphragistic studies

Abstracts

EN

This article presents the seals of the Polish monarchs of the Piast and Jagiellonian dynasties held in the archives of the Corpus Christi monastery of the Canons Regular in Krakow. These seals constitute a small part of the collection, which comprises no less than a thousand wax and paper specimen, but they are nevertheless valuable for many reasons, as they possess a great deal of information potential. They have been mentioned in the scientific literature and reproductions of several have been used as illustrative material for prestigious publications but have not yet been the subject of separate research interest or description. The oldest of the seals presented in the article dates from 1327 and is an imprint of the seal of King Władysław Łokietek (+1333), while the last one dates from 1549 and is an imprint of the seal of King Zygmunt August (+1572). The article is only an extended introduction to a more thorough and multifaceted study and has a contributory character. A review of the Polish sphragistic literature signals that publications on seal collections in church archives are scarce. Therefore, the proposed article will fill this gap, at least to a small extent, and above all, introduce information about this collection into the scientific circulation.  

PL

Artykuł prezentuje pieczęcie monarchów polskich dynastii piastowskiej i jagiellońskiej przechowywane w zasobie archiwum klasztoru Bożego Ciała kanoników regularnych w Krakowie. Pieczęcie te stanowią niewielką część zbioru, który liczy nie mniej niż tysiąc egzemplarzy woskowych i papierowych, niemniej z wielu względów wartościową. Kryją bowiem w sobie duży potencjał informacyjny. W literaturze naukowej nadmieniano o nich, reprodukcje kilku wykorzystano jako materiał ilustracyjny prestiżowych publikacji, ale dotąd nie były przedmiotem odrębnego zainteresowania badawczego ani opisu. Najstarszą z prezentowanych w artykule pieczęci pochodzi z 1327 r. i jest odciskiem pieczęci króla Władysława Łokietka (+1333), natomiast ostatnia pochodzi z 1549 r. i jest odciskiem pieczęci króla Zygmunta Augusta (+1572). Artykuł stanowi jedynie poszerzone wprowadzenie do gruntowniejszego i wielostronnego studium, posiada charakter przyczynkowy. Przegląd polskiej literatury sfragistycznej sygnalizuje, że publikacje dotyczące zbiorów pieczęci w archiwach kościelnych są nieliczne. Proponowany zatem artykuł przynajmniej w niewielkiej części wypełni tę lukę, a przede wszystkim wprowadzi w obieg naukowy informacje o tym zbiorze.   

Keywords

PL

sfragistyka; pieczęcie monarsze; archiwum kanoników regularnych w Krakowie; kultura artystyczna

EN

sphragistics; monarchical seals; archives of the Canons Regular of Krakow; artistic culture

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Saeculum Christianum. Pismo Historyczne
• Year: 2022
• Volume: 29
• Issue: 2
• Pages: 63-76

