Zasady wychowania rodzinnego braci czeskich w Postylli Jana Bythnera (1655)

• Authors: Klaudia Koczur-Lejk

Title variants

EN

Principles of the family upbringing of the Bohemian Brethren in the Postil by Jan Bythner (1655)

Abstracts

EN

The purpose of this paper is to show the principles of family upbringing presented in Postylle na Ewangelie (1655), a unique work of Jan Bythner, clergyman of the Unity of Brethren. The first part of the paper focuses on the author's profile. The next part aims to characterize the most important works of the leading Czech Brotherhood theologians dealing with the issues of family upbringing. In this context are discussed Jan Bythner's instructions related to upbringing issues. The recommendations for parents he formulated were included in the sermon for the First Sunday after the Epiphany.

PL

Celem artykułu jest zaprezentowanie zasad wychowania rodzinnego zawartych w unikatowym dziele duchownego Jednoty braci czeskich Jana Bythnera Postylle na ewangelie z 1655 roku. W pierwszej części opracowania została przedstawiona sylwetka autora, następnie scharakteryzowano główne dzieła czołowych czeskich teologów braterskich poruszające zagadnienia wychowania rodzinnego. Na tym tle opisano pouczenia Jan Bythnera odnoszące się do kwestii wychowawczych. Sformułowane przez niego zalecenia dla rodziców znalazły się w kazaniu na Niedzielę Pierwszą po Trzech Królach.

Keywords

PL

Jan Bythner; wychowanie rodzinne; postylla; piśmiennictwo XVI i XVII wieku; bracia czescy

EN

Jan Bythner; family upbringing; postil; literature of the 16th and 17th centuries; Bohemian Brethren

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Saeculum Christianum. Pismo Historyczne
• Year: 2023
• Volume: 30
• Issue: 1

