Silva rerum nowoczesnego dzieciństwa. Zalecenia dotyczące przedmiotów w otoczeniu dziecka w polskich poradnikach na początku XX w.

• Authors: Aneta Bołdyrew , Monika Nawrot-Borowska

Title variants

EN

Silva rerum of modern childhood. Recommendations regarding the objects in the child’s environment in Polish how-to books at the beginning of the 20th century

Abstracts

EN

This article addresses the problem of the significance of objects in the upbringing of children at the beginning of the 20th century, in the light of Polish how-to books on care and education. The analysis includes selected widely read handbooks published in the Kingdom of Poland (primarily in Warsaw). The subject of research is “object stories” for the child and in the child’s environment. The article seeks to determine what materialities and recommendations regarding them appeared in the how-to books. The text also studies the issue of what functions, tasks, and meanings were assigned to artefacts that were presented as objects intended to create a vision of “modern childhood” and “modern parenting.” Due to the voluminous nature of the topic, postulates are presented regarding toys and items recommended in the child's education process, mainly in the home environment.

PL

Niniejszy artykuł podejmuje problem znaczenia przedmiotów w wychowaniu dzieci na początku XX w. w świetle polskich poradników dotyczących opieki i edukacji. Analizie poddano wybrane, poczytne poradniki publikowane w Królestwie Polskim (głównie w Warszawie). Przedmiotem badań są „opowieści o przedmiotach” dla dziecka oraz w otoczeniu dziecka. Celem artykułu jest ustalenie, jakie materialności i zalecenia ich dotyczące pojawiały się w poradnikach. Przedmiotem analizy jest także problem tego, jakie funkcje, zadania i znaczenia nadawano artefaktom, które przedstawiano jako przedmioty mające służyć tworzeniu wizji „nowoczesnego dzieciństwa” i „nowoczesnego rodzicielstwa”. Z powodu obszerności tematu zaprezentowane zostaną postulaty dotyczące zabawek i przedmiotów zalecanych w procesie kształcenia dziecka, głównie w środowisku domowym.

Keywords

EN

modernity; childhood; the Kingdom of Poland; items; how-to books; the beginning of the 20th century

PL

nowoczesność; dzieciństwo; Królestwo Polskie; rzeczy; poradniki; początek XX w.

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Saeculum Christianum. Pismo Historyczne
• Year: 2023
• Volume: 30
• Issue: 1

