„Już z Białegostoku wkrótce Wersal mają robić”. Europejskie aspiracje dworu Katarzyny Barbary z Radziwiłłów Branickiej (zm. 1730)

• Authors: Anna Penkała-Jastrzębska

Title variants

EN

“They are about to make Versailles out of Białystok”. European aspirations of the court of Katarzyna Barbara Branicka née Radziwiłł (d. 1730)

Abstracts

EN

This is the first attempt to examine the activity of Katarzyna Barbara Branicka née Radziwiłł and her influence on the private court in Białystok. The reconstruction of the residence was one of the first and, at the same time, the most important projects undertaken by the spouses. The idea of the reconstruction corresponded with the European aspirations of the magnate couple. The article draws on the preserved extensive correspondence of Katarzyna Barbara, supplemented by the letters of her husband, Jan Klemens and mother, Anna Katarzyna Radziwiłł née Sanguszko. The scale of the work carried out and the funds allocated for the extension of the residence brought the intended effect - the residence in Białystok became one of the most beautiful from the eighteenth-century Polish-Lithuanian Commonwealth.

PL

Artykuł jest pierwszą próbą ujęcia aktywności Katarzyny Barbary z Radziwiłłów Branickiej i jej wpływu na przebudowę rezydencji w Białymstoku. Przebudowa rezydencji była jednym z pierwszych, a zarazem najważniejszych przedsięwzięć, jakiego podjęli się małżonkowie. Zamysł projektu miał bowiem odpowiadać europejskim aspiracjom magnackiej pary. W artykule wykorzystano obszerne zachowane zasoby korespondencji Katarzyny Barbary, uzupełnione o listy jej męża Jana Klemensa i matki Anny Katarzyny z Sanguszków Radziwiłłowej. Skala wykonanych prac i fundusze przeznaczone na rozbudowę rezydencji przyniosły zamierzony efekt – rezydencja w Białymstoku stała się jedną z najpiękniejszych w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej.

Keywords

PL

dwór; Białystok; XVIII wiek

EN

Court; Białystok; 18th century

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Saeculum Christianum. Pismo Historyczne
• Year: 2023
• Volume: 30
• Issue: 1

Dates

published

2023

Contributors

author

Anna Penkała-Jastrzębska

• Instytut Historii i Archiwistyki, Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej

• https://orcid.org/0000000163868139

References

• Karol Stanisław Radziwiłł, Diariusz peregrynacji europejskiej (1684-1687), wstęp i oprac. Adam Kucharski, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2011.
• 260 rocznica ponowienia praw miejskich Białegostoku. Katalog wystawy, oprac. E. Zalewska, Białystok 2009.
• Bania Z., „Kazać porobić, byle były jak najmodniejsze”. Relacje między inwestorem a budowniczym w polskiej architekturze nowożytnej, w: Studia nad sztuką renesansu i baroku, t. 6, red. J. Lileyko, I. Rolska-Boruch, Lublin 2005, s. 21-28.
• Dziubecki T., Programy symboliczne i funkcje ceremonialne rezydencji magnackich. Puławy – Białystok – Radzyń Podlaski – Lubartów w latach 1730-1760, Warszawa 2010.
• Glinka J., Choroszcz, letnia rezydencja hetmańska w XVIII stuleciu, „Biuletyn Historii Sztuki”, 6/1938, s. 177-200
• Glinka J., Prace Jana Zygmunta Deybla w ramach mecenatu J. K. Branickiego, ,,Biuletyn Historii Sztuki”, 23/1961, nr 4, s. 385-390.
• Karkucińska W., Anna z Sanguszków Radziwiłłowa (1676-1747). Działalność gospodarcza i mecenat, Warszawa 2000
• Katalog Tek Glinki. Część 1 – katalog osobowy, oprac. T. Zielińska, Warszawa 1969.
• Kicińska U., Umowa dożywocia jako przykład regulacji majątkowej małżonków w dawnej Polsce, „Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego”, 5/2013 (2014), s. 266-283.
• Kolendo-Korczakowa K., Działalność ekonomiczna Anny z Sanguszków Radziwiłłowej – manufaktury harfciarskie w świetle nowych znalezisk, w: Dwory magnackie w XVIII wieku. Rola i znaczenie kulturowe, red. T. Kostkiewiczowa, A. Roćko, Warszawa 2005, s. 193-202.
• Konopczyński W., Branicki Jan Klemens, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 2, Kraków 1936, s. 404.
• Kowecka E., Dwór „najrządniejszego w Polszcze magnata”, Warszawa 1991.
• Kuras K., Kulinarne fascynacje i francuscy kucharze w kręgu korespondencyjnym Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej, w: Kobiece kręgi korespondencyjne XVII-XIX wieku, red. B. Popiołek, U. Kicińska, A. Słaby, Warszawa–Bellerive-sur-Allier 2016, s. 57-66.
• Łopatecki K., Intercyza zawarta między Janem Klemensem Branickim a Katarzyną Barbarą Radziwiłłówną jako przykład realizacji strategii rodzinnych magnaterii (1720 r.), „Przeszłość Demograficzna Polski”, 38/2016, nr 3, s. 31-54.
• Nabielak L., Jan Klemens Branicki. Ustęp z dziejów Polski XVIII wieku, Lwów 1864
• Nagielski M., Jan Klemens Branicki. Poczet Hetmanów Rzeczypospolitej, Hetmani Koronni, Warszawa 2005, s. 337-355.
• Nekanda-Trepka E., Smoktunowicz M., Badania architektoniczne Pałacu Błękitnego w Warszawie „Ochrona Zabytków”, 51/1998, nr 2 (201), s. 100-115.
• Nieciecki J., „Polski Wersal” – Białystok Jana Klemensa Branickiego, „Biuletyn Historii Sztuki”, 2001, nr 1-4, d. 295-314.
• Nieciecki J., Apoteoza Augusta II w białostockim pałacu Jana Klemensa Branickiego, „Roczniki Humanistyczne”, 47/1999, z. 4, s. 213-229.
• Nieciecki J., Opowieści o Polskim Wersalu, „Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego”, 5/1999, s. 53-58.
• Nieciecki J., Plan rezydencji białostockiej w czasach Jana Klemensa Branickiego, „Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego”, 7/2001, s. 48-59.
• Niemira K., Art Patronage or Consumption of Luxury Goods? Polish Magnates and Parisian Luxury Goods in the 18th Century, w: Artistic Patronage in Central Europe: From Private Foundations to State Art., red. J. Adamski, Warszawa 2021, s. 211-222.
• Niemira K., Honor bez egzageracji. Magnackie zakupy i świat rzeczy paryskich w XVIII wieku, Warszawa 2022.
• Oleńska A., Jan Klemens Branicki. Sarmata nowoczesny. Kreowanie wizerunku poprzez sztukę, Warszawa 2011.
• Penkała A., Panieńskie ochędóstwo. Kwestie posagowe i wienne w małżeństwach szlachty województwa krakowskiego w czasach saskich, Kraków 2016.
• Penkała-Jastrzębska A., „Za cudzoziemca iść…”. Migracje a polityka małżeńska szlachty państwa polsko-litewskiego, Kraków 2021.
• Penkała-Jastrzębska A., Mit srebrnej łyżeczki? Przedmioty prestiżowe w szlacheckich inwentarzach majątkowych z ksiąg grodzkich województwa krakowskiego w czasach saskich, „Kwartalnik Historyczny”, 127/2020, nr 1, s. 33-62.
• Penkała-Jastrzębska A., Świat kultury materialnej na magnackim dworze na przykładzie rejestrów majątkowych Anny Katarzyny z Sanguszków Radziwiłłowej z lat 1738-1741, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 69/2021, s. 101-120.
• Pietrzak J., Pomiędzy idealizmem a pragmatyzmem – postać Katarzyny z. Sobieskich Radziwiłłowej w kręgu rodzinnej pamięci, „Słupskie Studia Historyczne”, 18/2012, s. 85-100.
• Popiołek B., Rytuały codzienności: świat szlacheckiego dworu w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej, Warszawa 2022.
• Popiołek B., Kobiecy świat w czasach Augusta II. Studia nad mentalnością kobiet z kręgów szlacheckich, Kraków 2018
• Rachuba A., Radziwiłł Karol Stanisław h. Trąby, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 30, Kraków–Wrocław 1935, s. 242.
• Syta K., Dokumentacja gospodarczo-finansowa w administracji latyfundium Branickich h. Gryf w XVIII w. – kilka uwag na marginesie procesu aktotwórczego, „Wschodni Rocznik Humanistyczny”, 15/2018, nr 3, s. 23-34.
• Szerszeń M., Radziwiłłowie nad Sekwaną i Tamizą. Karol Stanisław Radziwiłł i Michał Kazimierz Rybeńko − spojrzenie ojca i syna, w: Anglosasi, Francuzi i Polacy − wzajemny wizerunek dawniej i dziś, red. P. Guzowski, M. Kamecka, Białystok 2005, s. 87-99.
• Sztachelska-Kokoczka A., Wojskowi oficjaliści w służbie Jana Klemensa Branickiego, „Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska”, 9/1995, s. 67-77.
• Sztachelska-Kokoczka A., Magnackie dobra Jana Klemensa Branickiego, Białystok 2006.
• Szylar A., Wzorce wychowania do życia w rodzinie przekazywane dziewczętom w szkołach klasztornych (XVII-XIX w.), „Biuletyn Historii Wychowania”, 30/2013, s. 25-41.
• Wróbel W., Opieka patronacka rodów Paców i Branickich nad klasztorem dominikanów w Choroszczy, w: Parafia rzymskokatolicka w Choroszczy. 550 lat. Księga jubileuszowa, red. ks. T. Kasabuła, ks. A. Szot, Białystok 2009, s. 123-134.
• Wydziałkowska P., Choroby epidemiczne wśród Radziwiłłów w XVIII wieku. Egzemplifikacja zagadnienia na podstawie źródeł ego-dokumentalnych – wstęp do badań, „Acta Uroboroi – w kręgu epidemii”, 2019, s. 49-64.
• Zaborowska M., Edukacja artystyczna w dobrach bialskich Anny z Sanguszków Radziwiłłowej, „Ogrody Nauk i Sztuk”, 6/2016, s. 227-237.
• Zielińska T, Kosztowności jako składnik wyposażenia kobiet w XVII i XVIII w., w: Miasto – region – społeczeństwo. Studia ofiarowane Profesorowi Andrzejowi Wyrobiszowi w sześćdziesiątą rocznicę Jego urodzin, red. E. Dubas-Urwanowicz, J. Urwanowicz, Białystok 1992, s. 295-303.
• Żołądź-Strzelczyk D., „Jak rządzić mają rodzice córki swe”. Poglądy na wychowanie kobiet w XVI-XVIII w., w: Rola i miejsce kobiet w edukacji i kulturze polskiej, red. W. Jamrożek, D. Żołądź-Strzelczyk, t. 1, Poznań 1998, s. 53-63.

Identifiers

DOI

10.21697/sc.2023.30.1.10

Biblioteka Nauki

28407945