Dates

published

2022

Contributors

author

Kazimierz Łatak

• Instytut Historii, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

• https://orcid.org/0000000324716372

References

• Ranatowicz S., Casimiriae Civitatis Urbi Cracoviensi Confrontatae, Origo. In eaque Ecclesiarum erectiones et religiosorum fundationes nec non series vitae res gestae praepositorum Conventus Canonicorum Regularium Lateranensium S[ancti] Augustini ad Ecclesiam Sacratissimi Corporis Christi descriptae, rkps, sygn. 3742 III.
• Fontes Archivi publici Olomucensis et Opaviensis, ed. B. Kopickova, Pragae 1986.
• Kodeks Dyplomatyczny Katedry Krakowskiej, t. 1, ed. F. Piekosiński, Krakow 1874.
• Kodeks Dyplomatyczny Katedry Krakowskiej, t. 1, ed. F. Piekosiński, Krakow 1883.
• Kodeks Dyplomatyczny Miasta Krakowa, t. 1, ed. F. Piekosiński, Kraków 1879.
• Kodeks Dyplomatyczny Małopolski, t. 4, ed. F. Piekosiński, Kraków 1905.
• Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, wyd. i opr. A. Gąsiorowski, H. Kowalewicz, t. 4, Warszawa-Poznań.
• Zbiór Dokumentów Katedry i Diecezji Krakowskiej, t. 1, wyd. S. Kuraś, Lublin 1965.
• Zbiór Dokumentów Katedry i Diecezji Krakowskiej, t. 4, wyd. S. Kuraś, Lublin 1973.
• Boniecki A., Herbarz Polski, t. 9, 1909.
• Chlebionek M., System heraldyczny na pieczęciach królów polskich (XIV-XVIII w.). Propozycje badawcze, w: Pieczęcie herbowe. Herby na pieczęciach, red. W. Drelicharz, Z. Piech, Warszawa 2011, s. 13-31.
• Chmiel A., Pieczęcie Krakowa, Kazimierza i Kleparza i jurydyk krakowskich do końca XVIII wieku, „Rocznik Krakowski, 1909, t. 11, s. 77-183.
• Dzieje Krakowa. Kraków w wiekach XVI-XVIII, t. 2, red. J. Bieniarzówna, J.M. Małecki, Kraków 1984.
• Friedberg M., Inwentarz Archiwum Miasta Kazimierza pod Krakowem 1335-1802, Warszawa 1966.
• Gumowski M., Monety, pieczęcie, medale, w: Polska. Jej dzieje i kultura od czasów najdawniejszych do chwili obecnej, t. 1, Kraków 1927.
• Gumowski M., Pieczęcie królów polskich, Kraków 1919.
• Haisig H., Sfragistyka szlachecka doby średniowiecza, Lwów 1938.
• Kętrzyński S., Uwagi o pieczęciach Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego, „Przegląd Historyczny”, 1929, t. 28, s. 34-35.
• Krafl P., Dokumenty konfraterni czeskich, morawskich i śląskich klasztorów z pierwszej polowy XV wieku z archiwum klasztoru kanoników regularnych laterańskich w Krakowie-Kazimierzu, „Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie”, 2003, nr 48, s. 9-29.
• Krafl P., Pocatky konfraternit reholnich kanovniku sv. Augustina v Kazimierzi konventy z Cech a Morawy. Edice konfraternitnich listin klastera Tela Pane z moravskich archivu, w: Przemijanie i trwanie. Kanonicy Regularni Laterańscy w dawnej i współczesnej Polsce, red. K. Łatak, I. Makarczyk, Kraków 2009.
• Krafl P., „Monasterium fratrum canonicorum regularium s. Augustini de novo extruxit et fundavit”. Kapitoly z dejin augustiniansych kanoniku roudnickeho okruchu, zejmena ve vychodnich Cechach, v dobe predhusitske, Hradec Kralove 2009.
• Krafl P., P. Mutlova, D. Stehlikova, Reholni kanovnici sv. Augustina v Landskrounie. Dejiny a diplomatar klastera, Praha 2010.
• Krzyżanowski S., Podwody kazimierskie 1407-1432, Kraków 1913.
• Łatak K., Die Regularkanoniker in Polen. Krakau-Kazimierz, w: Die Stifte der Augustiner-Chorherren in Osterreich, Sudtirol und Polen, red. F. Roring, Klosterneuburg-Wien 1997, s. 518-519.
• Łatak K, Kanonicy regularni laterańscy na Kazimierzu w Krakowie do końca XVI wieku, Ełk 1999.
• Łatak K., Kongregacja krakowska kanoników regularnych laterańskich na przestrzeni dziejów, Kraków 2002.