Dates

published

2023

Contributors

author

Aneta Bołdyrew

• Wydział Nauk o Wychowaniu, Uniwersytet Łódzki

author

Monika Nawrot-Borowska

• Wydział Pedagogiki, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego

References

• Abriszewski K., Chutorański M., Makowska A., Sokołowski-Zgid M., Szwabowski O., Pedagogika (i) rzeczy. Zapis debaty panelowej, w: Pedagogika jako humanistyczno-społeczna nauka stosowana: konsekwencje metodologiczne, red. D. Kubinowski, M. Chutorański, Kraków 2017, s. 147-163.
• Abriszewski K., Poznanie, zbiorowość, polityka. Analiza teorii aktora – sieci Bruno Latoura, Kraków 2008.
• Abriszewski K., Przedmioty ideologii, w: Rzeczy – Kultura – Edukacja, red. M. Chutorański, A. Makowska, Szczecin 2019, s. 35-54.
• Bączkiewicz J., Jak ochraniać zdrowie niemowląt, Warszawa 1906.
• Biehler M., Higiena dziecka, wyd. 4, Warszawa 1919.
• Bołdyrew A., Nowoczesność, edukacja, młode pokolenie w perspektywie badań historyczno-pedagogicznych, „Wychowanie w Rodzinie”, 2019, t. 21, nr 2, s. 65-79.
• Bołdyrew A., Poradniki i czasopisma jako źródła postulatywne do badań nad pożywieniem dzieci i młodzieży na ziemiach Królestwa Polskiego w latach 1795-1914 (perspektywa społeczno-kulturowa i zdrowotno-wychowawcza), „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku”, 2013, t. 11, s. 5-18.
• Bołdyrew A., Nawrot-Borowska M., Nowoczesność a dziecko – dziecko w nowoczesności. Recepcja nowego podejścia do dzieciństwa w teorii i praktyce wychowawczej w Królestwie Polskim na początku XX w., „Colloquium”, 2022, nr 4(48), s. 23-38.
• Braidotti R., Po człowieku, tłum. J. Bednarek, A. Kowalczyk, Warszawa 2014.
• Brudziński J., Przepisy dla matek chorych dzieci, na wzór przepisów doc. dra Neumana, Łódź 1905.
• Brykczyński A., O małżeństwie i wychowaniu dzieci. Uwagi praktyczne dla ludu, Warszawa 1907.
• Brzeziński M., Jak wychowywać dzieci na zdrowych i silnych ludzi, Warszawa 1902.
• Chrząszczewska J., Pogadanki z dziećmi i metodyczne wskazówki. Podręcznik dla matek, nauczycielek i wychowawczyń, wyd. 3, Warszawa 1907.
• Chutorański M., Makowska A., Czy(m) jest pedagogika rzeczy? Wprowadzenie, w: Rzeczy – Kultura – Edukacja, red. M. Chutorański, A. Makowska, Szczecin 2019, s. 9-17.
• Chutorański M., Nie(tylko) ludzkie wymiary edukacji. W stronę pedagogiki nieantropocentrycznej, Szczecin 2021.
• Chutorański M., Posthumanizm(y) i pedagogika, w: Rzeczy – Kultura – Edukacja, red. M. Chutorański, A. Makowska, Szczecin 2019, s. 19-33.
• Czajor B., Krem Nivea. Społeczne znaczenia przedmiotu codziennego użytku, „Kultura Współczesna. Teoria, Interpretacje, Praktyka”, 2008, nr 3 (57) – Antropologia rzeczy, s. 217-234.
• Dawid J. W., Nauka o rzeczach. Rys jej historycznego rozwoju, podstawy psychologiczne, metoda oraz wzory lekcji, Warszawa 1892.
• Dunin-Sulgustowska M., Slöjd, w: Kobieta współczesna. Książka zbiorowa, Warszawa 1904, s. 272-276.
• Encyclopedia of gender in media, red. M. Kosut, Los Angeles 2012.
• Ganaway B., The Unexpected Victory of Character-Puppen: Dolls, Aesthetics, and Gender in Imperial Germany, w: Childhood by Design. Toys and the Material Culture of Childhood, 1700-present, red. M. Brandow-Faller, New York 2018, s. 133-151.
• Gry i zabawy ruchowe stosowane w ogrodach Raua, red. J. Gebethnerówna, Z. Karasiówna, A. Filipowicz, Warszawa 1916.
• Hall G. S., Znaczenie studiów nad dziećmi, tłum. K. K., Warszawa 1904.
• Jendza J., Pedagogika Montessori jako pedagogika rzeczy, w: Rzeczy – Kultura – Edukacja, red. M. Chutorański, A. Makowska, Szczecin 2019, s. 67-81.
• Jordan T. E., Victorian Childhood: Themes and Variations, Albany 1987.
• Kabacińska-Łuczak K., „Zabawki polskiego dziecka niech cechę polską na sobie noszą” – zachęcanie do świadomego kupowania wytworów „rodzinnego przemysłu” w II połowie XIX i na początku XX wieku, „Przegląd Pedagogiczny”, 2018, nr 1, s. 129-146.
• Kalinowski K., Jak się zabawić. Gry towarzyskie, Warszawa 1912.
• Karpowicz S., Indywidualność i jej kształcenie, Warszawa 1912.
• Karpowicz S., Zabawy i gry jako czynnik wychowawczy, Warszawa 1905.
• Key E., Stulecie dziecka, tłum. I. Moszczeńska, Warszawa 1904.
• Kopczyński S., Higiena i szkoła, Warszawa 1905.
• Kosiński W., Pedagogika. Podręcznik dla wychowawców i wychowawczyń, Wilno 1913.
• Krajewski M., Są w życiu rzeczy. Szkice z socjologii przedmiotów, Warszawa 2013.