Dates

published

2023

Contributors

author

Klaudia Koczur-Lejk

• Instytut Literatury i Nowych Mediów, Uniwersytet Szczeciński

• https://orcid.org/0000000263956128

References

• Akta synodów różnowierczych w Polsce, t. 4: Wielkopolska 1569-1632, oprac. M. Sipayłło, Warszawa 1997.
• Bavoryňský B., Kniha tato jest o pravém náboženství křesťanském, Prostějov 1543, Národní knihovna, Praha, sign. 54 B 94.
• Bythner B., Postylle abo kazań na Ewangelie, które się podług starodawnego porządku w Kościołach Ewangelickich w Wielkiej Polszcze przez cały rok, w niedziele i w święta czytają i wykładają. Część pierwsza od Adwentu aż do Wielkiej Nocy, Leszno 1655, Biblioteka Narodowa, Warszawa (sygn. Mf. A 2195).
• Gindely A., Dekrety Jednoty bratrské, Praha 1864.
• Jan Augusta, Jak se manželé míti mají v svém stavu při dítkách, w: A. Molnár, Českobratrská výchova před Komenským, Praha 1956, s. 105-106.
• Komenský J.A., Informatorium školy mateřské, úvod a poznámky napsal Josef Hendrich, Praha 1947.
• Konečný M., Kazatel domovní, to jest Naučení potřebné, jak by hospodářové v domích a příbytcích svých spolu s domácími svými, každého dne, zvláště ráno a večer, v zvláštní některé časy Božích pokut a metel, sebe k dobrému slovem Božím napomenutí, poctu Božskou a nábožnou v chválách a modlitbách svatých, Pánu Bohu vykonávati, a tak čeládku svou k náboženství křesťanskému a pobožným příkladem svým, všelikého času přidržeti měli, Brno 1783, Národní knihovna, Praha, sign. 54 S 396.
• Napomenutí učiněné všechněm věrným ve všech Stavích, a po všech Zbořích v Jednotě, k napravení se skutečnému každého z nich, v pravdě Křesťanství i povolání jeho v nynějších náramných pokušeních a nebezpečenstvích, w: J. Halama, Sociální učení českých bratří 1464-1618, Brno 2003, s. 214-283.
• Bazydło J., Bythner, Buttner, Bittner, Jan, w: Encyklopedia Katolicka, t. 2, red. F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułowski, Lublin 1985, kol. 1256-1257.
• Bečková M., Komenský a polska literatura, „Pamiętnik Słowiański”, 1971, t. 21, 159-176.
• Bečková M., Leszczyńskie impulsy działalności i twórczości Jana Amosa Komeńskiego, w: Polsko-czeskie sympozjum komeniologów, Leszno 27-28 maja 1978. Materiały, Leszno 1979, s. 55-64.
• Bečkova M., Przyczynki do działalności Jana Amosa Komeńskiego w Polsce w świetle nowych badań, „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, 1979, t. 22, s. 3-20.
• Bečková M., Tiskárna Jednoty bratrské v Lešně, „Slavia Occidentalis”, 1964, nr 24, s. 60-81.
• Bečková-Ringesová M., Jan Amos Komenský a Polsko, Praha 1983.
• Bidlo J., Jednota bratrská v prvním vyhnanství, t. 1-4, Praha 1900-1932.
• Bidlo J., Nekrologium polské větve Jednoty Bratrské, Praha 1897.
• Bidlo J., Vzájemný poměr české a polské větve Jednoty v době od r. 1587-1609, „Časopis Matice moravské”, 41-42/1917-1918, s. 108-188.
• Císařová-Kolářová A., Žena v Jednotě bratrské. Zásady, postavy a dědictví, Praha 1942.
• Dworzaczkowa J., Bracia Czescy w Wielkopolsce w XVI i XVII wieku, Warszawa 1997.
• Dworzaczkowa J., Bytner (Bythner, Bitner) Jan, w: Wielkopolski Słownik Biograficzny, red. A. Gąsiorowski, J. Topolski i in., Warszawa 1983, s. 88-89.
• Dworzaczkowa J., Geneza i losy Postylli na ewangelie Jana Bytnera, „Biblioteka”, 18/2005, nr 9, s. 149-153.
• Dworzaczkowa J., Z dziejów braci czeskich w Polsce, Poznań 2003.
• Gmiterek H., Bracia czescy a kalwini w Rzeczypospolitej. Połowa XVI – połowa XVII wieku. Studium porównawcze, Lublin 1987.
• Gmiterek H., Jan Hus i husytyzm w tradycji polskiego kościoła Braci czeskich, w: Jan Hus – życie, myśl, dziedzictwo, red. P. Kras, M. Nodl, Warszawa 2017, s. 259-272.
• Gmiterek H., Miejsce kobiety w polskim środowisku Jednoty Braci Czeskich, w: Świat kobiet w Czechach i w Polsce. W średniowieczu i w epoce nowożytnej, red. W. Iwańczak, A. Januszek-Sieradzka, J. Smołucha, Lublin 2018, s. 413-428.
• Gmiterek H., Rola braci czeskich w kształtowaniu się kultury irenizmu w obozie polskiej reformacji, „Czasy Nowożytne. Periodyk poświęcony dziejom polskim i europejskim od XV do XX w.”, 2018, t. 31, s. 41-54.
• Górski K., Kuraszkiewicz W., Pepłowski F., Saski S., Taszycki W., Urbańczyk S., Wierczyński S., Woronczak J., Zasady wydawania tekstów staropolskich. Projekt, Wocław 1955.