• Łatak K., Średniowieczne pieczęcie krakowskiego klasztoru kanoników regularnych, „Echa Przeszłości”, 2002, t. 3, s. 19-25.
• Łatak K., Archiwum klasztoru kanoników regularnych laterańskich w Krakowie, w: Historia. Archiwistyka. Informacja naukowa. Prace dedykowane Profesorowi Bohdanowi Ryszewskiemu, red. M. Świgoń, Olszyn 2009.
• Łatak K., Kanonicy regularni laterańscy śląskich klasztorów w nekrologu krakowskiego klasztoru, w: Lux ex Silesia. Księga Pamiątkowa dedykowana Księdzu Profesorowi Józefowi Mandziukowi, red. W. Gliński, Warszawa 2013.
• Łatak K., Przywileje, prawa i dokumenty podkrakowskiej wsi Kamień XIV-XVIII wiek, Łomianki 2018.
• Łatak K., Nalbach S., Ze studiów nad kulturą umysłową kanoników regularnych krakowskiej prepozytury Bożego Ciała w XV i XVI wieku, Kraków 2009.
• Łatak K, Pęgier M., Kronika Stefana Ranatowicza. Studium historyczno-źródłoznawcze, Łomianki 2017.
• Małecki A., Studia heraldyczne, t. 2, Lwów 1890.
• Mitkowski J., Stefana Ranatowicza Opisanie Inkuryi Szwedów do Polski, Kraków 1958.
• Piech Z., Ikonografia pieczęci Piastów, Kraków 1993.
• Piech Z., Średniowieczne herby w kościele Bożego Ciała na Kazimierzu pod Krakowem, w: Między tekstem a znakiem: prace ofiarowane profesor Barbarze Trelińskiej w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. A. Jaworska, S. Górzyński, Warszawa 2013.
• Pietrzkiewicz I., Biblioteka kanoników regularnych w Krakowie w XV i XVI wieku, Kraków 2003.
• Pobóg-Lenartowicz A., Kontakty klasztoru krakowskiego Kanoników Regularnych Laterańskich z opactwem NMP na Piasku we Wrocławiu, w: Przemijanie i trwanie. Kanonicy Regularni Laterańscy w dawnej i współczesnej Polsce, red. K. Łatak, I. Makarczyk, Kraków 2009.
• Polska. Dzieje cywilizacji i narodu. Monarchia Piastów 1038-1399, red. M. Derwich, Warszawa-Wrocław 2003.
• Polska. Dzieje cywilizacji i narodu. Monarchia Jagiellonów 1399-1586, red. M. Derwich, Warszawa-Wrocław 2003.
• Romanowska-Zadrożna M., Grabieże szwedzkie w Polsce. Przyczyny, charakterystyka, skutki, Warszawa 2005.
• Rożek M., Straty kulturalne i artystyczne Krakowa w okresie pierwszego najazdu szwedzkiego (1655-1657), „Biuletyn Historii Sztuki”, 1974, t. 36.
• Starzyński M., Średniowieczny Kazimierz jego ustrój i kancelaria, Kraków 2015.
• Szymański J., Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego, Warszawa 1993.
• Szymborski W., Odpusty w Polsce średniowiecznej, Kraków 2011.
• Szymborski W., Średniowieczne dokumenty odpustowe ze zbiorów Archiwum Klasztoru Bożego Ciała, w: Klasztor Bożego Ciała Kanoników Regularnych Laterańskich w Krakowie w okresie przedtrydenckim. Ludzie – Wydarzenia – Budowle – Kultura, red. K. Łatak, Łomianki 2012.
• Szczur S., Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2002.
• Urban W., Szkoła parafialna Bożego Ciała na Kazimierzu w Krakowie w pierwszej połowie XVI w. w świetle krakowskiego Archiwum Archidiecezjalnego, „Nasza Przeszlość”, 1992, t. 78.
• Węcowski P., Pieczęć majestatowa Kazimierza Jagiellończyka. Datacja oraz próba wyjaśnienia dlaczego król przestał jej używać, „Studia Źródłoznawcze”, t. 49, s. 97-116.
• Więzik S., Najstarsze statuty (konstytucje) kanoników regularnych laterańskich obediencji krakowskiej, w: Klasztor Bożego Ciała Kanoników Regularnych Laterańskich w Krakowie w okresie przedtrydenckim. Ludzie – Wydarzenia – Budowle – Kultura, red. K. Łatak, Łomianki 2012.
• Zielińska E., Siedemnastowieczna pieczęć klasztoru kanoników regularnych laterańskich w Kraśniku, w: Pieczęć w Polsce średniowiecznej i nowożytnej, red. P. Dymmel, Lublin 1998.

Identifiers

DOI

10.21697/sc.2022.29.2.5

Biblioteka Nauki

2174940