• Lachmann R., Rieger S., Text und Wissen: Technologische und anthropologische Aspekte, Tübingen 2003.
• Latour B., Splatając na nowo, to społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci, tłum. D. Derra, K. Abriszewski, Kraków 2010.
• Lenartowska E., Zajęcia ręczne, w: Dziewczę polskie. Książka zbiorowa dla dorastających panien, red. A. Szycówna, Warszawa 1914, s. 325 -335.
• Majewska W., Nauka o rzeczach. Pogadanki z dziećmi w szkole początkowej w drugim roku nauczania, Warszawa 1917.
• Montessori M., Domy dziecięce (le case dei bambini): metoda pedagogiki naukowej stosowana w wychowaniu najmłodszych dzieci, Warszawa 1913.
• Muklanowicz J., Na czym opiera się wychowanie? Według dra Bucklego, Warszawa 1905.
• Napiórkowski M., Folklor, w: Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. M. Saryusz-Wolska, R. Traba, Warszawa 2014, s. 135-139.
• Nauka o rzeczach, w: Podręczna encyklopedia pedagogiczna, oprac. F. Kierski, t. 2, Lwów-Warszawa 1925, s. 315-318.
• Nauka o rzeczach w Polsce, w: Podręczna encyklopedia pedagogiczna, oprac. F. Kierski, t. 2, Lwów-Warszawa 1925, s. 318-321.
• Nawrot-Borowska M., Higiena małego dziecka w świetle poradników z początku XX wieku, „Przegląd Pedagogiczny”, 2012, nr 1, s. 169-197.
• Nawrot-Borowska M., W co i czym się bawić? Wskazówki w zakresie organizacji zabaw, wykonywania i wykorzystywania zabawek dziecięcych na ziemiach polskich w II połowie XIX i na początku XX wieku – wybrane problemy, „Problemy Wczesnej Edukacji”, 2022, nr 1 (54), s. 20-36.
• Olechnowicz W., O zabawach ludu, w: Kobieta współczesna. Książka zbiorowa, Warszawa 1904, s. 289.
• Pabst A., Wychowanie praktyczne, tłum. E. Piltz, Warszawa 1919.
• Plenkiewicz R., Kształcenie młodzieży. Nauczanie początkowe i średnie, Warszawa 1898.
• Polak J., Jak polepszyć zdrowie powszechne? Odczyt dla kółek rolniczych, spółek, kół Macierzy i tym podobnych, Warszawa 1907.
• Przyłuski J., Odrodzenie młodzieży przez prace ręczne (slojd), Warszawa 1903.
• Queyrat F., Gry i zabawy dziecięce. Studium nad wyobraźnią twórczą u dzieci, tłum. M. Rodysowa, Warszawa 1905.
• Restorfowa P., Wychowujcie dobrze dzieci. Rady dla matek, przydatne i ojcom, Warszawa 1916.
• Rhodes J. P., History of Toys, w: The Sage Encyclopedia of Children and Childhood Studies, red. D.T. Cook, Thousand Oaks 2020, s. 1572-1579.
• Stella-Sawicki J., Rady dla młodych mężatek, wyd. 7, Warszawa 1910.
• Sterling W., Psychologia doświadczalna w zastosowaniu do badań nad dziećmi (o doświadczalnym badaniu umysłu dziecka), Warszawa 1911.
• Strzemeska J., Weryho M., Wychowanie przedszkolne. Podręcznik dla wychowawców, Warszawa 1895.
• Studnicka W., Pogadanki o rzeczach, Piotrogród 1916.
• Szenajch W., Dziecko w pierwszym roku życia, Łódź 1907.
• Szycówna A., Jak badać umysł dziecka (O zadaniach i metodach psychologii dziecka), Warszawa 1904.
• Szycówna A., Nauka o rzeczach, w: Encyklopedia wychowawcza, red. T. Lubomirski i in., t. 8, Warszawa 1912, s. 1-22.
• Szycówna A., Pedologia, czyli nauka o dziecku, w: Encyklopedia wychowawcza, red. T. Lubomirski i in., t. 8, Warszawa 1912, s. 278-298.
• Warnka J., Jahołkowska L., W ogródku dziecięcym. Zbiór zabaw, marszy i piosenek, z zastosowaną do nich melodią, Warszawa 1901.
• Weryho M., Gry i zabawy towarzyskie w pokoju i na wolnym powietrzu, Warszawa 1900.
• Weryho M., Jak zająć dzieci w wieku przedszkolnym. Pogadanki, rozmowy, zajęcia i zabawy, Petersburg 1900.
• Weryho M., Nauka o rzeczach: materiały do pogadanek z dziećmi do użytku nauczycieli i wychowawców, Warszawa 1906.
• Weryho M., W jaki sposób ozdobić choinkę, Warszawa 1903.
• Weryho M., Zabawy i zajęcia dziecięce, Warszawa 1909.
• Weryho M., Zadanie ogródka dziecięcego, w: Kobieta współczesna. Książka zbiorowa, Warszawa 1904, s. 270-271.
• Wolberg L., Psychologia dziecka. Wykład popularny o uczuciach i umyśle dziecka, w zastosowaniu do wychowania, podług dzieł Pereza, Preyera, Darwina i innych, Warszawa 1891.
• Zawadzki J., Jak mieszkać powinniśmy, Warszawa 1908.
• Zawadzki J., Jak się żywić powinniśmy, Warszawa 1908.
• Żołądź-Strzelczyk D., Gomułka I., Kabacińska-Łuczak K., Nawrot-Borowska M., Dzieje zabawek dziecięcych na ziemiach polskich od średniowiecza do początku XX wieku, Wrocław 2016.

Identifiers

DOI

10.21697/sc.2023.30.1.16

Biblioteka Nauki

28407990