Franciszka Kramarzowa – historia pewnej niewiasty, która chciała odmienić swój los

• Authors: Dorota Żołądź-Strzelczyk

Title variants

EN

Franciszka Kramarz – the story of a woman who wanted to change her fate

Abstracts

EN

Using court records of the village of Krowodrze, the article recreates the fate of an inhabitant of this village, Franciszka Kramarz. In 1763, she was accused, tried, and sentenced. Because she did not give her husband any offspring, he showed his displeasure by blaming her for this fact. Franciszka stole a two-week-old baby from Krakow's Holy Spirit Hospital, brought it home, and pretended to have given birth to it. A woman who used to take care of those during childbirth and the puerperium, carried the infant to the church, where it was baptised. The priest did not know that it had already been baptised at the hospital. When the caretakers at the hospital discovered what Franciszka Kramarz had done, they found her and demanded that she hand over the baby. At this point, everything came to light and the case was dealt with by the commune head and jurors. After examining the case, Franciszka Kramarz was sentenced to six months of cuchhaus, flogging, and a fine. She was also ordered to sell her farm in Krowodrze and probably move out of the village. The entries in the court book, parish books, and studies have made it possible to reconstruct a fragment of Franciszka's life and show the reasons for her behaviour.

PL

Artykuł, wykorzystując zapiski z ksiąg sądowych wsi Krowodrza, odtwarza losy mieszkanki tej wsi Franciszki Kramarzowej. W 1763 r. została ona oskarżona, osądzona i skazana. Ponieważ nie dała mężowi potomstwa, okazywał on jej niezadowolenie, winiąc ją za ten fakt. Kobieta ukradła dwutygodniowe dziecko z krakowskiego szpitala Św. Ducha, przyniosła je do domu i udawała, że je urodziła. Sprowadzona do niej kobieta zajmująca się niewiastami podczas porodu i połogu zaniosła niemowlę do kościoła, gdzie zostało ochrzczone. Nie wiedział, że ochrzczono je już w szpitalu. Kiedy opiekunki w szpitalu odkryły to, co zrobiła Kramarzowa, odnalazły ją i zażądały oddania dziecka. W tym momencie wszystko się wydało i sprawą zajął się urząd wójtowsko-ławniczy. Po rozpatrzeniu sprawy Franciszka Kramarzowa została skazana na pół roku cuchhausu, chłostę, grzywnę. Miała również sprzedać swoje gospodarstwo w Krowodrzy i zapewne wynieść się ze wsi. Zapisy w księdze, wpisy w księgach parafialnych oraz opracowania pozwoliły na odtworzenie fragmentu życia Franciszki i ukazanie przyczyn jej postępowania.

Keywords

PL

księgi sądowe; bezdzietność; biografia; kobieta wiejska; szpital Św. Ducha

EN

court records; childlessness; biography; rural woman; Holy Spirit Hospital

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Saeculum Christianum. Pismo Historyczne
• Year: 2023
• Volume: 30
• Issue: 1

Dates

published

2023

Contributors

author

Dorota Żołądź-Strzelczyk

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

• https://orcid.org/0000000240753002

References

• Antosiewicz K., Opieka nad dziećmi w zakonie Św. Ducha w Krakowie (1220-1788), w: Z badań nad dziejami zakonów i stosunków wyznaniowych na ziemiach polskich, red. E. Wiśniowski, Lublin 1984, s. 45-88.
• Domańska E., Mikrohistorie. Spotkania w międzyświatach, Poznań 2005.
• Dryja S., Sławiński S., Prebenda i cmentarz przy kościele świętych Piotra i Pawła na przedmieściu Garbary w Krakowie – ustalenie obszaru i przemiany przestrzenne, „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa”, 2014, nr 32, s. 185-200.
• Geneteka, https://geneteka.genealodzy.pl/index.php (dostęp: 18.03.2023).
• Grodziski S., Księgi sądowe wiejskie (zasięg terytorialny i geneza), „Czasopismo Prawno-Historyczne”, 12/1960, z. 1, s. 85-140.
• Janicki K., Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa, Poznań 2021.
• Karpiński A., Opieka społeczna nad dziećmi i młodzieżą w miastach Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, „Kwartalnik Historyczny”, 109/2002, s. 23-37.
• Kolak W., Wieś Krowodrza. Dzieje i akta 1257-1910, „Krakowski Rocznik Archiwalny”, 4/1998, s. 82-92.
• Księgi gromadzkie wsi „Krowodrza” 1530-1782, w: Księgi sądowe wiejskie, t. 1, wyd. B. Ulanowski, Kraków 1921, s. 625-670.
• Łaszewski R., Wiejskie prawo w Polsce XVII-XVIII wieku, Toruń 1988.
• Mikołajczyk M., Chłosta jako sposób wymuszania zeznań w procesie karnym miast polskich XVII-XVIII wieku, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego”, 7/2002, s. 211-222.
• Mikołajczyk M., Krakowski dom poprawy. Z badań nad dziejami więziennictwa w osiemnastowiecznej Polsce, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, 50/1998, z. 1, s. 57-81.
• Mikołajczyk M., Proces kryminalny w miastach Małopolski XVI-XVIII wieku, Katowice 2013.
• Mikołajczyk M., Przestępstwo i kara w prawie miast Polski południowej XVI-XVIII wieku, Katowice 1998.
• Poczet Krakowski, https://www.poczetkrakowski.pl/tomy/show_article,jan-filus-4475.html (dostęp: 18.03.2023).
• Popiołek B., Kryminalia w księgach sądowych miast Korony jako źródło do badań nad życiem rodzinnym na przełomie XVII i XVIII w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 66/2018, z. 1, s. 21-32.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 4, Warszawa 1883.
• Słownik staropolski, t. 8, z. 7 (54), red. S. Urbańczyk, Wrocław 1981.
• Uruszczak W., Historia państwa i prawa polskiego, t. 1: 966-1975, Warszawa 2015.
• Vetulani A., Wartość badawcza ksiąg sądowych wiejskich, w: VIII Powszechny Zjazd Historyków Polskich w Krakowie 14-17 września 1958, Referaty i dyskusja, VII: Historia państwa i prawa, red. Z. Kaczmarczyk, Warszawa 1959, s. 206-213.
• Wachholz L., Szpitale krakowskie 1220-1920, t. 1, Kraków 1921.
• Wichrowska E., Marianna z Żeglińskich Dembińska. Polskie początki buntu kobiet, Kraków 2017.
• Wiślicz T., Upodobanie. Małżeństwo i związki nieformalne na wsi polskiej XVII-XVIII wieku, Wrocław 2012.
• Żmijewska M., Ludność parafii tyskiej od 1749 roku do połowy XIX wieku w świetle ksiąg metrykalnych: studium demograficzno-społeczne, Katowice 2007.
• Żołądź-Strzelczyk D., Osobisty i społeczny wymiar bezdzietności w dawnej Polsce, w: Gospodarka, społeczeństwo, kultura w dziejach nowożytnych. Studia ofiarowane Pani Profesor Marii Boguckiej, red. A. Karpiński, E. Opaliński, T. Wiślicz, Warszawa 2010, s. 103-112.

Identifiers

DOI

10.21697/sc.2023.30.1.9

Biblioteka Nauki

28408004