• Grabowski T., Literatura braci czeskich w Polsce XVI w., „Sprawozdania z czynności i posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności”, 41/1936, nr 1, s. 3-6.
• Grabowski T., Literatura braci czeskich w Polsce XVII w., „Pamiętnik Literacki”, 35/1938, nr 1-4, s. 39-71.
• Halama J., Sociální učení českých bratří 1464-1618, Brno 2003.
• Hanczakowski M., Czescy emigranci i ich wpływ na polską kulturę przełomu XVI i XVII wieku na przykładzie rodziny Rybińskich i Jana Łasickiego, „Postscriptum Polonistyczne”, 24/2019, z. 2, s. 215-232.
• Jagiełło E., Program Jana Amosa Komeńskiego rozumnego wychowania dzieci w wieku przedszkolnym a współpraca przedszkola z rodzicami dzieci w recepcji współczesnych nauczycieli przedszkola, w: Jan Amos Komeński w epoce współczesności. Odczytania – kontynuacje – krytyka, „Siedleckie Zeszyty Komeniologiczne. Seria Pedagogika”, 2018, t. 5, s. 121-168.
• Jan Amos Komeński i bracia czescy w 380. rocznicę przybycia do Leszna (1628-2008). Materiały wydane z okazji 380. rocznicy przybycia braci czeskich do Leszna i 10-lecia powstania Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Lesznie, red. A. Konior, Leszno 2009.
• Jelinek E., Jakie znaczenie dla Leszna miało osiedlenie się w mieście braci czeskich i J.A. Komeńskiego?, w: Polsko-czeskie sympozjum komeniologów, Leszno 27-28 maja 1978. Materiały, Leszno 1979, s. 30-38.
• Kolbuszewski K., Z dziejów literatury postyllicznej w Polsce. Postylla Bythnera, „Reformacja w Polsce”, 4/1926 , nr 13-16, s. 140-143.
• Lisowska M., Rodzina i dziecko w ujęciu Jana Amosa Komeńskiego, w: Jan Amos Komeński − współczesne interpretacje i reinterpretacje jego twórczości, „Siedleckie Zeszyty Komeniologiczne. Seria Pedagogika”, 2016, t. 3, s. 71-77.
• Łukaszewicz J., O kościołach Braci Czeskich w dawnej Wielkopolsce, Poznań 1885.
• Maciuszko J.T., Postylla Jana Bythnera, „Rocznik Teologiczny”, 31/1989, z. 1-2, s. 101-131.
• Meller K., Bracia czescy w perspektywie historycznoliterackiej. Wiek XVI, „Biblioteka”, 18/2005, nr 9, s. 155-163.
• Molnár A., Českobratrská výchova před Komenským, Praha 1956.
• Müller J., Zpráva o archivu Jednoty Bratrské v Lešně polském, „Sborník historický”, 3/1885, s. 203-210, 292-301.
• Piszcz E., Colloquium Charitativum w Toruniu A. D. 1645. Geneza i przebieg, Toruń 1995.
• Piszcz E., Colloquium Charitativum. Przygotowania – przebieg – rezultat, w: Colloquium Charitativum Secundum. Materiały konferencji międzynarodowej zorganizowanej w Toruniu 13-15 października 1995 r. w 350 rocznicę „Rozmowy Braterskiej”, red. K. Maliszewski, Toruń 1996, s. 29-38.
• Rott D., Bracia czescy w dawnej Polsce. Działalność literacka – teksty – recepcja, Katowice 2002.
• Skutil J., Emigrantské obce českých bratří v Polsku za J. A. Komenského a jeho nástupců, „Časopis moravského muzea”, Vědy společenské, 76/1991, nr 1-2, s. 165-183.
• Skutil J., Pozůstalosti bratrských seniorů ze 17. a 18. století v poznaňsko-lešeňském archivu českých bratří, „Studia Comeniana et Historica”, 22/1992, nr 48, s. 161-175.
• Starke A., Bythner (Büttner, Bithner, Bit(t)ner) Jan, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 3, red. W. Konopczyński, Kraków 1937, s. 182-183.
• Śliziński J., Z działalności literackiej braci czeskich w Polsce (XVI-XVII w.), Wrocław 1959.
• Tichý J., Jednota bratrská v Polsku v posledním desetiletí před Bílou horou a polská společnost 1609-1619, w: Česko-polský sborník vědeckých prací, t. 1, red. M. Kudělka, Praha 1955, s. 293-310.
• Wiśniowski E., Bracia czescy, bracia morawscy, Bratrská Jednota, Unitas Fratrum, w: Encyklopedia Katolicka, t. 2, red. F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułowski, Lublin 1985, kol. 992-994.
• Zoubek F. J., Vychování a vyučování v Jednotě bratrské, Praha 1883.
• Żołądź-Strzelczyk D., „Jako by mogli być wychowywani młodzieńcy, z których by potem byli słudzy Kościoła Bożego”. O wychowaniu w domach ministrów i ordynowaniu na synodach Jednoty Braci Czeskich w Wielkopolsce, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 55/2011, s. 187-204.

Identifiers

DOI

10.21697/sc.2023.30.1.8

Biblioteka Nauki

28407988